Uit berichten van rgrinfeld39@hotmail.com 

Dissident in Amerika.

Voor een Belg is het moeilijk te volgen wat een Amerikaan als Chomsky 
allemaal denkt. Een grote hulp daarbij was "Chomsky's Politics" van Milan 
Rai, maar dat boek werd in een vorig decennium uitgebracht. Toch heb ik de 
indruk dat de ideëen van Chomsky zoals ze hieronder uitgelegd worden weinig 
aan actualiteit hebben ingeboet.
Noam Chomsky spreekt vaak voor een publiek van honderden mensen, groffe 
opmerkingen makend over de Amerikaanse samenleving. En die dissidente stem 
in Amerika wordt weinig in de academische wereld gesmaakt, wel wordt Chomsky 
vaak geprezen om zijn linguistische ideëen. Misschien dat hij daarom liever 
met taalkunde bezig is dan met zijn politieke hobby's.
Hij is één van die belangrijke motoren achter de 
"anti-globalisatiebeweging", die hij beschouwt als het resultaat van 
jarenlang werk door linkse activisten. Chomsky politiseert en sputtert, 
bekritiseert de massamedia en maakt handig gebruik van het internet. Hij 
spuwt op de Amerikaanse massamedia en geeft de voorkeur aan de Canadese en 
de Europese mediawereld, waar hij meer objectieve aandacht van krijgt.

Chomsky groeit als kind op in New York, in een erg levendige intellectuele 
cultuur, daar gedomineerd door de radicale joodse intelligentsia, met 
kritische nonkels en tantes. Al snel maakt hij kennis met revolutionaire 
strategieën, Marxistische en andere. Het elitaire Bolsjevisme vindt hij 
destructief en misvormend, daarom geeft hij de voorkeur aan andere radicale 
stromingen, en dat blijft zo tot vandaag. Als jongen vindt hij veel 
inspiratie in de ideëen van de kibboetsbeweging, waarvoor hij, als kind van 
joodse afkomst, een grote bewondering heeft.
Hij gaat later filosofie aan de universiteit studeren, in academische 
kringen blijft hij een leven lang rondhangen. Hoe lang nog? Wie zal het 
zeggen? Naar het schijnt lijdt Chomsky aan kanker.
In de jaren zestig doet hij mee aan directe acties maar geraakt traag op 
gang. Als de Vietnam-oorlog escaleert wordt hij erg actief in de 
mensenrechtenbeweging.

Het meeste van Chomsky's werk draait rond "macht" en "ideologie". Ideologie 
beschouwt hij als een geheel van ideëen, een systeem dat een sociaal 
raamwerk kan creëren dat de buitenlandse "politiek van de USA" 
vergemakkelijkt en verantwoordt, de bezigheden van de CIA, het leger en de 
Amerikaanse regering. Chomsky maakt zich zorgen over de morele en 
intellectuele cultuur in de Verenigde Staten. Zo begrijpt hij de 
indoctrinatie van veel Amerikanen met gewelddadig anti-communisme als iets 
dat meehielp aan de legitimatie van de oorlog in Vietnam.
Bij de propaganda vormen media een belangrijke schakel. Zij dienen een 
maatschappelijk doel, namelijk "het trainen van de mensen hun breinen, om op 
een virtuoze manier afhankelijk te worden van hun regering en de 
arrangementen van de sociale, economische en politieke orde in het 
algemeen".
Het ligt in de bedoeling van media om domheid en conformisme te cultiveren. 
Ze doen aan belangenbescherming en moeten dreigingen afwenden. Een 
belangrijke dreiging vormt de participatie van mensen aan het publieke 
leven, wanneer zij dingen beginnen te begrijpen.
Chomsky's tegenstrategie behelst dan ook het informeren en politiek bewust 
maken van mensen, in de hoop dat ze politiek gaan handelen en 
maatschappelijke processen leren begrijpen.

