arch/ive/ief (2000 - 2005)

Oude wijn in nieuwe zakken
Hoe de media onze blik op de Israëlisch–Palestijnse kwestie kleuren

Ico Maly

14/4/2005

Sinds de dood van Arafat wordt druk gespeculeerd ‘over de nieuwe kansen op vrede die hierdoor geschapen worden’. Verscheidene media en politici roepen uit dat het ‘vredesproces’ terug op spoor zit. De Gucht is optimistisch over de toekomst en stelt dat “hij gelooft in de vredeswil zowel van Sharon als van de Palestijnse president Mahmoud Abbas. Wel hoopt De Gucht dat de veiligheid van Israël wordt gegarandeerd en dat er geen aanslagen meer komen.” 1 Er is terug sprake van een ‘vredesproces’, de Palestijnen hebben een ‘democratisch’ verkozen president en er is een ‘staakt –het –vuren’. De dood van één man, Arafat lijkt wel een geheel nieuwe situatie te creëren, opeens lijkt vrede voelbaar dichtbij.

1. Vrije en democratische verkiezingen (onder bezetting)
De dood van Arafat gevolgd door de verkiezing van Abbas als ‘president’ van de Palestijnse Autoriteit wordt door nagenoeg alle media gezien als een stap dichter bij vrede. Titels als “hoop op vrede” of “een nieuwe stap in het vredesproces” bepalen de teneur van de berichtgeving”. Overal weergallen de loftrompetten (CNN, VRT, VTM, …). “De opkomst bedroeg 70 procent van de geregistreerde kiezers”2, weergalmde het euforisch in het internationale medialandschap. Helaas spreken de feiten dit flagrant teken: de opkomst bleek in werkelijkheid slechts 43% van de stemgerechtigde Palestijnse kiezers te bedragen. Daarenboven haalt Abbas slechts 62,3% van de stemmen. Dit komt neer op de steun van ongeveer 26,7% van de totale stemgerechtigde Palestijnse bevolking.

Verkiezingen onder bezetting en Abbas hebben blijkbaar niet echt veel succes. De machtsbasis en manoeuvreerruimte van Abbas is bijgevolg minimaal. In de Vlaamse pers wordt echter grote hoop gesteld in de verkiezing van Abbas, hierbij wordt dan de nadruk gelegd op de vredeswil van de kersverse ‘president’. Mia Doornaert slaagt er zelfs in om hier twee volledige artikels aan te wijden 3. Ook de regeringen van Israël en de Verenigde Staten laten zich euforisch uit over de nieuwe Palestijnse verkiezingen. Toeval of net niet, het was hun favoriete kandidaat die de meeste stemmen in de wacht sleepte. Deze keer is er blijkbaar geen vuiltje aan de lucht.

De verslaggeving geeft nieuwsconsumenten de illusie dat er sprake is van vrije en democratische verkiezingen. Overal worden de verkiezingen geroemd om hun democratisch gehalte en goede organisatie. De media prijzen de democratie, alsof de Palestijnen echt over soevereiniteit beschikken, een echte staat hebben en dat democratie daar een integraal onderdeel van was. Nagenoeg nergens wordt opgemerkt dat democratie en bezetting elkaar uitsluiten en dat er van vrije en democratische verkiezingen dus helemaal geen sprake kan zijn. Nochtans verschijnen sommige randsymptomen van de bezetting wel in beeld. Ze blijven echter impliciet, zonder context en zonder kritische kanttekeningen. Het verhindert de media ook niet om Sharon af te beelden als een vredesduif omdat hij de Palestijnen die in Jeruzalem wonen laat stemmen. Dat uiteindelijk kunnen slechts 5000 van de 120 000 kiesgerechtigde Palestijnen uit Jeruzalem hun stem uitbrengen, is blijkbaar van ondergeschikt belang. Wijzen deze ‘details’ er niet op dat de Palestijnse bevolking helemaal niet vrij is, dat de PA niet over soevereiniteit beschikt en dat er van democratische verkiezingen dus geen sprake kan zijn? Toch worden deze verkiezingen gezien als de kiem van een mogelijke oplossing van het conflict. Vrede is in zicht, althans volgens de gevestigde pers en allerhande politici.

