Geen linkse pers meer, maar toch schijnt 'links' 'in' ...

Op een bijeenkomst begin november in Oostenrijk kloeg een Vlaams Blok-kopstuk de tegenstelling aan tussen enerzijds de doorsnee Vlaming die in de visie van het Blok, rechts denkt en stemt, en de 'linkse media' in Vlaanderen anderzijds. 

Toch moet je de echt linkse Vlaamse pers met een vergrootglas zoeken. Na het opslokken van 'De Morgen' door de Persgroep, 'Het Volk' door de VUM-groep en het ter ziele gaan van 'Le Matin' blijft er in Vlaanderen en in heel België, ter linkerzijde als wekelijkse (van een dagelijkse spreken we niet meer) publicatie alleen nog het revolutionair-linkse PVDA-weekblad 'Solidair' over.

Revolutionair-links: het klinkt modieus. De commercie ('Che', 'Maomagazine' ...) heeft overigens al lang de revolutionaire vormelementen gerecupereerd. Modieus is het ook hoe Karel De Gucht over zijn VLD spreekt als een 'links-liberale' partij. Bij de CVP wordt om de haverklap gewaarschuwd dat de partij niet mag 'verrechtsen'. Premier Verhofstadt van zijn kant ging praten met de door Mark Eyskens recent nog als 'extreem-links' omschreven antiglobalisten. 

'Links' schijnt 'in'. 'Multicultureel' is 'bon ton'. 'Ver rechtsing' is een scheldwoord. De term 'verlinksing' moet nog worden uitgevonden.


Linkse littanniën verhullen rechtse realiteit

In een essay over de Duitse auteur Martin Walser beschreef Stefan Hertmans onlangs hoe "het linkse denken de symbolische macht van rechts overnam omdat het linkse denken inmiddels veralgemeend is en het voornaamste paradigma van de intellectuelen geworden is." 

Over welk links denken spreken we ? Termen zoals kapitalisme, socialisme en communisme zijn toch niet echt populair ? De Vlaamse jongsocialisten schrappen het 'socialisme' in hun naam en bij de SP was het ook bijna zover. 

Verwarren Hertmans en Walser 'links' niet met 'libertair' ? Volgens Hertmans "beschikken we nu over politici die prachtige linkse culturele praatjes kunnen verkopen en inmiddels lippen dienst bewijzen aan het dwingende economische systeem". Praatjes verkopen ja, maar lippendienst aan het systeem ? Hand- en spandiensten ! Heeft de politieke kaste - topsocialisten zoals Van Miert inbegrepen - zich ooit zo uitgesloofd om 'het econo misch systeem' te doen draaien (en daar in hun oude dag als bedrijfsbeheerder van mee te genieten) ?

Als de antiglobalisten iets aantonen, is het dat er een brede kloof gaapt tussen de 'linkse praatjes' van veel politici en het blijkbaar toch nog altijd 'mogelijke' linkse denken van zowel anarchistische, communistische, radikaal-socialistische, radicaal-christelijke en andere bewegingen. Bewegingen die in de massapers haast nooit het woord krijgen. In Vlaanderen mag er dan al een politiek 'cordon sanitair' bestaan tegen extreem-rechts, vele media lusten het Blok als een vette kluif. Daar waar standpunten en informatie uit het nochtans wekelijks in heel België verschijnende 'Solidair' haast nooit 'hét nieuws' halen. Toeval ? Of heeft men schrik van hoe het bij momenten zeer revolutionaire en steeds stevig links redenerende 'Solidair' de 'links-rechtse' praatjes (over bv. belastingscadeau's voor de  bedrijven 'om de werkgelegenheid te bevorderen') doorprikt ? 

Is het niet mede door de 'personalisatie' van de politiek en het vervagen van de ideologie bij de klassieke partijen, dat er - zoals Jan Blommaert in zijn boek "Ik stel vast" (EPO, 2001) concludeert - een 'tirannie van de anecdote" gegroeid is, die "genadeloos door extreem-rechts uitgebuit wordt" ? Ondanks het schijnbaar populaire karakter van links, komt Blommaert tot het besluit dat we leven in een rechtse hegemonie, in een systeem waarin het kapitalisme niet bespreekbaar is en de complexe relatie tussen democratie en markt niet bevraagd kan worden.


