500 jaar geleden reeds vochten de Geuzen tegen de « globalisering » van keizer Karel. 
De Geuzenroute in Brussel op 11 juni om 10.30 u

500 jaar geleden probeerde keizer Karel een rijk te veroveren « waar de zon nooit onderging ». Met de hulp van de kerk en het leger wilde hij vanuit Europa zijn feodale heerschappij « globaliseren ». Maar net zoals vandaag stuitte hij op weerstand. In de Nederlanden streden de democraten (van toen) : de ketters (protestanten en calvinisten) en een grote volksbeweging : de Geuzen, tegen het absolutistsch systeem. Wie waren die Geuzen ? Wat blijft er over van hun strijd ? 
Doorheen een wandeling langs historische plaatsen: de Coudenberg (het vroegere Keizerlijke Paleis), de Marollen (het graf van Pieter Breughel), de Grote Markt (gedenksteen van de Graven Egmont en Hoorn)… belichten wij de geschiedenis vanuit het standpunt van de kleine man. Gidsen: Paul Bondroit en Frans De Maegd.

11 juni – Zondag. Afspraak in het Internationaal Centrum om 10u30. Deelname: 100 BEF. 

Begeleiding: vzw AanZet In het Nederlands & Frans

Internationaal 
M.Lemonnierlaan 171, 1000 Brussel
Tél. 02 / 513 79 41
e-mail : centrinter@wol.be


Wat duiding over Keizer Karel, de Habsburgers en de Geuzen in Brussel
De Maegd Frans

De oude wereld stond op barsten.

Het is weinig geweten maar in onze gewesten begon de revolutie voor vrijheid en gelijkheid tegen de adel, de koning en de kerk meer dan 250 Jaar vroeger dan bij onze zuiderburen met hun Franse Revolutie (1789). Op het einde van de 14° eeuw en het begin van 15° eeuw nam de strijd van de gewone mensen tegen de onderdrukking en de uitbuiting door de adel de vorm aan van een godsdienstopstand tegen de Kerk van Rome. Want de Kerk beschermde de gevestigde macht met haar preken, bedrog en brandstapels.
Daarom sloot elke klasse die het feodaal systeem wilde hervormen of zelf vernietigen aan bij een of andere godsdienstige strekking tegen de Kerk. De rijke burgers en vele arme edelen waren aanhangers van de hervormingsgezinde Luther, de middenstand en de arbeiders verdedigde de radicale democratie van Calvijn. De arme boeren en stedelingen kozen radicaal voor het communisme van de «wederdopers »(«anabaptisten ») : alle rijkdom moest verdeeld worden, alles moest gecollectiviseerd worden. 

500 jaar geleden, op 24 februari 1500 werd Karel V, uit het geslacht der Habsburgers,  te Gent geboren. 
De bloedige confrontatie ging beginnen. Keizer Karel en zijn zoon Filips II zullen alles in het werk stellen om het absolutisme van de hoge adel en de kerk  te verdedigen, ook in onze gewesten.
Brussel de hoofdstad van het toenmalige Nederlanden (het huidige België  en Nederland samen) speelde een uiterste belangrijke rol in de opstand.

De dreiging van de protestanten en de wederdopers

Onder Keizer Karel zorgde zijn zuster de landvoogdes van de Nederlanden: Maria van Hongarije ervoor dat de wetten van de Keizer tegen de ketters tot op de letter werden opgevolgd.
In april 1523 organiseerde zij een boekverbranding aan het broodhuis op de Grote Markt te Brussel De geschriften van de ketters Luther, Calvijn en Jan Hus gingen in de vlammen op. 
In Brussel vielen de eerste martelaren voor het nieuwe geloof op 1 juli 1532. Toen Johannes vanden Esschen in de vuurpoel zeeg kon hij nog deze mooie woorden zeggen : « mij dunkt er worden rozen rond gestrooid ».
Maria van Hongarije, de zuster van keizer Karel schreef haar broer : « dat naar haar opvatting alle ketters zo streng moesten gestraft worden dat de dwaling met wortel en al werd uitgeroeid, en men er alleen zorg voor moest dragen dat het land niet geheel en al ontvolkt geraakte ».

