arch/ive/ief (2000 - 2005)

Enkele jaren geleden liep ik door het centrum van Gent met niets noodzakelijks te doen. Een beetje verveeld stapte ik de 'World press photo'-tentoonstelling binnen om toch even iets cultureels te doen. Na het bekijken van de foto's ging ik weer op mijn weg naar buiten tot ik, in een kleine zaal naast de expositieruimte, een heleboel schilderijen en andere kunstwerken zag hangen. Nieuwsgierig wandelde ik de kamer in en bekeek geïnteresseerd de gigantische doeken die aan de muren hingen. 2 meter op 3 meter grote stukken schilderkunst, eigenzinnig en scherp. Allesomvattende maatschappijkritiek gegoten in bewonderenswaardige schilderijen, getuigenissen uit Breendonk weerspiegelt in integere lithografieën, kunstzinnige communistische en socialistische affiches van uit de tweede wereldoorlog...Diep onder de indruk bekeek ik ieder doek dat uitgestald hing tegen de grote witte muren, ieder streepje verf een aanklacht tegen een allesverslindende Kapitalisme. De Kunstenaar (met grote K) die deze eigenwijze en overrompelende stukken creëerde was WILCHAR. Anders dan de elitaire kunst die men in de meeste musea terugvindt koos WILCHAR ervoor kunst te maken voor de kleine man, "l'art sans lard" zoals hij het zelf benoemde. Kunst werd voor hem een wapen, kunst als politieke propaganda, als gevoelsmotor in een koude op machtsbeluste wereld.
In zijn werken schemert zijn antikapitalistische, antiklerikale en antiautoritaire geest voortdurend door. De elite zet het volk te kakken, WILCHAR deed net het omgekeerde. Gewapend met verf en borstel zond hij zijn eigen aanklachten de wereld in waarin de machthebbers en de kapitalisten de mantel werd uitgeveegd.

WILCHAR werd in 1910 te Sint-Gillis geboren onder de naam Willem Pauwels. Hij is een veelzijdig kunstenaar, hij schildert, maakt litografieën en affiches en schrijft.
Vanaf 1933 ontwerpt hij affiches voor de socialistische en communistische partij en groeit hij uit tot een van de belangrijkste ontwerpers van politieke affiches in België.
In 1943 wordt Wilchar door de nazibezetter opgesloten in het kamp van Breendonk. Zoals de andere overlevenden komt hij gekweld uit deze gevangenschap.
Van bij zijn bevrijding in 1945, begint hij te schilderen aan 32 gouaches die de hel beschrijven waarin de gevangenen moesten leven. Deze werken zouden in het Breendonk Memoriaal bestendig tentoongesteld worden.
In de jaren 50 maakt hij steeds minder affiches en legt hij zich toe op het graveren van honderden lino's, waarvan telkens enkele tientallen exemplaren worden afgedrukt.
Wilchar is een bijzonder productieve kunstenaar. Hij kan bogen op een indrukwekkend oeuvre, met onder meer 70 affiches, gouaches over Breendonk, 145 lino's, 2 composities op doek van 3 m op 2 m, 20 composities op panelen van 1.20 m op 2 m, enz.
Zijn opstandige aard drijft hem ook tot het uitgeven van 60 nummers van "Peint à la main" en "l'Impertinent", een tijdschrift dat de kunstwereld moest demystificeren en dat bedoeld was om zijn werk en zijn strijd bekendheid te geven.
De anarchist Wilchar ziet zijn schilderijen en gravures als bommen die in het gezicht van de toeschouwers ontploffen en ze diep doen nadenken over het absurde van de wereld rondom ons.
Deze anarchist met een groot hart, deze eeuwige bestrijder van alle onrecht, is een schitterende kunstenaar die met zijn groot aantal werken, waarvan de spontaniteit, het geweld en de toon niemand onbewogen laat.
Ondanks het feit dat hij steeds slechter ziet waardoor hij niet langer scheppend werk kan verrichten, blijft Wilchar kritisch tegenover de problemen in onze samenleving, wat hij ook krachtig verwoordt.

Vaak neem ik nog even het boek met zijn kunstwerken ter hand om nog eens op te gaan in de kritische blik van WILCHAR de kunstenaar en mens. Humoristisch, eigenwijs, snedig, scherp, maar altijd aan de kant van de gewone mensen, het volk, de werkman. Tegen de elite, de kapitalist, de kerk en de staat.

Maar WILCHAR zal niet meer schreeuwen...Gisteren kreeg ik via mail het bericht dat de geëngageerde kunstenaar om 17.00 uur overleed in het ziekenhuis. Zijn kunst had alleszins een invloed op mij. Hij kon me met zijn doorleefde en kritische blik op de samenleving, die hij speels maar ook luid en duidelijk tot uiting bracht in zijn beeldend werk, zeker beroeren.
WILCHAR roept niet meer, tiert niet meer, is er niet meer. Maar de kunst die hij ons achterliet zal nooit aan waarde inboeten. Mij zal ze blijven inspireren te werken aan een andere toekomst en een ander nu.


Rob