Door middel van propaganda wordt een maatschappelijke consensus 
gecultiveerd. Een kijk op de institutionele structuren van de media en de 
actoren die er druk op uitoefenen verklaart dat. Mediabedrijven zijn niets 
anders dan dat, bedrijven. Het zou dan ook onlogisch zijn als zij tegen het 
bedrijfsleven in zouden gaan, het eigen voortbestaan moet immers verzekerd 
worden.
Mediabedrijven bieden, volgens Chomsky, geen objectieve kijk op de wereld, 
dat komt tot uiting in de wijze waarop men over problemen rapporteert. 
Ellende in Zuid-Amerika wordt bijvoorbeeld anders benadert dan ellende in 
'communistische' landen. Het voormalige Oostblok kreeg tonnen zware kritiek 
over zich heen en wanneer er problemen waren werden die ook uitgebreid 
belicht. Dat ging anders bij de Latijns-Amerikaanse landen, die minder 
aandacht kregen en op een andere wijze belicht werden. Ook het contrast 
tussen de rapportage over Israël en die over de Arabische landen is 
opvallend.

Het propaganda-model.

Noam Chomsky beschouwt het propaganda-model van de Verenigde Staten als 
"hersenspoeling bij een conditie van vrijheid". In een democratie bestaat 
vrijheid van meningsuiting, maar het resultaat is ongeveer hetzelfde als in 
totalitaire systemen. Men krijgt de indruk dat censuur niet bestaat, wat 
alleen in technische zin waar is, daarom is de propaganda zeer effectief. 
Het propagandasysteem van de VS is zeker efficiënter dan het Stalinistische 
propaganda-model.
Massamedia ervaren druk vanuit verschillende hoeken: adverteerders 
prefereren rijke doelpublieken; regeringen hebben de macht om te reguleren, 
belasten, licenties te geven,... Maar het zijn niet alleen media die de 
status-quo helpen handhaven. Bij Amerikanen bestaat er een voorafgaande druk 
om zichzelf te conformeren. Je eigen samenleving in vraag stellen is door 
het gebrek aan degelijke informatie moeilijk en bovendien emotioneel gezien 
pijnlijk. Dingen niet in vraag stellen vereist minder werk, vaderlandsliefde 
is bijvoorbeeld gemakkelijk (maar daarom niet minder gevaarlijk).

Ook scholen leveren geen intellectuele zelfverdediging af, die is nochtans 
nodig om weerstand te bieden aan het propaganda-model. Chomsky lijkt eerder 
zijn hoop te stellen in de informerende marge, zoals een aantal degelijke en 
kritische journalisten. Hij hecht veel belang aan objectiviteit in de 
berichtgeving. Er is een gebrek aan een serieuze politieke analyse van de 
institutionele bronnen van beslissingen en beleidsvormen. Noam klaagt over 
de ruimte voor het irrationele want redelijke analyses van de dominante 
VS-instellingen zijn noodzakelijk om de verborgen werkelijkheid bloot te 
leggen.
De voorbije Koude Oorlog wordt gezien als een strijd tussen twee 
supermachten. Fout, zegt Chomsky. Het was eigenlijk een oorlog van de 
Verenigde Staten tegen de derde wereld en van de Sovjetunie tegen de door 
haar gecontroleerde landen. Noch Tsjechoslovakije, noch Guatemala waren 
bedreigend voor de supermachten, toch werden daar kernraketten 
geïnstalleerd. En de regeerders van de supermachten gebruikten harde beelden 
van hun tegenstanders om zware en brutale maatregelen te nemen tegen 
slachtoffers binnen hun respectievelijke domeinen.

Wat met links?

