arch/ive/ief (2000 - 2005)

Voor zo'n 600 toehoorders uit 80 landen vertelde Dr. Salam wat gebeurde in het hospitaal van Hadeeth, een stadje in het westen van Irak waar hij werkte: "Op 7 mei ontplofte een autobom niet ver van het hospitaal. De VS-troepen hielden in die streek hun militaire operatie 'Matador', en de explosie was gericht tegen een VS-convooi. Maar ook het hospitaal deelde in de brokken. Vijf dagen lang sloten de VS-militairen Hadeeth hermetisch af. Ze beweerden dat de opstandelingen zich in het ziekenhuis bevonden. Ze omsingelden het hospitaal en schoten geluidsgranaten naar binnen. Ze sloten de elektriciteit af, en scherpschutters begonnen in het wilde weg te schieten. Door megafoons riepen ze dat ze zouden mikken op al wie bewoog, en ze schoten effectief één man dood. Na middernacht bestormden ze het ziekenhuis. Ze vernielden al het medisch materiaal, ze bliezen zowat alles op wat ze tegenkwamen. Eén van hun kogels doodde een patiënt, Saeed Jabbar, 35 jaar oud. De andere patiënten moesten uit hun bed kruipen en zich een weg banen naar een veiliger plek. De VS-troepen staken ook de opslagplaats van het ziekenhuis in brand. Negen uur lang brandde het depot, voor 300.000 dollar aan medische uitrusting en geneesmiddelen ging in de vlammen op…"

Dr. Salam zei nog dat waarschijnlijk al 150.000 Iraakse burgers gestorven waren door de oorlog en de bezetting, waaronder twee artsen van zijn eigen 'Doctors for Iraq Society'. Hij eindigde zijn getuigenis met de vaststelling dat er maar gezondheid kan komen in Irak als er vrede is, als de bezetting beëindigd is. En hij riep op tot engagement, met een verwijzing naar die andere jonge dokter, Che Guevara.

Wij zochten Dr. Salam op voor een bijkomend interview.

Dr. Salam, vanwaar je sterke uitspraken tegen de VS-bezetting?

Dr. Salam: "Eerst wil ik onderstrepen dat ik geen politieker ben. Ik ben bij geen enkele politieke partij, ik ben een onafhankelijke arts, en mijn loyauteit behoort alleen het Iraakse volk toe. Na twee jaar VS-bezetting zie ik in mijn land overal mensen in miserie. Zelfs de meest elementaire mensenrechten worden vertrappeld, en dat wordt niet eens gedocumenteerd. Als arts moet ik zeggen dat ik het Irak van vóór de oorlog verkies boven dat van vandaag. Toen had ik tenminste nog de middelen om als chirurg te kunnen werken, nu is er helemaal niets meer. Er is ongebreidelde corruptie, verloedering van het niveau van het wetenschappelijk onderwijs, privatisering van de gezondheidszorg,…"

Er bestaan enkele onafhankelijke, buitenlandse rapporten over de gezondheidstoestand in Irak, zoals dat van Dr. Geert Van Moorter, Dahr Jamail, VN-rapporteur Jean Ziegler,…

Dr. Salam: "Maar goed ook, want in Irak zelf is er momenteel geen enkele instantie die gezondheidsstatistieken bijhoudt. Er gebeurt geen onderzoek naar de mortaliteit (sterfte). Het Iraakse ministerie van Volksgezondheid weigert zulk onderzoek uit te voeren. Maar laat me nog een paar specifieke problemen toelichten, die niet of onvoldoende aan bod komen in de rapporten die je noemt.

• Voedsel waarvan de versheidsdatum verstreken is, wordt op grote schaal ingevoerd via de Jordaanse grens en geconsumeerd door de Iraakse bevolking. Door de corruptie is er geen efficiënte controle meer op geïmporteerde goederen.
• De privatisering van de gezondheidszorg begon op allereerste dag van de VS-bezetting. Eén klein voorbeeldje van de gevolgen: vóór de oorlog kostte een liter vloeibare zuurstof 150 Iraakse dinar. Twee staatsbedrijven produceerden het goedje, en de prijs werd laag gehouden. Sinds de oorlog zijn beide bedrijven geprivatiseerd, en de prijs schoot de hoogte in, tot 1500 dinar. In vijf hooggespecialiseerde ziekenhuizen in Bagdad is zuurstof nog maar drie dagen per week beschikbaar…
• Meer en meer Irakezen trekken voor verzorging naar privé-klinieken in het buitenland, in Jordanië of Syrië, omdat de staatsgezondheidsdiensten in Irak zo erg aan kwaliteit hebben ingeboet. Vóór de VS-bezetting was het precies omgekeerd: dan kwamen patiënten uit die landen naar Irak!
• VS-bedrijven slaan munt uit de projecten van heropbouw. Handenvol geld gaat naar de aankoop van Amerikaanse computers voor onze ziekenhuizen, terwijl die zelfs nog geen medische basisvoorzieningen hebben voor hun patiënten.
• Naar schatting 80.000 mensen zitten gevangen zonder enige aanklacht of vorm van proces. Een neef van me zit al twee jaar vast zonder enige beschuldiging. Hij was amper 17 toen hij werd aangehouden. Ik heb hem één keertje kunnen bezoeken, maar hij kon amper een woord uitbrengen, hij leek volslagen in shock. Over het algemeen kunnen de gevangenen geen bezoek krijgen van een advocaat of een dokter."

