1. Beste Lucy, Het is zeer flauw dat men je onmiddellijk vergelijkt met Thatcher. Dat is typisch voor een bepaalde sfeer die soms op deze website hangt. Wie een beetje kritisch is op de critici, is een rechtse, een fascist, een aanhanger van Thatcher of in het beste geval een sociaaldemocraat of een NGO-bureaucraat. Ik zou me willen verontschuldigen in naam van mijn mede-'communisten'. Ik ben er ook van overtuigd dat je die werken inderdaad hebt gelezen. Je zegt ook nergens dat iedereen die naar Marx refereert een monster zou zijn. Ik vermoed dat je een anarchiste bent, en dat is eigenlijk ook een vorm van communisme. Durruti sprak bv. duidelijk en consequent van het 'libertair communisme'. Nu nog zijn er anarchisten die expliciet naar (delen van) het werk van Marx verwijzen voor zijn dialectiche methode of zijn economische analyse. Het is trouwens al een tijdje mijn opvatting dat de andere communisten omgekeerd ook wel iets kunnen leren van de libertairen. Van mijn vooroordelen ertegen ben ik afgeraakt door ook eens een en ander te gaan lezen van 'de anderen' en door de studie van de Spaanse burgeroorlog, de grootste historische prestatie van de anarchistische (anarcho-syndicalistische) beweging. "men kan Stalin(isme) niet los zien van autoritaire aspecten in Marx, Lenin, ... " Kun je hier wat dieper op ingaan a.u.b. Lucy? Het interesseert me vooral welke volgens jou de autoritaire aspecten in het werk van Marx zijn (of in zijn politieke praktijk?). Ik geloof namelijk niet dat het 'stalinisme', 'staatssocialisme', 'staatskapitalisme' of hoe je het ook wil noemen rechstreeks uit Marx' analyse zou volgen. Dat is de stelling van onder meer Stéphane Courtois, samensteller van het 'zwartboek van het communisme' en die wil eigenlijk zeggen dat elke revolutie automatisch tot dictatuur leidt. Als je het over Lenin of de bolsjevieken hebt, OK, dan is dat zeker voor discussie vatbaar, maar je mag ook geen abstractie maken van de historische omstandigheden. Er waren ook vele anarcho-syndicalisten die aanvankelijk Lenin en de bolsjevieken steunden, al waren ze vaak achteraf teleurgesteld (Alfred Rosmer bv.). Aan de andere kant waren er ook communisten als Rosa Luxemburg die kritiek hadden op het bolsjevisme. Maar Marx zelf schreef vooral een kritiek op het kapitalisme, een kritiek die trouwens ook een enorme invloed heeft gehad op allerlei anarchistische denkers. Ik zou je wel kunnen volgen als je een verband ziet met Marx' en Engels' bewondering van de kapitalistische fabrieksdicipline (en ook hun geloof in de sterke vooruitgang die het kapitalisme zou brengen), of met hun bewondering voor de Jacobijnen in de Franse revolutie, maar dat is toch allemaal zeer onrechtstreeks he. Je mag niet onderschatten wat Lenin aan het communisme heeft toegevoegd en hoe dat onder Stalin nog eens allemaal werd verdraaid tot een repressieve staatsideologie. De discussie tussen Marx en Bakoenin (toen de eerste Internationale splitste, waaruit de tegenstelling anarchisme-communisme is ontstaan) is eigenlijk weinig inspirerend als je daar iets in wil gaan zoeken. In wezen hebben ze zich allebei gedragen zoals dat vaak gaat in splitsingen: een beetje bureacratisch en autoritair. De hedendaagse anarchisten weten bovendien ook wel dat er bij Bakoenin en andere anarchisten uit die tijd ook autoritaire voorhoede-opvattingen over de revolutie voorkomen. Dat was dus toch een beetje de algemene tijdsgeest: ook vele anarchisten dachten toen dat een kleine groep samenzweerders de macht moest overnemen. Maar wat zijn dus volgens jou dus de intrinsieke autoritaire aspecten in het werk van Marx? 2. Beste Jean Ik begrijp wat je bedoelt (denk ik). ""Een postkapitalistische oplossing" hoe lang zijn jullie daar mee bezig, 140 jaar ? " Inderdaad, 150 zelf :-) Het kapitalisme heeft zich toen al geconsolideerd. Het doet - met ups en downs - steeds opnieuw interne tegenstellingen ontstaan en heftoger worden (arbeid - kapitaal, centrum -periferie ...). Dan ontstaat er strijd en beginnen sommigen na te denken over een ander soort maatschappij. Zo gaat dat nu eenmaal. Zo zijn er ook al een aantal pogingen geweest om zo'n alternatief maatschappijproject op verschillende manieren te realiseren. - de commune van Parijs van 1871: een mengeling van republicanisme en socialisme - de bolsjevistische poging van 1917, en al haar historische gevolgen - de spartakistenopstand in Duitsland 1918-1919 - de Spaanse revolutie, ...-1939, dat vooral een project was van anarchisten en onorthodoxe communisten (de POUM) - communistische boerenrevoluties in China, Vietnam, Cuba... - Nationaal-democratische revoluties en regimes in de derde wereld: Nasser, Nehru ... - pogingen tot 'Afrikaans socialisme': Nyerere in Tanzania, Nkruma in Ghana... - het socialisme invoeren via de vreedzame weg, Chili onder Allende (tot aan de coup van Pinochet in 1973...) -.... Het bilan is achteraf gezien positief en vooral negatief, maar we moeten er vooral enkele historische lessen uit trekken. Dat wil niet zeggen dat je dan direct een blauwdruk kan presenteren voor een nieuwe maatschappij. Dat is eigenlijk zelfs een beetje gevaarlijk... Er zou dan een voorhoede kunnen opkomen die denken dat ze een 'historische rol' moeten spelen. Maar ik denk nu vooral aan democratisering op alle vlakken, ook en vooral een democratisering van de economie. Een herovering van de publieke ruimte. Het onttrekken van een aantal economische sectoren die fundamenteel zijn voor de menselijke basisbehoeften aan de markt en ze onder controle van de gemeenschap stellen. Een maatschappij waarin er misschien zowel een element 'plan', als een element 'markt' is, maar alles onderworpen wordt aan de democratie op zoveel mogelijk niveaus en zo dicht mogelijk bij de basis. En ja, dat betekent onvermijdelijk dat je de het moet hebben over de vraag: wie bezit/controleert de productiemiddelen? Dat betekent dat je de belangen van de grote multinationals en financiele groepen moet aanvallen. En eerst en vooral gaat het over het ontwikkelen van krachtsverhoudingen binnen deze maatschappij. Anders zal er niets veranderen. Ik denk dat meer in details treden in feite utopisme zou zijn.