Hoe kan links suksessen boeken? Door een toekomstvisie te hebben die 
overtuigend werkt voor een grote meerderheid van de bevolking, zegt Chomsky. 
Enigszins profetisch was hij in 1969 toen hij stelde dat links zichzelf 
kapot zou maken wanneer het vernietigen en klappen uitdelen als enige doelen 
vooropstelt. Dat hebben ontwikkelingen in Oost-Europa aangetoond. De 
intellectueel is nogal geweldloos. Chomsky ziet dan ook meer in anarchisme 
dan in communisme. Voor hem is het anarchisme het uiteindelijke ideaal waar 
de samenleving naar moet evolueren.
Chomsky sluit zich aan bij de anarcho-syndicalist Rudolf Rocker wanneer die 
het anarchisme op de volgende wijze definieert: "geen vast, zelfomlijnd 
sociaal systeem maar eerder een definitieve trend in de historische 
ontwikkeling vann de mensheid".
Chomsky ziet het als een tendens naar vrijheid die zich op verschillende 
manieren uit op verschillende tijdstippen. Want er duiken steeds weer nieuwe 
problemen op in de geschiedenis die maken dat het anarchisme zichzelf moet 
omvormen en sublimeren. Maar Chomsky is wel degelijk vrijheidsgezind. 
Mikhail Bakoenin heeft zichzelf ooit omschreven als een fanatieke liefhebber 
van (individuele) vrijheid, het beschouwend als de unieke toestand waaronder 
intelligentie, waardigheid en menselijk geluk tot ontwikkeling en groei 
kunnen komen. Noam Chomsky is ongetwijfeld een minder gepassioneerde 
anarchist, dat maakt hem wellicht nog niet minder vrijheidsgezind.

Net als Bakoenin laat Noam zich graag inspireren door Marx, en ook door de 
weinig autoritaire marxisten, zoals Rosa Luxemburg. Voor Chomsky is het 
Bolsjevisme eigenlijk niet "marxisme in de praktijk gebracht" want Marx was 
een stuk minder autoritair dan mensen als Lenin. Toch zal hij zichzelf niet 
marxist noemen, dat doet hem teveel denken aan idolatrie. Marxisme is teveel 
een kerk geworden, een theologie.
Wellicht kunnen we Chomsky nog het best omschrijven als een libertaire 
socialist. Wel moeten we dan socialisme invullen volgens de klassieke 
betekenis, namelijk als een samenleving die gecontroleerd wordt door vrije 
associaties van werkers of een streven naar zo'n maatschappij. Voor 
libertaire socialisten is socialisme niet denkbaar zonder vrijheid. Rocker 
stelde ooit: "socialisme zal vrij zijn of helemaal niet zijn". In de 
klassieke betekenis is anarchisme dan ook de anti-autoritaire vleugel van 
het socialisme. Belangrijk daarbij is steeds de verwijzing te maken naar de 
authentieke invulling van de term socialisme, vermits het woord doorheen de 
geschiedenis uitgehold werd door "sociaal-democratie" en Bolsjevisme en 
daarom een geperverteerde betekenis kreeg.

Chomsky's anarchisme staat dicht bij de traditie van het radencommunisme, 
hij ziet veel in het idee van de arbeidersraden, netwerken van locale raden 
die geconfedereerd zijn op regionaal, nationaal of misschien zelfs 
internationaal niveau. Loci van deze raden situeren zich in de sfeer van 
vakbonden, industrieën,...
Hij pleit voor een onmiddelijke organisatie en controle op de werkvloer en 
in de gemeenschappen, waarbij het economische leven een totale transformatie 
heeft doorgemaakt. Er is immers geen privé-eigendom meer van 
productiemiddelen of -bronnen. Ook heeft men volledig komaf gemaakt met de 
sterk hiërarchische structuren van nu in de werkplaatsen.
Voor het beheer van de werkplaatsen en de gemeenschappen schuift Chomsky de 
participatie van iedereen naar voor als optimale oplossing. De participatie 
in de verschillende lagen van de bevolking moet roteren doorheen de 
bevolking.
Chomsky's werk heeft een revolutionaire en utopische dimensie, hij verdedigt 
dan ook een positieve kijk op de menselijke natuur. Anderzijds is hij wel 
pragmatisch in zijn keuze voor politieke strategieën, hij probeert de 
tegenstelling revolutie tegenover hervorming te overstijgen. 
Lange-termijn-doelen werken aanvullend voor korte-termijn-effecten, daarom 
vraagt Chomsky zich af of het wel zinnig is om revolutie tegenover 
hervorming te plaatsen, alsof er een scheiding tussen bestaat.

