arch/ive/ief (2000 - 2005)

Sinds 2 maart staat er een tentenkamp van de Asociacion de Trabajadores y Ex-Trabajadores Afectados por el Nemagon Fumasones, kortweg ASOTRAEXDAN. Dit is een beweging van campesinos (boeren) die gewerkt hebben in de bananenteelt voor grote multinationals zoals Chiquita en Dole. Deze bedrijven gebruikten in de jaren 60, 70 en deels in de jaren 80 het gif Nemagon. Dit werd geproduceerd door Shell, Down Chemical en Occidental.
In de Verenigde Staten was Nemagon toen al verboden, maar de bedrijven hebben het toch nog op grote schaal gebruikt in Nicaragua (en natuurlijk ook elders in Centraal Amerika, de rest van de wereld…)

Nu, tientallen jaren later, sterven er nog dagelijks mensen als gevolg van dit gif. Soms 2 per week, soms 11, gemiddeld 5 à 6 per week. Samen met de overheid is een lijst opgesteld van 27 verschillende ziekten die mensen hebben opgelopen doordat ze zijn blootgesteld aan Nemagon. Velen hebben problemen met hun nieren, hun lever, pijnlijke botten, kankers…
In de afgelopen 8 jaar zijn er 970 mensen aan deze kwalen overleden, waarvan ruim 60% in de laatste 4 jaar (het aantal sterfgevallen neemt dus toe).
En om de cijfers volledig te maken: de beweging heeft berekend dat er in Nicaragua zo’n 87.500 slachtoffers zijn : ex-werknemers en hun directe familieleden (weduwnaars, weduwen…).

In 1997 organiseerden boeren uit Chinandega (één van de regio’s met veel bananenteelt) een eerste mars naar Managua. Maar ze waren nog niet goed georganiseerd en hebben bij aankomst niets gedaan gekregen.
Ze zijn zich dan beter gaan organiseren, hebben met hulp van advocaten juridisch voorwerk gedaan en konden zo concretere eisen stellen aan de politici.
Er volgden meer marsen, die resulteerden in Wet nr. 374 : ter bescherming van de werknemers uit de bananenteelt (de exacte inhoud ken ik nog niet, ik krijg morgen meer details hierover op papier).
De wet is geldig, maar moet natuurlijk ook worden opgevolgd. De strijd is dus nog niet gestreden. Bovendien heeft de Amerikaanse ambassadeur Garza (daar heb je die gringo’s weer), bij zijn vertrek (als een soort van afscheidscadeau?) gevraagd om de wet af te schaffen. Aan de situatie van de campesinos veranderde ondertussen niets.

In 2004 stonden ze daarom weer voor het parlement en besloten ze er hun kamp op te slaan. Ze kregen echter de order van de gemeente om te verkassen naar een park verderop, want voor het parlement moest een carnavalsstoet passeren. En zo’n tentenkamp is natuurlijk geen gezicht. De president (toen al Bolaños, tevens ex-bedrijfsleider van Monsanto !) wilde eerst niets van de eisen van de boeren weten, maar heeft uiteindelijk toch een reeks beloften gedaan.
Die beloften zijn echter nooit nagekomen, en nu staan de boeren er terug.

Op 2 maart waren ze met ongeveer 8 .000 campesinos! En ze besloten er te blijven. De actie heet dan ook ‘La Marcha sin Retorno’, de mars zonder weg terug. Ze gaan door tot het bittere einde.
Velen waren echter te ziek en er was ook te weinig eten om iedereen te voeden. 7.000 mensen zijn daarom inmiddels naar huis teruggekeerd, maar er blijven een indrukwekkende 970 activisten over (eergisteren waren het er nog 972, maar er zijn 2 mensen overleden). En nog steeds is er te weinig eten. Gelukkig brengen veel mensen – waaronder de Comunidades de Base, zoals de parochie La Merced, van Padre Antonio en Yolanda - rijst, bonen, fruit…

In de afgelopen 4 maanden is er onderhandeld met een speciale commissie van de regering van Bolaños. Met resultaat : op het gebied van sociale zekerheid en gezondheidszorg, maar ook milieu (herbebossing) wil de regering de campesinos voor bijna 100% tegemoetkomen. Er zou ook een pensioen komen voor de ex-werknemers uit de bananenteelt.
Voor veel van die maatregelen is echter het akkoord nodig van het parlement, voor het pensioen moet een nieuwe wet worden goedgekeurd.

