Patent VS op eeuwenoude Indiase rijst
Door NRC-correspondent Anil Ramdas * Delhi, woensdag, 22 augustus 2001
Basmati is de geurigste en smakelijkste rijst ter wereld en komt van de voet van de Himalaya. Tenminste, dat is wat de boeren van deze bergstreken beweren. Generaties lang cultiveerden hun voorvaderen deze rijstsoort, die alleen verbouwd kan worden in koelere omgevingen, op kleigrond van bijzondere samenstelling en met een speciale hoeveelheid water en licht.


Dat verhaal, bleek dezer dagen, is een mythe. Basmati wordt nu vrijwel overal in India verbouwd, alsook in Pakistan en Thailand. En nu zelfs in het Amerikaanse Texas. Het Amerikaanse landbouwbedrijf RiceTec ging nog een stap verder in de ontaarding van de oude reputatie van Basmati: het vroeg patent aan voor zijn eigen variant, die smakelijker en geuriger zou zijn dan het origineel, minder licht nodig zou hebben en bovendien machinaal kan worden verbouwd. In Texas stappen de boeren niet met blote voeten tot de knieën in het water om de tere plantjes voorzichtig met de hand af te snijden. Hier zitten ze hoog en droog in monsterachtige 'combines' die over de velden razen en de rijstkorrels al bijna in verwerkte staat in zakken verpakken.

De patentaanvraag loopt al sinds 1997 en gisteren deed het Amerikaanse patentbureau (US Patent and Trademark Office) een uitspraak die in India tot grote verwarring heeft geleid.
RiceTec mag zich de intellectuele eigenaar van zijn Basmati-variant noemen.

In het Indiase parlement brak woede uit, men sprak van bio-piraterij en een schandelijke manier van een Westers bedrijf om de kleine boeren van een arm land als India uit de markt te werken. Niet dat er veel Indiase Basmati-rijst naar de VS gaat, eigenlijk maar 7 procent van het jaarlijkse totaal van zeshonderdduizend ton, maar het gaat om het principe. De gedachte dat een eeuwenoude eigen variant op deze manier gekaapt kan worden was onverdraaglijk. Basmati is de unieke naam van een unieke rijstsoort, vindt men in India.

Maar dat vindt het patentbureau van Amerika eigenlijk ook. Want bij nadere bestudering van de uitspraak van het bureau blijkt dat het Texaanse rijstbedrijf geen toestemming kreeg om de naam 'Basmati' te gebruiken. Het mag zijn varianten 'Texmati' of 'Jasmati' noemen, het mag zelfs beweren dat het lekkerder is dan Basmati-rijst. Maar de naam Basmati blijft de naam van het origineel uit de valleien van de Himalaya. In India vinden de boeren dat maar een Pyrrusoverwinning. De Indiase overheid zou de nationale rijstvarianten met net zoveel inzet en fanatisme moeten beschermen als de Fransen dat doen met hun wijn. Basmati is tenslotte wel de champagne onder de rijstsoorten.