36 regisseurs en nog geen deugdelijke kortfilm!

De inleidende spreker (wiens naam hier niets ter zake doet) zette meteen de toon: "Er is terug hoop! De anti-globaliseringsbeweging! (.) Bij de recente verkiezingen in Zimbabwe werd president Robert Mugabe, ondanks alle druk van het rijke Westen, met overgave gesteund door de Organisatie voor Afrikaanse Eenheid, iets dat we kunnen vergelijken met de Europese Unie, maar wel met veel meer leden, 59 of zo. En zij konden de wereld duidelijk maken: "Robert, you are our friend! Not them!"

Aangenomen dat ik de plaatselijke vakbondssecretaris was geweest en deze minzame blonde jongeman een lid, had ik hem naar goede traditie van de meeste regimes die deel uitmaken van OAE standrechterlijk veroordeeld tot het opeten van zijn lidkaart.

De speech werd nog beter, toen het uiteindelijk over de te vertonen werken ging. Hoofdzaak was "Un mondo diverso è possibile", een gezamenlijk werkstuk van 36 regisseurs over de gebeurtenissen tijdens de G8-top in Genua (23-25/02/2001), volgens hem een "meesterlijke" documentaire. "Daar viel de eerste Westerse martelaar", ging hij verder. Waarmee hij verwees naar het feit dat een van de talloze manifestanten, de jonge Carlo Giuliani, over te weinig realiteitsbesef beschikte om vredig aan de zijkant te gaan staan wanneer de Italiaanse politie met scherp begon te schieten.

Maar anderzijds - de eerste Westerse martelaar? Wat is er bijvoorbeeld verkeerd met Julien Lahaut, het communistische kamerlid dat tijdens de eedaflegging van Boudewijn "Vive la république!" schreeuwde en een paar dagen later thuis werd neergeknald ?

"Un mondo diverso è possibile" ("Een andere en meer verscheiden wereld is mogelijk") werd onder supervisie van regisseur Francesco Masolli door 35 collega's bij elkaar gedraaid. Onder hen Ettore Scola (Una giornata particolare, La nuit de Varennes), die ook één van de drie eindmonteurs was, en de gebroeders Taviani (Padre padrone, La notte di San Lorenzo). Voor dit gegeven waren dus talloze talenten ter beschikking, maar het eindresultaat is erger dan bedroevend. Beschamend, met name.

De film opent nochtans indrukwekkend - met strenge en perfect uit- en afgelijnde beelden die de politieversterkingen in Genua weergeven. Maar dan verglijdt het naar een soort vakantiefilmpje van die nonkel die dan wel niet al te goed is met de camera, maar de enige is van de familie met een te zijner beschikking. De manifestanten - uit alle hoeken van Europa samengestroomd - stappen van de trein. Nonkel heeft nu een probleem: in plaats van maximaal enige tientallen familieleden moet hij nu honderden en duizenden geestesgenoten in beeld krijgen. Wat hij schots en scheef doet.

Aangezien deze film (die 55 minuten duurt) een collectief werkstuk is, is nooit duidelijk wie welk fragment gedraaid heeft. Maar blijkbaar heeft nonkel zich van 12, 22 of 32 Italiaanse schuilnamen voorzien, want die ene magische scène die manifestanten toont terwijl ze zich wassen en hun tanden poetsen (en die ruim 2 minuten in beslag neemt) draagt ook zijn duidelijke stempel. Die van zielig amateurisme.

Superviserend regisseur Maselli is in Italië bekend als maker van thrillers en goedkope griezelprenten. Hij moet zich ooit wel eens het boekje Documentaire film voor beginners aangeschaft hebben, want "Un mondo diverso è possibile" verraadt een poging tot structuur. Er zijn hier dus goeden (de manifestanten, hun boegbeelden) en slechten (de top van G8, de flikken), maar de film verzandt na die sterke opening in het tegendeel van elke filmlogica. Naast die legendarische badkamerscène worden de eerste 20 minuten besteed aan het voorstellen van de goeden als slechte uitvoerders van 'wereldmuziek' en minkukelige dansers. Nonkel weer aan het werk! (hij was vroeger namelijk voorzitter van de plaatselijke volksdansvereniging). De dadendrang van de goeden wordt onderbouwd door in het Italiaans gedubde toespraken van Nelson Mandela en Rigoberta Menchu. Voor een voorstelling in Harelbeke is het evenwel onaanvaardbaar dat de vertoonde tape niet alleen in uitzonderlijk slechte staat verkeerde, maar ook ondertitels ontbeerde.

Terug naar de filmlogica, evenwel. Na voormelde fiesta, komt de dreiging terug in beeld. Doormiddel van een helikopter die nogal luid in het niets vliedt. Dan weer olijke manifestatie en volksdansen. Tien seconden grimmige flikken, en dan weer de algoedheid van de betogers. Weer helikopter, en dan misschien wel de reden waarom de politie in het wilde weg begon te schieten: beelden van verbazend goed georganiseerde 'anarchisten' die met de botte bijl geparkeerde auto's te lijf gaan, en tot niet veel meer dan niets herleiden.