Van de 'SPa' van Janssens tot de 'klimaatoorlog' van Bush

Zo'n twee jaar geleden werd Patrick Janssens de SP ingeloodst om de neergang van de SP en de opkomst van het Vlaams Blok (met name in 'zijn' Antwerpen) tegen te gaan. De man komt uit de reclame sector en vindt dat het huidig economisch systeem niet fundamen teel te veranderen is. In het kielzog van Blair wil hij van de SP een moderne partij maken die de mensen 'gelijke kansen' bezorgt. Gelijke kansen om wat te doen ? Om deel te nemen aan de 'ratrace' van het 'consumptiekapitalisme' (termen die je Janssens natuurlijk nooit zult horen bezigen) ? Desnoods via het 'leef loon' dat SP-minister Vande Lanotte wil invoeren (en waartegen alleen de Franstalig Belgische linkerzijde nog protesteert).

Vande Lanotte behoorde samen met Janssens tot de vier SP-bonzen (door De Morgen als 'teletubbies' geliefkoosd) die over de recente naamsverandering van de partij beslisten. De Morgen- hoofdredacteur Rudy Collier wenste het kwartet uitgebreid proficiat voor het feit dat ze de naamsverandering binnenskamers hadden kunnen regelen: de pers had het nakijken en de CVP werd 'een hak gezet' door de 'eensgezindheid' in het SP-'klavertje vier'. Sinds Karel Van Miert bij De Persgroep beheerder is geworden, mogen de Vlaamse 'socialisten' bij De Morgen meer dan ooit op een welwillende behandeling rekenen. Het was in de dagen van de nog onafhankelijke 'De Morgen' (ook voor Van Miert) wel anders. Dat de beslissing over de SP-naamsverandering gelijkenis sen vertoont met de manier waarop de top van het Vlaams Blok alles 'regelt', Collier merkte het niet op. 

Had het van Janssens afgehangen, dan was de 'S' gewoon uitgegomd. Maar om oude SP-kiezers te plezieren, bleef de 'S' behouden, zo stelt Janssens. Even opportunistisch is hij in zijn geflirt met de groene meisjes en jongens. Veel ecologische standpunten heeft Janssens nooit ingenomen. In zijn nieuwjaarstoespraak van begin 2001, repte hij met geen woord over het milieu. Agalev'ers, het is 'spA' om uw stem te doen, niet om uw denkvermogen. Wellicht zal hij ook profiteren van de weinig systeemkritische houding van de meeste Agalev'ers.

Op sociaal en ecologisch vlak valt er dus van Janssens' 'SPa' weinig links te verwachten. Kan zo'n man bij de door twee decennia van inleveringen gefrustreerde Vlamingen de job waarmaken waarvoor hij met een ministerwedde betaald wordt: het Blok afremmen en oude socialistische kiezers terughalen ? Of zullen de kiezers Janssens (en collega's politici zoals Verhof stadt en Dewael) 'zien' zoals Martin Walser de Duitse 'consensus politici' 'ziet': als "gladde carrièristische democraten die zichzelf alleen maar 'zien' als de perfecte tegenpool van de gesataneerde nazi" (in Vlaanderen: de duivelse blokker) ?

Wordt het niet hoog tijd dat tegenover de gladde 'systeempolitie kers' een 'gedreven' linkerzijde komt zoals die zich bv. ook in Groot-Brittannië tegenover het 'Blairisme' ontwikkelt, met cineast Ken Loach als één van de boegbeelden ? Dat Vlaanderen een 'SP' krijgt zoals die van Jan Marijnissen in Nederland ? Zonder zo'n linkerzijde zullen in Vlaanderen veel vragen nooit gesteld en veel antwoorden nooit gezocht worden. 

"In een partijlandschap waar iedereen hetzelfde predikt, worden vooral personen en individu's de sterren van de democratie. Televisie en andere media dreigen in zo'n landschap meer dan ooit de makers en de krakers van het democratisch debat te worden. Want waar de partijen nu voor staan, dat weten we geen van allen. En waarom heb je ze dan nodig ?" aldus Peter Vandemeersch in een reactie op het 'SPa-besluit' (De Standaard, 28 augustus).