Intellectueel en activist.

Chomsky is geen absolute pacifist, revoluties kunnen contra-revoluties 
uitlokken en dan kan het zinnig zijn om zichzelf met geweld te verdedigen. 
Verschillende zaken kunnen een sociale revolutie op de agenda zetten. Een 
economische crisis kan daarvoor bijvoorbeeld helpen, maar dan hebben we wel 
bewuste, kritische mensen nodig die de revolutie stimuleren. Er moet, zegt 
Chomsky ook, een actieve participatie van de bevolking zijn, die men 
politiseert. Er mag geen linkse voorhoedepartij zijn die van de algehele 
crisis profiteert. En wat meer is, een economische crisis kan ook het 
tegendeel van de sociale revolutie in de hand werken, vormen van fascisme of 
religieus fundamentalisme. De armoede kan dus ook voor nog meer problemen 
zorgen.

Chomsky is geen tegenstander van partijpolitiek. Hij verdedigt zelfs de 
oprichting van reformistische massapartijen, warmee we één van de zwakkere 
punten van Chomsky's ideëengoed blootleggen. Hij gelooft dat zo'n partijen 
een perspectief kunnen bieden op educatieve en organisatorische pogingen van 
een radicalere aard.
Chomsky was (en is?) dan ook lid van de Democratic Socialists of America. 
Hij is niet tegen deelname aan verkiezingen of zelfs parlementaire 
strategieën. Daarmee staat hij nogal geïsoleerd binnen libertaire kringen. 
Toch is de anarchistische invloed ook hier merkbaar. Electoralisme moet 
gepaard gaan met de mobilisering van de gehele bevolking, door middel van 
directe acties en zelfs burgerlijke ongehoorzaamheid bijvoorbeeld.

In de late jaren zestig participeerde Chomsky zelf aan allerlei acties van 
burgerlijke ongehoorzaamheid. Wanneer er een ernstig probleem is en er 
bestaat daar een groot publiek bewustzijn over kan burgerlijke 
gehoorzaamheid ongetwijfeld zinvol zijn. Zoniet, zegt Chomsky, is het 
mogelijk slechts schadelijk avonturisme. Ook geweld vindt hij niet tolerabel 
bij directe acties.
Toch is Noam eerder academicus of intellectueel dan activist. Hij onthoudt 
zich wat bij raadgevingen op het vlak van actievoeren. Hoever men kan gaan 
bij acties van burgerlijke ongehoorzaamheid, daar heeft hij niet altijd 
evenveel zicht op en hij gaat er van uit dat activist worden een ingrijpende 
beslissing kan zijn in iemand zijn of haar leven.

Zoals gezegd is de academische wereld belangrijk voor Chomsky. Hij is een 
overtuigd voorstander van het intellectuele leven en ziet ook een grote rol 
weggelegd voor die academische wereld. Hij vindt dat academici hun 
verantwoordelijkheid moeten opnemen. Zij bekleden immers belangrijke posties 
in onze maatschappij. Heel veel intellectuelen nemen die 
verantwoordellijkheid niet op, zij zijn vervreemd van de dagelijkse 
realiteit en in strikte zin dus helemaal geen intellectuelen.
Ook de universiteit als instelling heeft een belangrijke rol te vervullen. 
Ze moet haar onafhankelijkheid bewaren door een instelling te zijn die zich 
wijdt aan de vrije uitwisseling van ideëen, de kritische analyse, het 
experiment, de exploratie van een breed gamma aan ideëen of waarden en de 
bestudering van de konsekwenties van sociale actie of wetenschappelijke 
vooruitgang.

Ook misschien interessant:
"Revolutie en/of hervorming." Een kritiek op Chomsky's pragmatisme, door 
Mike Long (vertaald in het Nederlands).
Op http://www.antenna.nl/bn/pl/mokerhtm/stukken.htm#chomsky