De brede protestbeweging die zich verzet tegen de FTAA klaagt al maanden dat het overleg over de grootste vrijhandelszone ter wereld op een ondemocratische manier achter gesloten deuren verloopt. Het verzet was tot dusver gebaseerd op uitgelekte informatie en halve rapporten. Nu de tekst er is, kan de anti-FTAA beweging de vijand met open vizier bestrijden. 

\"Het leest als een detectiveverhaal,\" zegt John Cavanagh, directeur van het Instituut voor Beleidstudies, een denktank in Washington die gekant is tegen de FTAA. Maar zelfs voor een specialist als Cavanagh is de 434-pagina lange ontwerptekst weinig transparant. \"De helft ervan staat tussen aanhalingstekens en het is niet duidelijk wie of wat er geciteerd wordt.\" 

Het langverwachte document blijkt in de eerste plaats een opsomming van wensen en verzuchtingen van de verschillende partijen, meent ook de Braziliaanse ambassadeur in Washington, Ruben Barbosa, die van nabij betrokken is bij de voorbereidende gesprekken over de FTAA. \"Deze tekst bevat de voorstellen van alle landen die betrokken zijn bij de onderhandelingen,\" zegt Barbosa. \"Onze voorstellen zijn ook opgenomen. Alles wat we willen staat erin. Maar gaan onze wensen ook goedgekeurd worden? Dat valt af te wachten.\" 

De 34 landen van Noord-, Centraal- en Zuid-Amerika hebben in april in Quebec al een akkoord bereikt over de oprichting van de FTAA. De Pan-Amerikaanse Vrijhandelszone moet van start gaan op 1 januari 2006 en het staat vast dat het de grootste vrijhandelszone ter wereld zal worden. Maar het principe van de vrijhandel moet nu nog vertaald worden in concrete afspraken over producten en diensten. De ontwerptekst weerspiegelt de standpunten van de 34 landen over negen thema\'s: invoerquota, landbouw, investeringen, diensten, intellectuele eigendomsrechten, overheidsinterventies, anti-dumping wetten en andere handelssancties, concurrentiebeleid en de juridische regeling van handelsgeschillen. 

Kristin Dawkins, handelsspecialist bij het Instituut voor Beleidsstudies, geeft toe dat ze de turf nog niet volledig heeft verteerd. Het hoofdstuk over intellectuele eigendomsrechten toont volgens Dawkins dat de meningsverschillen tussen de VS en de andere landen nog erg groot zijn. \"De FTAA-landen hebben nog een hele weg af te leggen naar 2005.\" Ook de andere hoofdstukken bevatten nog veel voorstellen die met elkaar in tegenstrijd zijn. 

Vakbonden, ngo\'s en burgerrechtengroepen eisen al maanden inzage in de volledig ontwerptekst. Het investeringshoofdstuk van de FTAA lekte vorige maand uit en joeg vakbonden, milieuorganisaties en linkse partijen in de gordijnen. 

Steve Porter van het Centrum voor Internationaal Milieurecht meent dat de ontwerptekst van de FTAA het slechtste stuk overneemt van het NAFTA-verdrag, het vrijhandelsakkoord dat van kracht is tussen Canada, de VS en Mexico. \"Hoofdstuk 11 van NAFTA is klakkeloos overgenomen in de ontwerptekst,\" stelt Porter. Dat hoofdstuk bepaalt de regels waaraan buitenlandse investeerders zich moeten houden. Het geeft veel macht aan bedrijven en laat regeringen weinig mogelijkheden om in te gaan op sociale en ecologische bekommernissen. \"Bedrijven kunnen (dankzij NAFTA) regeringen laten vervolgen als die sociale maatregelen nemen die haaks staan op de rechten van de investeerders,\" stelt Porter. Hij vreest dat die fout zich herhaalt in het FTAA-verdrag. 

Wat Porter na een eerste lezing ook opviel, was \"het totaal gebrek aan voorschriften op het vlak van milieu en arbeid. NAFTA bevat wel dergelijke bepalingen. De ontwerptekst van de FTAA,\" besluit Porter, \"neemt het slechtste van NAFTA over en laat het beste ervan weg.\" John Cavanagh is het eens met die analyse: \"Het herhaalt de fouten van NAFTA en voegt er niets substantieels aan toe. De FTAA is een stap achteruit en het zal nog meer weerstand oproepen.\" Op de persdienst van Robert Zoellick, de Handelsgezant van de VS, is niemand beschikbaar voor commentaar. De ontwerptekst werd net voor de Amerikaanse nationale feestdag gepubliceerd, voor vele Amerikanen het begin van een weekje vakantie. (IPS)