Het meest van al vreesde zij de wederdopers. Duizenden van hen woonden in het zuiden van Vlaanderen (Hondschoote), waar velen van hen werken als loonslaven in de textielateliers. Het waren de eerste proletariers in onze streken. Ze schreef over hen « ze zijn arm en onbeschaamd, en het zijn leeglopers. Ze streven ernaar alle kerken en geestelijke ambten en bezittingen af te schaffen en te vernietigen. Ze willen alle juwelen en goud en zilver roven, zich alle eigendom en alle rechtstitels van kerk en  adel  met geweld toeëigenen, en daaruit één enkel groot en algemeen bezit te maken ».
In de winter van 1532-33 kwam Brussel uit honger en door de communistische propaganda van de wederdopers in opstand. De landvoogdes moest vluchten. Haar wraak was wreed: veertig plunderaars werden ter dood veroordeeld en de stad verloor veel van haar rechten 
Wanneer ze op 8 januari 1533 triomfantelijk de stad binnentrad om een dankmis te lezen in St-Goedele, moesten de bewoners van Brussel blootshoofds en blootsvoets in het zwart gehuld langs de weg staan. Keizer Karel kon zich inspireren op het voorbeeld van zijn zuster toen hij in 1540 Gent een lesje leerde.
Dat alles belette niet dat in en rond Brussel  (onder meer in het huidige Jubelfeestpark en het huidig Josephatpark) ketterse hagepreken werden gehouden en het protestantisme aanhang won onder alle lage van de bevolking.

Na 40 jaar terreur en oorlog te hebben gezaaid in een groot deel van Europa, van Noord Afrika en « de nieuwe wereld » (Mexico en Peru » trad Keizer Karel, ziek en gedeprimeerd, af ten voordele van zijn zoon Filips II. Dit gebeurde op 22 oktober 1955 in het paleis van de Coudenberg (nu de koninklijke plaats) in Brussel. Onder de velen die de nieuwe vorst Filips II en de nieuwe landvoogdes Margaretha van Parma (een bastaarddochter van de Keizer) toejuichten stond Willem van Oranje Nassau (bijgenaamd) de Zwijger, de toekomstige «bevrijder van de Nederlanden ».

De opstand van de Calvinisten en de Geuzen.

Geuzen voor de koning? .

Ondanks alle repressie nam de sympathie voor het protestantisme en de haat tegen de kerk en de koning toe. In het voorjaar van 1566 gingen de, vooral lage adel, een verbond aan om onder druk van de publieke opinie de afschaffing van de inquisitie te eisen. Zo hoopten zich meteen aan het hoofd te kunnen stellen van een volksbeweging waardoor ze hun oude rechten zouden kunnen heroveren en een deel van de rijkdom van kerk kunnen inpikken… Op 5 april boden een driehonderd edelen waaronder de Heer van Brederode, Marnix van St Aldegonde een smeekbed aan Margaretha van Parma aan om godsdienstvrijheid te bepleiten. De hogere adel (waaronder Willem De zwijger, Egmont en Hoorne) hielden zich afzijdig. Toen Margaretha schok voor zoveel overmoed stelde haar raadgever Barleymont haar gerust met de woorden : « Vrees niets het zijn slechts geuzen » (bedelaars). Na bot te hebben gevangen dropen de edelen af maar maakten geschiedenis door het scheldwoord «geus » tot het symbool van het verzet te maken. Al was hun « Geuzenverzet » maar flauw en vol verzoening. Zo maakten ze een gouden penning met aan de ene zijde de bedelzak met verenigde handen; aan de andere zijde de beeltenis van de koning  en de spreuk « den koning getrouw tot de bedelzak ».
Toch maakte de Heer van Brederode « de Geus » populair wanneer hij in Antwerpen voor vier, vijfduizend nieuwsgierigen aan een balkon verscheen met de bedelzak om de hals. Hij verzekerde dat hij de Nederlanden ging verdedigen tegen de plakkaten en tegen de Inquisitie. Van dan af dreven de marskramers een levende handel in bedelnappen, iedereen wilde er een dragen. 

