arch/ive/ief (2000 - 2005)

"Hackers bombarderen financiële netwerken", meldde de Financial Times op donderdag. Overheidsdepartementen en bedrijven "worden al enkele maanden bestookt met een gesofisticeerde elektronische aanval". Deze wordt georganiseerd door een Aziatisch crimineel netwerk en is "gericht op het stelen van commercieel en economisch gevoelige informatie."(1) Tegen donderdagnamiddag was het verhaal gemuteerd. "G8-hackers mikken op banken en ministeries", luidde de kop in de Evening Standard. Hun doel was "de systemen te verlammen als protest tegen de nakende G8-top."(2) De Standard legde geen bewijs voor die deze metamorfose rechtvaardigt.

Dit is slechts één voorbeeld van de stapels gewauwel over de duistere plannen van de G8- protesteerders die opgehoest worden door de traditionele media.(3) Dat dezelfde verhalen verteld werden over praktisch elk dreigend publiek protest dat men plande in de laatste 30 jaar en dat deze steeds uiteenvallen na onderzoek lijkt geen belemmering te vormen voor hun herhaling. Het echte gevaar op de G8-top is niet dat de protesten gewelddadig zullen worden- de zin daarin verdween wel grotendeels in september 2001- maar dat ze veel te beleefd zullen zijn.

Laat me iets preciezer zijn. Er is het gevaar dat ze de agenda zullen volgen die Bono en Geldof bepalen.

De twee muzikanten zijn oprecht toegewijd aan het doel de armoede te verminderen. Ze hebben geholpen om voor miljarden dollars aan hulp en schuldkwijtscheldingen te zorgen. Ze hebben geholpen het thema van globale armoede op de politieke agenda te houden. Ze mobiliseerden mensen over de hele wereld. Dit zijn verbazingwekkende prestaties, en het zou stom zijn ze te negeren.

Het probleem is dat ze de rol van scheidsrechter op zich hebben genomen: om voor ons te beslissen of de leiders van de G8-naties moeten gefeliciteerd of veroordeeld worden voor de beslissingen die ze nemen. Zij zijn hiervoor niet bevoegd, en ik vrees dat ze ons zullen verraden. Neem nu hun reactie op het schuldkwijtscheldingspakket voor de armste landen dat de G7-ministers van Financiën tien dagen geleden aankondigden. Iedereen met een beetje begrip van ontwikkelingspolitiek die de verklaring van de ministers gelezen en begrepen had, kon zien dat de voorwaarden die deze bevat - liberalisering en privatisering- even zwaar wegen als de schulden die het verlicht.(4) Maar Bob Geldof prees het als “een overwinning voor de miljoenen mensen die wereldwijd campagne voeren”,(5) en Bono noemde het “een klein stukje geschiedenis”(6) Zoals velen - vooral de Afrikaanse activisten die ik ken - die geprobeerd hebben de schade die zulke voorwaarden veroorzaken duidelijk te maken, voel ik me bedrogen door deze verklaringen. Bono en Geldof hebben ons werk moeilijker gemaakt.

Ik begrijp welk spel ze spelen. Ze denken dat het loven van wereld's machtigste mannen overtuigender is dan er kritiek op geven. Het probleem is dat ze zo de politieke campagne die de globale rechtvaardigheidsbeweging ontwikkelde, in een filantropische campagne veranderen. Ze sporen de G8-leiders aan om meer te doen om de armen te helpen. Maar ze zeggen niets over het stoppen met kwaad aan te richten.

Het is waar dat Bono George Bush bekritiseerde omdat hij niet over de brug kwam met het beloofde geld voor de AIDS-slachtoffers in Afrika. Maar hij heeft nog nooit, voor zover ik kon ontdekken, een woord gezegd over het buitmaken van dat fonds door zogenaamde "faith-based groups": de code die Bush gebruikt voor fundamentalistische christelijke legaties die preken tegen het gebruik van condooms.(7) Bono lijkt zich in feite goed te voelen in het gezelschap van fundamentalisten. Jesse Helms, de racistische, homofobische ex-senator die de omschakeling naar "faith-based-bestuur" hielp ontwikkelen, is volgens zijn medewerkers "een grote fan van Bono". (8) Dit getuigt van de opmerkelijke overtuigingskracht van de zanger. Maar als mensen zoals Helms vrienden zijn, wie zijn dan de vijanden? Is uitbuiting iets dat gewoon gebeurt? Kent het geen daders?

Dit is natuurlijk hoe George Bush en Tony Blair zouden willen dat we het zien. Blair spreekt over Afrika alsof haar problemen het resultaat zijn van een of andere ondoorgrondelijke natuurkracht, enkel verergerd door de corruptie van haar dictators. Hij jammert dat het "het enige continent is in de wereld dat de laatste decennia achteruit gegaan is."(9) Maar hij heeft nooit erkend - wat zelfs studies van de Wereldbank aantonen(10)- dat het deels achteruit is gegaan door de neoliberale beleidslijnen die het gedwongen moest volgen van de machtige naties: beleidslijnen die net werden uitgebreid door het schuldkwijtscheldingspakket dat Bono en Geldof prezen. Luister naar deze mannen - Bush, Blair en hun twee barden - en je zou kunnen vergeten dat de rijke naties een rol speelden in de opstapeling van de schulden van Afrika, of de opstapeling van wapens, of het verlies van rijkdommen, of de ineenstorting van openbare diensten, of de concentratie van rijkdom en macht door leiders die geen verantwoording afleggen. Luister naar hen, en je zou je inbeelden dat de G8 ontworpen was als een project om de armen in de wereld te helpen.