En daar wringt de schoen. Want het parlement doet momenteel alles om de president te dwarsbomen en vice versa. En voor Bolaños is het gemakkelijk om beloften te doen, die het parlement uiteindelijk moet financieren via het budget.
Sinds het begin van de actie is er nog geen enkel officieel contact geweest met het parlement. En geen enkele parlementariër heeft de moeite genomen om de straat over te steken en met de campesinos te gaan praten.
Morgen om 8u30 is de eerste afspraak. Om 11 uur zal de delegatie weer naar buiten komen en hun 970 kameraden (m/v) kunnen melden of er iets is bereikt. Maar voor hen blijft het een Marcha sin Retorno. Als de parlementariërs hen niet tegemoet willen komen, "bezetten we desnoods de Assamblea Nacional", zegt één van de vrouwen strijdbaar.

In de Nicaraguaanse dorpsstraat

Veel nieuws is er niet: de campesinos hebben de ochtend vooral wachtend doorgebracht.
Ondertussen waren hun leiders in het parlement bijeen om te vergaderen met de diputados.

Het gesprek verliep positief, aldus Vitorino Espinales, één van de leiders van de beweging. Maar, de parlementariërs willen bepaalde wetsartikelen nader bestuderen, etcetera... en er is uitstel tot de volgende vergadering.
Vrijdag a.s. komen de campesinos weer samen met de speciale regeringscommissie en dan schuiven ook de parlementsleden aan.

Ondertussen wachtte ik buiten met de campesinos uit allerlei hoeken van Nicaragua. Ze doden de tijd in hun hangmatten, koken een beetje, lezen in hun bijbels, slaan een praatje met ondergetekende gringo...
Natuurlijk passeert Jean-Claude Vandamme de revue, maar ook de Nicaraguaanse vrouwen ("je moet jezelf een Nicaraguaanse vrouw zoeken", raden de mannen mij hier aan. "Ze zijn eerlijk en werken keihard. Ze staan alleen niet toe dat je een praatje slaat met een andere vrouw: dan worden ze direct zeer jaloers".
Maar met Maria-Helena praat ik ook over de scholing van haar kinderen. Ze heeft twee ongetrouwde dochters, die beiden hun middelbare school hebben afgemaakt, maar nu noch werken noch verder studeren. Ze hoopt dat ze een studiebeurs kunnen vinden, of zelfs naar Cuba kunnen gaan (één van de vrouwen hier heeft een zoon die binnenkort na 6 jaar studie uit Cuba zal terugkeren). Maar: "als armen, krijgen we zelden die kans".
Haar oudste dochter heeft boekhouden gestudeerd en woont nu in Costa Rica: "een prachtig land", vindt Maria-Helena, waar alles zoveel beter geregeld is. Een neef van haar heeft dan weer zijn heil gezocht in Canada en leeft daar zeer goed. Zo zoekt iedereen zijn uitweg.
Ondertussen zucht zij hier in de verzengende hitte, en hoopt ze dat de actie snel gedaan zal zijn. En ze hoopt bij terugkomst haar (weinige) bezittingen nog aan te treffen, want voor het zelfde geld is ze ondertussen beroofd.

De terugkeer naar huis zit er voorlopig echter nog niet in: er is in ieder geval uitsel tot vrijdag en het lijkt me stug dat in die vergadering alle knopen worden doorgehakt. De campesinos hebben toestemming van de politie om voor het parlement te camperen tot 15 juli a.s.
De eerstvolgende algemene vergadering van alle deelnemers vindt zaterdagmiddag plaats. Nu is de eerste acute zorg, dat de bodega (van waaruit donaties zoals eten, WC-papier etc. worden verdeeld onder de groepen boeren) bijna leeg is.
Op het boodschappenlijstje staat: rijst, bonen, olie, zout, suiker, zeep, WC-papier, maandverband... om te overleven zijn deze boeren voor een groot deel afhankelijk van giften, veelal van kerkgemeenschappen, zowel katholieken als evangelisten.