Uiteraard kan een propagandafilm als deze niet aan die uitwassen van een goedmoedige beweging voorbij gaan. Het is evenwel jammerlijk dat je er zelfs met 36 regisseurs en camera's niet in slaagt om deze andersdenkenden een stem te geven. Alleen hun voorhamers hebben luid weerklonken, CNN deed dat net zo goed. En scherper. 

Want neen, de film gaat terug naar de ultieme goedheid van de 'goeden' (nonkel heeft andermaal mooie dansende vrouwenbenen kunnen schieten). En dan sneuvelt die manifestant, keurige genre nieuwsbeelden van het lijk krijgen we wel. Maar wat had hem er in eerste instantie toe gebracht om mee te stappen? En vooral - waarom was deze ongetwijfeld goede jongen daar waar geschoten werd? Voor het antwoord moet ik u verwijzen naar het archief van het VRT- of VTM-journaal.

"Un mondo diverso è possibile" eindigt met een lang uitgesponnen treurmars, op amechtig zeemzoete new age tonen (uiteraard). Met beelden van de goeden die nu hand in hand verder marcheren. Maar wat als die "eerste Westerse martelaar" fan was geweest van Uriah Heep of van Kylie Minogue? De Italiaanse politie kan vredig verder blijven slapen, Carlo Giuliani zal vanuit het hiernamaals eerder de makers van deze manifeste onzin vervloeken.

Na een lange pauze (de bar van Jan Bucquoy mocht toch ook wat geld verdienen; maar het dient vermeld: de smakelijke broodjes waren gratis) kregen we de documentaire waarvoor in de inleiding al gewaarschuwd was. Die was namelijk "burgerlijk". Een ridicule aantijging. Deze deugdelijke Nederlandse VPRO-documentaire van de hand van Frank Wiering schetst duidelijk de achtergrond en de onderbouw van de anti-globalisten. Uiterst vakkundig gemaakt, met zelfs enige humor - een schandelijk gemis in "Un mondo diverso è possibile", overigens; zelfs recruteringsfilms van de nazi's schuwden de montere lach niet. In een intellectueel ontwikkelingsland als de Verenigde Staten zou een film als deze eerder als "staatsgevaarlijk" worden omschreven.

Vanwaar dan de voorafgaande veroordeling? Allicht omdat dit werkstuk het waagt om kritische kanttekeningen te plaatsen bij deze beweging, wiens 'denkers' inderdaad nogal zweven. Een van de voormannen van Indymedia, een wereldwijd onafhankelijk www-nieuwsnetwerk, heeft het zo over het succes van de protestmars naar aanleiding van een bijeenkomst van de Wereldbank. "Op een persconferentie zei de voorzitter van de bank dat hij sympathiseerde met de manifestanten buiten. Als we er niet hadden gestaan, had hij dat nooit verklaard!" En ja, als mijn tante wieltjes had, reed ik haar op zondag naar de kerk.

Na andermaal een lange pauze, kwam misschien wel het hoogtepunt van de dag: gastheer Jan Bucqoy mocht zijn redelijk recente werk "L'attaque du centre fermé de Vottem" vertonen. Deze documentaire van 20 minuten (een productie van Sudden Fever/Net Cinema, camera Bucqoy en Nathalie Sartiau, montage Antoine Bayard) schets een beeld van een betoging bij het gesloten asielcentrum van Vottem nabij Luik, kort nadat de gerepatrieerde asielzoekster Semira Adamu verstikt werd in een kussentje door twee overijverige rijkswachters. Gerealiseerd met minimale middelen, en omzeggens nergens te zien geweest, is dit document bijna een les in het tevoorschijn toveren van iets degelijks uit niets.

Toegegeven, met zes cameramensen was het resultaat ongetwijfeld indrukwekkender geweest, maar het amateurisme van sommige beelden (het is uiteraard moeilijk om je camera recht te houden wanneer de rijkswacht het waterkanon activeert) verhoogt alleen je betrokkenheid bij het gebeuren. En het feit dat deze documentaire droog is, zonder een woord commentaar, zonder interviews en voorgekauwde standpunten, helpt daar nog bij.

Terwijl elders in Vottem een groot door de vakbond georganiseerd anti-uitwijzingsvolksfeest werd georganiseerd, vond een groep anarchistischen het nodig om het gesloten asielcentrum te gaan bestormen. Opmerkelijk genoeg ontwikkel je sympathie voor zowel de belagers (vooral voor die ene jongen die nogal zielig in de weide graait, op zoek naar steentjes om mee te smijten) als voor de rijkswachters (vooral voor die ene die ongeveer de samba danst om de projectielen te ontwijken).

Vooral bekeken na de opgeblazen onzin van 'Un mondo ...' en de nogal statige (en na een tijd behoorlijk vervelende) ernst van de documentaire van Wiering, is dit bescheiden filmpje een verfrissing. Vreemd genoeg wordt het op de credits wel aangekondigd als "La vie politique des Belges II", terwijl deel I (Bucquoys lange documentaire - voor Transatlantic Films - over de verkiezingstrijd in 1999 van Roland Duchatelet van Vivant en taartensmijter Noël Godin) pas op 8 mei in roulatie kwam.


P.S. Dit artikel werd geschreven voor nr 39 van het maandelijkse e-zine 'DIVA's DOCU-Nieuws'. Wie dit e-zine voor en over de documentairesector wil ontvangen, zend een mailtje naar mediadoc.diva@skynet.be