Mede dankzij de door de liberalen gewenste rechtstreekse burge meestersverkiezing zijn we aardig op weg naar een 'sterrendemo cratie' op zijn Amerikaans. Maar dat is wel een 'democratie' met grote groepen mensen die alle geloof in de politiek verloren hebben. De hypocriete linkse praatjes die in eigen land een in hoofdzaak 'rechts' beleid camoufleren, zullen bij velen overigens de vraag oproepen: als 'rechts' 'in de praktijk' het enig mogelijke is, waarom dan niet in blok op hét Blok gokken ? Zonder een echte linkerzijde (inbegrepen ook weer 'gewoon werkvolk' dat het tot 'volks'vertegenwoordiger schopt) behoudt het Vlaams Blok de facto het alleenrecht op een radicale oppositie.

Anders gesteld: wil Vlaanderen meer dan een 'fake'-democratie zijn, dan heeft het OOK een linkse linkerzijde nodig, liefst een pluriforme, met alles erop en eraan: van anarchisten en anarcho syndicalisten via 'christenen voor het socialisme' en communisten tot 'consequente' oude en nieuwe socialisten. Het zal een luidruchtige kakofonie opleveren. Positiever: het zal een meerstemmig debat mogelijk maken dat duidelijk zal maken dat er meerdere alternatieven te bedenken zijn voor het neoliberale 'laisser faire, laisser passer' dat leidde tot een kapitalisme dat machtige multinationals op hun wenken bedient, de maffia en mensenhandelaars vooral met woorden bestrijdt en militairen zelfs met de vernietiging van het klimaat laat experimenteren ... Vreemd hoe de pers ten tijde van het Kyoto-debat over dat laatste zweeg. Baby Bush wil nochtans meer dan 'Kyoto' om zeep helpen. In Alaska testen Amerikaanse militairen hoe ze het klimaat en het gedrag van mensen kunnen manipuleren in vijandige staten, in 'schurkenstaten' uiteraard. Dan toch maar op het Blok stemmen om in de ogen van het Amerikaanse spionagetuig zeker geen linkse schurkenstaat te zijn ?

Jan-Pieter Everaerts


In het verlengde van deze kritiek volgt hier nog een tekst die werd opgesteld n.a.v. de nieuwjaarsbrief 2001 van Patrick Janssen. De tekst kwam tot stand in overleg met Frans Buyens en Jaap Kruithof. Hij werd ingezonden naar De Morgen en De Stan daard. Geen van beide kranten vond het nodig deze unieke kritiek - de concurrentie in beide kranten was nihil - te plaatsen. Beide kranten presteren het ondertussen om hun 'Opinie'-pagina regelma tig te vullen met buitenlandse vertaalde artikels. En dat De Morgen heel lief is voor de SP, dat wist u al.


	'Dat noemen ze dan democratie'

	Hoe de SP wil verruimen ... 

	Open brief aan Patrick Janssens

Geachte Heer Janssens, bij het lezen van uw nieuwjaarstoespraak (zoals afgedrukt in De Morgen van 13/1) viel vooral op dat u uw kiespubliek wilt uitbreiden. In de televisiejournaals kreeg het veel weerklank dat u ook katholieken, zelfstandigen en kaderleden op de SP wil doen stemmen. Is dat nieuw ? In het dorpje waar ik als arbeidersjongen opgroeide, woonde ik tussen mensen die zowel bouw-ondernemers waren, in de kerk voorzongen als voor de SP militeerden. Want de SP, die kon dingen voor hen regelen en hun zoons die het op school lieten afweten, aan een carrière helpen ...

Behalve zelfstandigen en katholieken, vrouwen en migranten, spreekt u ook de "actiegroepen" aan en alle "organisaties die ijveren voor meer rechtvaardigheid en solidariteit". Veel actiegroepen zullen in uw speech echter weinig aanknopingspunten vinden. 

Opvallend is bv. dat u nergens rept over de milieuproblematiek of de verantwoordelijkheid van de burgers in deze. Als u het hebt over "de verantwoordelijkheden die tegenover de kansen staan", vermeldt u alleen de "opleidingsplicht voor werklozen", alleen het 'economische' aspect dus.

Merkwaardig is dat u de groeiende ongelijkheid tussen noord en zuid vermeldt, maar nergens spreekt over bv. de strijd tegen de 'ultra-liberale mondialisering' of over de noodzakelijke correcties van de internationale financiële instellingen.

