Er is al veel inkt gevloeid over de opkomst van het Blok. Toch beschikken we nog steeds niet over grondige wetenschappelijke studies over het Blok, zijn aanhang, zijn buitenlandse zusterpar tijen en de wijze waarop sommige van die partijen 'afgeblokt' werden. Waarom wordt er zo weinig wetenschappelijk onderzoek naar extreem-rechts verricht ? 

Waarom ook blijft het Blok als partij die door alle andere partijen als racistisch bestempeld wordt, genieten van overheids subsidies ? Heeft een deel van het 'establishment' iets te veel sympathie voor het Blok, om het financieel te kortwieken ?

Waarom blijft een deel van de Vlaamse politici (die van het 'Vlaams' Blok natuurlijk op kop) de Nederlandstalige bevolking van dit land bij tijd en stond ophitsen tegen 'de Walen' ? Het is immers zonneklaar dat een groot deel van de onverdraagzaamheid in Vlaanderen tegenover mensen van buitenlandse afkomst, zijn wortels heeft in de communautaire stokerij tegen 'de Walen'. 

'De Walen' komen de Vlaamse politici natuurlijk goed van pas om alles wat hier scheef loopt (justitie, verkeersonveiligheid, spoorwegen, ...) op af te wentelen. Als we politici zoals Patrick Dewael geloven, dan is Vlaanderen op weg een 'utopia' te worden (zo omschreef De Morgen op 24/11 Dewaels plannen). De mate waarin dat 'Utopia' niet bereikt zal worden, zal natuurlijk weer de schuld van 'de Walen' zijn.

Als je Dewaels boekje 'Wederzijds respect - De gevaren van het Blok' leest, merk je overigens hoe de man helemaal in zijn eigen fijne wereldje leeft. Grote problemen ziet hij niet en als de burger niet content is, dan verklaart Dewael dat met de 'zaag- en klaagcultuur'.

Net zoals Steve Stevaert wil Dewael eerder de 'verzuring' aanpakken dan de problemen die er aan ten grondslag liggen (maatschappelijke stress, werkonzekerheid, milieuverloedering ...). Dewaels aanpak ligt in de lijn van wat mensen zoals Manu Claeys (auteur "Het Vlaams Blok in ieder van ons") en VRT- opperhoofd Bert De Graeve verklaarden: de Vlaming moet leren minder te klagen en tevreden te zijn met wat het welvarende Vlaanderen hem biedt ... 


Politieke analyse van de impact van de VTM'isering

Een vraag die tijdens de 'herdenkingsplechtigheden' ook zelden aan bod kwam, is die naar de rol van de media in de verrechtsing van Vlaanderen. 

In zijn boekje 'Wederzijds respect' opent minister-president Patrick Dewael zijn hoofdstukje (van 13 p.) over de media met de 'naïeve' stelling dat de media een 'vierde macht' zijn. Dan volgen voorbeelden van hoe de media volgens Dewael af en toe uit de bocht gaan. Maar geen paniek: de Vlaamse journalisten zijn zich van de problemen bewust en voeren een grondig debat. Eindigen doet Dewael met het nobele besluit om nooit nog in tv- spelletjes op te treden. Voilà.

Jammer genoeg vergeet Dewael een politieke analyse te maken van de evolutie van de media sinds 1989. Op 1 februari 1989 startte de commerciële omroep VTM en begon de opmars van een commerciële Vlaamse cultuur die ook de andere media (BRTN-televisie en - radio, kranten en tijdschriften ...) grondig zou veranderen. VTM werd jarenlang voorbereid door de Vlaamse rechterzijde (VLD en de rechtervleugel van de CVP) die een 'alternatief' wou voor de 'kritische' BRTN-berichtgeving. Zodra VTM in de ether was, bleven de gevolgen voor de BRTN niet uit. Het algemene niveau daalde pijlsnel: programma's die te ernstig bevonden werden voor TV1, verhuisden naar het tweede net of werden opgedoekt (het milieu programma 'Leven en Laten Leven' bv. overleefde 1989 niet). Kritische journalisten, reportage- en documentairemakers werden op een zijspoor gezet of uitgerangeerd (via prepensionering o.a.). Kroon op het werk kwam er in 1996 toen 'taliban-CVP'er' Eric Van Rompaey uit China een manager liet overvliegen die de BRTN tot VRT omdoopte en van TV1 een met VTM concurrerende pretzender maakte.

Deze korte geschiedenis toont welke inspanningen de rechterzijde zich getroostte om de media naar haar hand te zetten. Grote verliezer was de linkerzijde. Die zag haar pers verloren gaan: 'De Morgen' viel in handen van de 'Persgroep' en de ACV-krant 'Het Volk' kwam terecht bij de 'Standaardgroep'. Maar de Vlaamse linkerzijde verloor ook veel van haar invloed bij de openbare omroep. De socialistische, CVP- en liberale omroepverantwoorde lijken werden er vervangen door 'managers' en die denken haast per definitie liberaal.

Maar zult u misschien redeneren, het Blok is toch ook niet tevreden over de VRT, getuige de juridische pesterijen. Wel die pesterijen tonen in alle geval dat het Blok zich bewust is van het belang van de omroep (van met name de televisie waar de gemiddelde burger tot drie uur per dag naar kijkt en die zijn belangrijkste bron van informatie en ontspanning vormt). Net als de bruine collega's in Oostenrijk, probeert het Blok zoveel mogelijk druk op de openbare omroep uit te oefenen om zo te bekomen dat de VRT nog 'voorzichtiger' met het Blok omspringt. 