Geuzen voor het volk

Vanaf augustus van datzelfde jaar brak de proletarische «beeldenstorm » los van Zuid- Vlaanderen tot Groningen. De échte «geuzen » stonden op! In de kerken werden de beelden vernietigd, de rijkdom verdeelt. Vrouwen en kinderen voegden zich bij de oprukkende bendes. Ze propten zich vol met datgene wat tot dan enkel voor de rijken was bestemd. De Geuzen bedreigden nu ook Brussel  waar men eiste dat « de bastaarddochter het land moest verlaten ». Slechts op aandringen van Egmont, Hoorne en de Zwijger bleef ze in Brussel. Het Geuzenvolk had de macht kunnen grijpen maar ze hadden geen leiding. De rijken van Brussel leverden zelf vijfhonderd gewapende burgers om de landvoogdes tegen het gespuis te beschermen.
Eenmaal de storm was gaan liggen stelden Egmont, Hoorn en de Zwijger alles in het werk om het gezag van de landvoogdes te herstellen. Te laat echter want koning Filips zond Alva met een machtig huurlingenleger naar de Nederlanden.

Brussel republiek.

Van bij zijn aankomst in Brussel organiseerde Alva de repressie. Meer dan tweehonderd Brusselaars werden terechtgesteld. Waaronder Egmond en Hoorne op de Grote Markt.
Willem de Zwijger en de andere Calvinistische edelen en burgers konden niet blijven schipperen. De repressie dwong hen ertoe de opstand te organiseren.
Tegen wil en dank werd Willem De Zwijger aan het hoofd van de beweging gezet. Met zijn huurlingenleger en de steun van de Geuzen kon Willem De zwijger het grootste deel van Noord Nederland bevrijden. Door de opstand van de steden in het Zuiden en de guerillastrijd van de Bosgeuzen werden was ook een groot deel van België bevrijdt. Maar Willem de Zwijger liet het Zuiden aan haar lot over. Het Noorden scheurde zich af in 1581 en vormde een Verenigde Republiek. In het Zuiden maakten Gent, Antwerpen en Brussel, van een wapenstilstand gebruik om de republiek uit roepen. De Brusselse Republiek (11582-85) was wel minder radicaal en democratisch dan die van Gent maar kon toch rekenen op de steun van  het volk om het beleg van de Spanjaarden en de honger gedurende maanden te doorstaan.  In maart 1885 capituleerden Brussel en iets later Antwerpen. Bijna alle intellectuelen en gespecialiseerde ambachtslui vluchtten naar de Verenigde Republiek in het Noorden. Brussel, Antwerpen, Gent, geheel België bleef verweest achter en viel opnieuw ten prooi aan de feodale reactie en de contrareformatie van de katholieke kerk. De geus ging ondergronds.


Guezenroute in Brussel.
500 jaar Keizer Karel. Maar we horen niets over de wederdopers, de Calvinisten, de Geuzen die ten strijden trokken tegen het absolutisme van de Karel V en zijn zoon Filips II.
Doorheen een wandeling langs de historische plaatsen: De Coudenberg (het vroegere Keizerlijk Paleis), de Zavel (met de beelden ven Egmont en Hoorn), de Marollen (woonplaats van Breughel de oude), de Zavelkerk (graf van Breugel), de Grote Markt (executieplaats van Egmont en Hoorn)…belichten wij het standpunt van de kleine man. Gidsen Paul Bondroit en Frans De Maegd.
Zondag 19 maart, Afspraak in het Internationaal Centrum om 14 uur. Deelname 100 BEF. 
In het Frans en het Nederlands. Begeleiding vzw Aanzet.

De meeste gegevens haalden we uit « Het Geuzenboek » van  Louis Paul Boon (Arbeiderspers, 1999, 708 p., 1.000 BEF.), « De grote mythen uit de geschiedenis van België… » van Anne Morelli (red.) (EPO, 1996), « De Ketters » van Theun De Vries.