arch/ive/ief (2000 - 2005)

Heden krijgt een tv-kijker tijdens het avondjournaal een 'best of' van de nachtelijke rellen in de achterwijken van Parijs. Na de fragmenten volgt er krijgslustige taal van de premier die qua evolutie niet verder staat dan het oproepen van een hard-tegen-hard filosofie: het inzetten van een leger 'ordebewakers' om de geterroriseerde wijken te 'redden' van nog meer geweld.

Molotovcocktails en stenen, blind geweld en ultradestructie. Het beeld van een los geslagen en ondankbare jeugd die wordt verondersteld snel terug in het gareel te lopen middels het beantwoorden van een catharsis met nog meer geweld: een guerillastrijd op de straatstenen.

Wat diezelfde premier niet vernoemde: de gestage toename aan verloederde ghettowijken waar werkloosheid, druggebruik en criminaliteit de dagelijke stand van zaken uitmaken.

Jongeren worden op school 'voorgesorteerd': studenten die weten de les te reproduceren krijgen opstekers in de vorm van 'onderscheiding', jongeren waarvan de thuis - of economische situatie niet optimaal is om zich ten volle in te zetten voor schoolresultaten, zijn niet geliefd door het onderwijsinstituut: slechte punten en psychologische ondermijning van het zelfbeeld de beloning.

Om te presteren is er een draagvlak nodig: het verondersteld dat persoon x over voldoende energie en middelen beschikt om een uitdaging aan te gaan. Deel uitmaken van een fortuinelijke familie met een breed invloedrijk sociaal netwerk kan natuurlijk ook helpen in het verwerven van een aangenamere toekomstige positie in de pikorde.

De nieuwe generatie wordt elke dag geconfronteerd met de puinhoop waaraan politici en de oudere generatie hebben meegewerkt: de vrije markt oplossing voor het indelen van de levenssfeer, de toekomst is aan de ongebreidelde productie en consumptie. De realiteit van massaproductie en globalisering is dagelijks vast te stellen: ondernemers in de ban van het grote concurrentiespel zijn voortdurend op zoek naar locaties waar de productiefactoren (inbegrepen mensen) het goedkoopst zijn. Tegelijk moet de afzet ook nog verkocht geraken. Zelfs in de eigen woning ontsnapt men niet aan opdringerige reclame: nagenoeg elk tv en radio programma wordt tegenwoordig vergezeld van reclameblokken voor-, achteraf en tussenin, surf op het internet en de reclame bespringt je letterlijk, sla een tijdschrift open, de gemene deler is reclame. Er moet vooral veel geconsumeerd worden want dat is de motor van onze economie.

De verkwisting aan grondstoffen en de aanslag op het milieu door het verschaffen van weinig duurzame en modieuze wegwerpartikelen, het zijn zorgen voor later: de moeizame toepassing van de Kyoto akkoorden (met een weigering van de U.S.A.) en andere milieubeschermende maatregelen zijn er het toonbeeld van.

De keerzijde van de ratrace: een angstaanjagend groter wordende groep van de bevolking heeft geen uitzicht op een redelijke betaalde betrekking en diegenen die er één hebben moeten onder druk van de economische realiteit meestappen in de steeds sneller draaiende tredmolen. Een werknemer die niet bereid is om op commando overuren te presteren, zal wellicht al snel 'voldoet niet' op zijn C4 terugvinden.

Het nieuwe credo, het aanscherpen van de concurrentie kan logischerwijze enkel tot nog hardere concurrentie leiden: een vicieuze cirkel. Het dalen van de belastingen onder chantage van ondernemers ondermijnt de financiële inkomsten van regeringen om te investeren in aan-bestedingen van openbaar nut en een herverdelings-machanisme toe te passen. Dergelijke maatregelen zijn natuurlijk nooit zonder gevolg: een gepolariseerde maatschappij ingedeeld in 'winners' and 'loosers' is het lange termijn resultaat. Steeds meer financiële middelen komen in handen van een kleiner wordende elite groep: de kaders en managers van de multinationals en de groot industrie, het bankwezen en de immobiliën sector. Een vorig onderzoek van 'De Standaard' (niet meteen de meest linkse krant) schatte dat in België 50 % van alle financiële middelen in handen zijn van 10 % van de bevolking.

Tegenwoordig kijkt een niet hoog geschoolde jongere tegen de volgende situatie aan: in het beste geval levenslang een sociaal ondergewaardeerde, onderbetaalde en weinig werkzekere job uitoefenen (onder het mom 'je mag al blij zijn als je werk hebt'), in het slechtste geval werkloosheid. Enkelingen slagen erin op zelfstandige basis een 'gat in de markt' te vinden vanwege een uitzonderlijk talent in een economisch bevraagd segment. De illusie van The American Dream is steeds gepromoot op basis van enkelingen, nooit op het resultaat voor de volledige levensgemeenschap.

Een toenemende groep jongeren ervaren dat zij geen deel zullen hebben aan een onbezorgde toekomst, integendeel het wordt een struggle for life. Het is of beter scoren dan je medemens op een batterij testen of de job aan de neus zien voorbijgaan. De medemens als vijand: je moet vooral sneller, efficiënter, meer flexibel en dynamisch zijn en vooral ook over minder scrupules beschikken. Wie braaf is en mooi meeloopt in de ratrace krijgt lekkers, wie stout is de roe.

Waar de eerdere generatie nog enigszins op werkzekerheid kon rekenen zelfs met laaggeschoolde diploma's, is het voor de tegenwoordige jongere die niet over allerlei kwalificaties beschikt steeds moeilijker om nog aan de bak te komen. Vaak dringt de keuze zich op tussen zich laten exploiteren in een hamburger-job (waar hij of zij nauwelijks financieel genoeg aan overhoudt om enige reserve op te bouwen, een gezin te onderhouden of een hypotheek af te sluiten), de criminaliteit induiken of via drugs ontsnapping te zoeken voor een verpletterende realiteit. Tegelijk krijgt diezelfde groep elke dag een eindeloze stroom beelden over luxe artikelen over zich heen.

De rellen in Parijs zijn enkel een voorhoede van de stoottroepen: eerzame burgers hebben zich vaak geërgerd aan het toenemende druggebruik of de groeiende apathie van jongeren. Vandaag is er een klasse opgestaan die zich niet langer in slaap laat wiegen middels het kunstmatig beleven van een catharsis van ongenoegengevoelens in videogames en tv-series.

Wellicht worden er naast het cordon legertroepen ook een bataljon psychologen, opvoeders en maatschappelijk assistenten opgetrommeld om de situatie te ontvlammen. Alvast dienen nieuwe jeugdinstellingen te worden gebouwd om de delinquenten een leven lang in op te sluiten.

Vandaag zeg ik u als maatschappelijk assistent: zie hier uw brandhaarden waarde heren politici, economisten en vooraanstaande burgers: ik stel voor dat als u durft zelf eens met die jongeren gaat praten. Een Playstation meebrengen zal wellicht niet genoeg zijn.