Culturele omwenteling - VTM deprimeert je dag

Behalve de politieke gevolgen van de commercialisering van het medialandschap, zijn er ook culturele. Met VTM kwam een eind aan een tijdperk waarin de openbare omroep (onder impuls van vooral christendemocraten en socialisten) een 'volksverheffende' functie vervulde; wat tot uiting kwam in o.a. de 'Instructieve omroep', de 'dienst Volwassenenvorming', de Schooltelevisie ... (welke na de komst van VTM alle opgedoekt werden).

Met de commercie deed de reclame en het appeleren op consumptie- en andere 'behoeften'/'driften' haar intrede. Denk aan een reeks zoals 'Big Brother' (op Kanaal 2) maar ook aan de journaals die vooral de kijkers moeten 'boeien'.

Een door de reclame vormgegeven televisie spreekt de kijkers niet aan als verantwoordelijke burgers maar als kleine kinderen die continu de boodschap krijgen dat ze o zo gelukkig zullen worden als ze dit of dat kopen ... De werkelijkheid is natuurlijk anders en dat leidt tot frustraties.

Reclamespots (en de door hen beïnvloede programma's) wijzen ons steeds weer op tekorten en behoeften. De reclamemakers leren ons niet - als in het christendom, de Romeinse stoa of het boeddhisme bv. - dat we ook met een eenvoudig leven gelukkig kunnen zijn en dat we onze behoeften moeten leren beheersen. Neen: aan mensen die op die manier gelukkig zijn, valt niets te verdienen. Dus moeten we voortdurend opgejut worden tot loonarbeid en consump tie-uitgaven. Wie om de één of andere redenen niet tevreden is met zo'n wroeten- en vreten-bestaan of niet mee kan in de maatschappelijke 'rat race', die denkt vaak dat hij/zij - na het verdwijnen van een linkse oppositie in Vlaanderen (SPa laat het socialisme vallen, de Groenen bleven een partij van de 'petite bourgeoisie' en wat zich links van beide bevindt raakt niet in de media, laat staan tot bij de burger) - alleen nog een proteststem via het Blok kan uitbrengen. 


Pietje de Leugenaar & Bertje de wereldvreemde multimiljonair

Bepalend voor het extreem-rechts succes in 1991 was volgens VUB- socioloog Mark Elchardus, het overlopen van veel SP-kiezers naar het Blok. "Tussen 1987 en 1991 leed de SP enorme verliezen. De traditionele achterban van laaggeschoolde arbeiders haakte af." Volgens Elchardus had dat niet alleen te maken met 'de val van de muur', maar ook met het feit dat de SP-kaders vooral intellec tuelen waren. De komst van de mediacommercie vergeet hij, maar veroverde VTM niet juist voor een groot deel het arbeiderspubliek dat vroeger op de SP stemde ? Bracht de commerciële zender niet juist bij de arbeidersklasse de grootste vervreemding teweeg tegenover wat sinds de komst van VTM meer en meer als de zogenaamd 'elitaire' cultuur bestempeld wordt ? Waardoor je meer en meer een duale samenleving krijgt met alle gevolgen vandien.

En ook de managers van de VRT werk(t)en in al hun kortzichtigheid mee aan het tot stand komen van een duaal Vlaanderen. Nog een voorbeeld. In de Focus Knack van 21/11/01 vertelde acteur Dirk Roothooft dat hij "nog altijd gefrustreerd is dat de VRT 'Terug naar Oosterdonk'" (over een polderdorp dat voor een havenuitbrei ding werd opgeofferd), "niet durfde programmeren na 'De Schalkse Ruiters' op zondagavond op TV1". Na een prijsuitreiking voor de reeks had Roothooft een discussie daarover met Bert De Graeve. "De Graeve was ervan overtuigd dat het te moeilijk was voor de zondagavondkijkers." "Jaren later", vertelt Roothooft, "kwam ik in de Antwerpse schippersbuurt een vol café binnen. De mensen herkenden me er van Pietje De Leugenaar en vertelden me hoe mooi ze het wel vonden, en hoe jammer dat de VRT niet meer zulke dingen maakt. Ik antwoordde: 'De patron vindt het te moeilijk voor het gewone volk.' Buldergelach in de zaal. 'Hier in dit café is niemand na zijn 14de nog naar school geweest. Er zitten zelfs analfabeten tussen', klonk het. En die verstonden het ook, en vonden het fantastisch."

Wordt het niet tijd dat een man die niets van televisie maken afweet, die niets begrijpt van of erger nog, niet gelooft in de missie van een democratische openbare omroep en die er alleen maar zit om de boel politiek onder controle te houden, opstapt aan het hoofd van de Nederlandstalige openbare omroep van België ? Bert De Graeve moet overigens al rijk genoeg zijn. Van zijn collega bij de Post weten we dat die jaarlijks 30 miljoen verdient. Van De Graeve weet bijna niemand hoeveel hij 'vangt'. Er wordt gefluisterd dat het tussen de 15 en 18 miljoen zou bedragen, maar dat het ook 30 miljoen kan zijn. Met zo'n salarissen krijg je onvermijdelijk wereldvreemde kikkers ...