Het woord cultuur komt in uw tekst één keer voor, aan het einde van een opsomming. De Vlaamse kunstenaars - volgens een ook in De Morgen van 13/1 besproken enquête nochtans "vaak sukkelaars" - weten weer hoe prioritair cultuur is voor de SP (of althans voor u). 

Over de media - die zenuwstrengen van de moderne samenleving - of over democratische toegang tot de media, rept u met geen woord. Toen VTM op het spoor gezet werd, waren de socalisten duidelijk 'tegen'. Nu de commerciële radio er komt, horen we hen niet. De uitdagingen van de nieuwe media (bv. e-VRT en de 'digitale kloof') laat u blijkbaar liever over aan liberale politici. Wel erkent u - van beroep reclameman - impliciet het belang van de media door een paar keer te beginnen met "U kent de beelden van ..." Dat die beelden vaak niet het hele verhaal vertellen en niet de oorzaken blootleggen, u vertelt het ons niet.  

Het blootleggen van de achterliggende oorzaken, ontbreekt overigens in heel uw tekst. Nergens maakt u een duidelijke analyse van de fundamentele (ecologische, economische, sociale, ethische ...) problemen van deze tijd. Zodoende kunt u ook geen 'alternatief' aanbieden. 

Inzake uw centrale thema, het bestrijden van de ongelijkheid van kansen, laat u ons raden hoe u één en ander wil betalen. De erfenissen meer belasten ? Vele zelfstandigen zullen dat graag horen. De bedrijfsbelastingen correcter innen en de belastings fraude (600 miljard frank jaarlijks !) ernstig bestrijden ? Vele ondernemers en kaderleden zullen het graag horen. 

U stelt dat de SP niet meer 'utopisch kan dromen' en betreurt dat. Maar zouden we niet beter nuchter zoeken naar de wortels van de maatschappelijke ongelijkheid ? Zouden we niet beter opnieuw het kapitalisme (met zijn roofbouw op de planeet, zijn verdwa zende consumptie-ideologie) in vraag leren stellen ? Zouden we niet beter ontleden hoe maatschappelijke macht gevormd en hervormd kan worden ?

Want macht - en dat is zoals Jaap Kruithof stelt, niet noodzake lijk een vies woord - daar draait het om. Iedere burger moet de macht krijgen om zijn eigen leven zinnig vorm te geven. Dat is nog wat anders dan 'gelijke' kansen te krijgen om aan de 'ratrace' van het consumptiekapitalisme deel te nemen, iets waar u in navolging van Tony Blair lijkt voor te pleiten. 

Macht hebben betekent ook dat men vrijuit kan spreken. Het is echter al vaker opgemerkt dat in het rijke Vlaanderen steeds minder mensen zich kritisch durven uit te laten. Dat de Vlaming 'zijn bazen' weinig durft bekritiseren, ligt minstens voor een deel aan het soort 'managers' dat de jongste jaren de touwtjes in handen kreeg. Die managers eisen steeds meer flexibiliteit en ze weten - ook bij de overheid en instellingen zoals Post en VRT - de werknemers steeds machtelozer te maken door hen via sterk verschillende 'statuten' tegen elkaar uit te spelen. "Divide et impera - Verdeel en heers." Uw 'socialistische' minister Luc Vandenbossche kent daar alles van. Met als resultaat dat de 'tegenmacht' van de vakbonden in bv. het onderwijs en andere overheidsinstellingen nog nauwelijks iets voorstelt.

Zelfs bij 'onze' openbare omroep die inzake 'interne democratie' een modelfunctie zou moeten vervullen, is sinds de omvorming in VRT, alle fundamentele kritiek op het eigen huis uit den boze. Ver weg van de mediaspots, is het in talloze andere bedrijven en instellingen, niet minder erg gesteld. En dat noemen ze dan democratie. Of zoals een student ooit zei: "Er wordt in dit landje bijzonder veel democratie gefaked". In een lezersbrief in 'De Morgen (5/5/2000) stelde een leraar het nog cruer: "Het cryptofascisme bevindt zich in het hart van onze maatschappij. Aan de rand scoort de bruine folklore" ...

Jan-Pieter Everaerts