Volgens alle rapporten ligt de gezondheidszorg in Irak ook letterlijk onder vuur…

Dr. Salam: "Klopt. Het recht van de patiënt op vrije toegang tot gezondheidszorg wordt herhaaldelijk geschonden. De bezettingstroepen beschieten ambulances, voeren raids uit op hospitalen, vernietigen medische apparatuur en doden zelfs patiënten in hun ziekenhuisbed. Tijdens de belegering van Fallujah stierven heel wat zieken en gewonden omdat ze aan de checkpoints de toelating niet kregen om naar het ziekenhuis te gaan.

Wij, dokters, werken in de grootste onveiligheid. In 2004 alleen al zijn minstens 71 artsen gedood. Honderden verlaten het land, waaronder veel ervaren specialisten. De erg gekende specialist Dr. Talib Khairullah werd gedwongen Irak te verlaten omdat hij ooit lid van de Baath-partij zou zijn geweest.

De VS-troepen en het Iraaks leger trekken ongehinderd de ziekenhuizen binnen en intimideren of mishandelen gezondheidspersoneel. In december 2004 sloegen Iraakse soldaten vier artsen in mekaar in het Al Yarmouk-ziekenhuis van Bagdad. Begin 2005 drongen Iraakse militairen het Bakoba Algemeen Ziekenhuis binnen, in het oosten van het land. Ze sloegen één arts en arresteerden een andere. Dokters die protesteerden, kregen er ook van langs."

Maar jullie proberen er wat aan te doen. Vertel eens over je organisatie in Irak?

Dr. Salam: "Na de VS-invasie vonden enkele dokters het hoognodig om de handen in mekaar te slaan en de mensen te helpen die lijden onder de bezetting. In oktober 2003 stichtten we de vereniging 'Dokters voor Irak'. In het begin hadden we twee afdelingen, met samen 99 leden. Eén afdeling focuste op wetenschappelijk onderzoek en vorming, onder andere door meer medische boeken en cursussen beschikbaar te stellen aan studenten en jonge artsen. De andere afdeling deed humanitair werk en zond medische teams naar conflictzones. Nu hebben we al 250 leden, en een derde, nieuwe afdeling: om het recht op gezondheid te promoten, en de mensenrechten van patiënten en gezondheidswerkers te beschermen.

We hechten veel belang aan het opleiden van Iraakse artsen. Ik ben heel trots op mijn jonge collega's: in volle bezetting slaagden we in ons opzet om 60 jonge dokters hun opleiding te laten afwerken. We nodigden de Iraakse vice-minister van Volksgezondheid uit voor hun diploma-uitreiking. Verbaasd vroeg de man zich af hoe we al die artsen hadden kunnen opleiden in zo'n moeilijke omstandigheden! Het is op die weg dat we willen verder gaan. Desnoods laten we hen stage lopen en les volgen in Jordanië of Egypte."

Tot slot, Dr. Salam, welke acties van internationale solidariteit zie jij mogelijk?

Dr. Salam: "Voor buitenlandse onderzoeks- of solidariteitsmissies is het nu te gevaarlijk in Irak. En humanitaire organisaties staan niet altijd goed aangeschreven bij de bevolking. Neem nu het Italiaanse Rode Kruis. Hun ploeg nam zomaar de consultatieruimte van het enige diabeteshospitaal van Bagdad in. Daarrond zetten ze… een muur met prikkeldraad, om zichzelf te beschermen! Wij noemen die spottend de 'Italiaanse Muur'. Op het grasperk ervoor maakten de Italianen met rode bloemen een groot kruis. In een overwegend islamitisch land, je moet maar durven!

Echte solidariteit is natuurlijk heel anders. Dé prioritaire actie voor ons vandaag is het aanklagen van alle inbreuken op het recht op gezondheidszorg door VS- en Iraakse militairen. Ook het lot van de gevangenen verdient onze aandacht. En alle hulp is welkom voor ons project om jonge artsen op te leiden: medische boeken en CD's opsturen, specialisten in een buurland van Irak les laten geven aan onze stagiairs, Iraakse artsen korte stages laten lopen in het buitenland,…

Tenslotte wil ik erop aandringen dat we nooit meer mogen toestaan dat economische sancties worden genomen tegen een land. Want na Irak komen misschien Syrië of Iran aan de beurt. Ik heb zo'n sancties van dichtbij meegemaakt. Ik kan je verzekeren: toen ik als student geneeskunde stage liep, van 1996 tot '98, kon ik niet meer tellen hoeveel kinderen ik onnodig heb zien sterven ten gevolge van de sancties…"