Ik heb nog steeds van geen van beide rocksterren een verklaring gelezen waarin een machtskritiek gesuggereerd wordt. Ze schijnen te geloven dat een consensus kan bereikt worden tussen de machtigen en de machtelozen, dat ze een groot globaal koor kunnen verzamelen van armen en rijken die van hetzelfde blad zingen. Ze lijken niet te begrijpen dat, terwijl de G8 zijn greep op het wereldbeleid behoudt, een gedeelde hymne van vrede en liefde zowat evenveel betekenis heeft als de oude Coca-Cola reclame.

Het antwoord op het machtsprobleem is het opbouwen van politieke bewegingen die de machtigen hun legitimiteit ontzeggen en die proberen hen de controle uit handen te nemen: te doen, met andere woorden, wat mensen nu doen in Bolivië . Maar Bono en Geldof doen het tegenovergestelde: ze verlenen legitimiteit aan macht. Vanuit het standpunt van mannen als Bush en Blair is de deal duidelijk : we laten deze harige mensen een platform met ons delen, we maken enkele kosteloze gebaren, en in ruil krijgen hun lof en veroveren we hun fans. De heiligheid van onze collaborateurs slaat over op ons. Als de truc werkt, zullen de bewegingen die tegen ons op één lijn gingen staan, uiteengaan. We zullen publiek herstel krijgen na ons avontuurtje in Irak en onze indiscretie in Bagram en Guantanamo Bay. De landen die we willen blijven uitbuiten zullen ons eerder als vrienden zien, dan als vijanden.

Wanneer maken Bono en Geldof de G8-leiders duidelijk dat het spelletje uit is? Wanneer houdt Bono op met doen alsof George Bush "geestdriftig en oprecht" is inzake mondiale armoede (11) en houdt Geldof ermee op te beweren dat hij " eigenlijk meer gedaan heeft voor Afrika dan elke andere Amerikaanse president"?(12) Wanneer herziet Bono zijn inschatting van Tony Blair en Gordon Brown als "de John en Paul van het globale ontwikkelingstoneel" of als leiders in de traditie van Keir Hardie en Clement Attlee?(13) Hoeveel kwaad moeten Bush en Blair aanrichten voor de rocksterren het erkennen?

De filantropische campagne van Geldof en Bono portretteert de vijanden van de armen als hun redders. Het goede dat deze twee opmerkelijke mannen verwezenlijkt hebben dreigt overschaduwd te worden door het kwade dat ze aanrichten.

Bronnen:

1. Maija Pesola, 16th June 2005. Hackers bombard financial networks. Financial Times.
2. Mark Prigg, 16th June 2005. ‘G8’ hackers target banks and ministries. Evening Standard
3. For more examples, see David Miller, 16th May 2005. How to Spin the G8. http://www.spinwatch.org/modules.php?name=Content&pa=showpage&pid=360
4. G8 Finance Ministers, 10-11 June 2005. Conclusions on Development. http://www.hm-treasury.gov.uk/otherhmtsites/g7/news/conclusions_on_development_110605.cfm
5. Ashley Seager, Larry Elliott and Patrick Wintour, 13th June 2005. Brown urges rich countries to act now. The Guardian.
6. AFP, 11th June 2005. Bono Hails Group of Eight on Debt Relief.
7. Lindsey Hilsum, 13th June 2005. World view. New Statesman; Rachel Rinaldo, 24th May 2004. Condoms Take a Back Seat to Abstinence With U.S. AIDS Money. Inter Press Service; John Tarleton, 1st June 2003. On The Eve Of G8 Summit, Bush Delivers Emergency Aids Relief To Republican Allies.
http://www.zmag.org/content/print_article.cfm?itemID=3707§ionID=1
8. Madeleine Bunting and Oliver Burkeman, 18th March 2002. Pro Bono. The Guardian.
9. Tony Blair, 27th May 2005. Statement to the Africa Commission in Rome.
http://www.number-10.gov.uk/output/Page7577.asp
10. eg William Easterly, February 2001. The Lost Decades: Developing Countries’ Stagnation in Spite of Policy Reform 1980-1998, World Bank.
11. Rory Carroll, 18th September 2003. Pop star’s relations with Bush turn sour. The Guardian.
12. Josh Tyrangiel, 19th June 2005. Three big shots, eight very big shows. Time magazine.
13. Bono, 29th September 2004. A chance for real change in Africa. Speech to the Labour Party Annual Conference, Brighton