2. Het staakt-het-vuren
De aankondiging van het staakt-het-vuren lijkt dit mediaverhaal te ondersteunen. De slagzin van vele politici, “Arafat ‘s dood schept nieuwe mogelijkheden in het vredesproces”, wordt schijnbaar bevestigd. Abbas staat vandaag in de schoenen van voormalig Palestijnse president Arafat. Een weinig benijdenswaardige positie. De Palestijnse verkiezingen worden immers wereldwijd gelinkt aan een oplossing van het conflict. Zowel Bush, het Belgisch Ministerie voor Buitenlandse Zaken, onze premier, en diverse media bevestigen expliciet of impliciet de Israëlische these, dat Arafat een obstakel was voor vrede. Waardoor enkel het Palestijnse geweld een probleem lijkt, die daarenboven niet gezien wordt als een symptoom van dieperliggende oorzaken. Abbas is de man die de onmogelijke taak toegeschoven krijgt om hier verandering in te brengen, zonder echte machtsbasis en nog steeds onder de knoet van de bezetting.

Iedereen roemt Abbas om zijn sterke vredeswil en zijn daadkracht: hij is de man die het moet en zal klaren. De invalshoek van de berichtgeving onderstreept dit voortdurend. De blik van de camera richt zich steeds naar de Palestijnen, alsof enkel zij inspanningen moeten leveren, alsof zij alleen een einde kunnen maken aan het conflict. De boodschap is duidelijk: als de Palestijnen maar geen geweld gebruiken is alles in orde. De Gucht verwoordt het in het VRT-journaal als volgt: “Bij zijn overlijden (Arafat) begint een nieuwe periode in het Midden-Oosten. Ik hoop dat de nieuwe Palestijnse leiders in staat zullen zijn om vrede met Israël te bewerkstelligen” 4. Van de Israëlische staat wordt blijkbaar aangenomen dat ze op zoek zijn naar vrede. Ondertussen bevestigt Israël wel dat het van plan is om 3.500 nieuwe woningen te bouwen op de Westelijke Jordaanover. Deze verdere uitbouw van de droom van een groot Israëlisch Jeruzalem komt terug bovendrijven. De bouw van de muur gaat onverminderd door met de versmachting van de Palestijnse economie als gevolg. Het rooien van decennia-oude olijfbomen, het platwalsen van Palestijnse huizen en het constant beperken van de vrijheid van de Palestijnse bevolking worden nagenoeg nergens aangeraakt als de oorzaak van het huidige conflict. Ze blijven wel onverminderd doorgaan. Hoewel de bezetting en kolonisering van de Westelijke Jordaanoever elk vredesproces ondermijnt, lijkt dit Israël en de internationale gemeenschap niet veel te deren.

Het blijft echter niet beperkt tot het uitbreiden van de Israëlische kolonies, ook het Israëlische leger heeft blijkbaar niet begrepen wat een staakt-het-vuren inhoudt. Tussen 1 januari 2005 en 1 maart 2005 stierven 63 Palestijnen tegenover 14 Israëlische slachtoffers. Ook deze discrepantie tussen de woorden en de daden van Israël wordt nagenoeg nergens opgemerkt. Meer nog, deze zware schendingen van de conventie van Geneve zijn blijkbaar niet nieuwswaardig. Zij halen niet de voorpagina ’s van onze kranten, wat in schril contrast staat met de media –aandacht aan de aanslag in Tel Aviv op 25 februari 2005. Waarop Sharon meteen de ganse internationale pers te woord stond en ermee dreigde het huidige bestand op te schorten. 5 Het staakt-het-vuren is dus blijkbaar enkel van toepassing op de Palestijnse bevolking en niet op Israël.

3. Oude wijn in nieuwe zakken
De grote vraag is dan ook: over welk soort akkoord heeft men het in de pers? Alle bejubelende stemmen ten spijt lijkt optimisme hier niet op zijn plaats. Het ondertussen ongeloofwaardig geworden ‘routeplan voor vrede’ ligt nog steeds op de onderhandelingstafel, een plan dat duidelijk de huidige krachtverhoudingen weerspiegelt en onvermijdelijk eindigt in meer van hetzelfde: bantoestans en nog eens bantoestans. Niet alleen wordt duidelijk dat slechts één partij gebonden is aan het staakt-het-vuren, de geschiedenis van het conflict leert ons daarenboven dat vele beloftevolle pogingen telkens uitdraaiden op een fiasco. Het Oslo–akkoord is hier slechts één voorbeeld van. Dit geroemde en met de Nobelprijs beloonde akkoord is in de praktijk niet meer dan een verderzetting van de Israëlische apartheidspolitiek in de Bezette Gebieden. Doordat de Palestijnse Autoriteit door deze akkoorden verantwoordelijk gesteld wordt voor de veiligheid van Israël, voerde zij in realiteit de bezettingspolitiek uit binnen de welomlijnde grenzen: de befaamde A-B –gebieden. De gevolgen van deze politiek monden in 2000 uit in de tweede intifada. Toch blijft deze logica gehandhaafd in het huidige stappenplan. Het grondgebied in spé voor de Palestijnse bevolking is ondertussen wel weer gekrompen.

Het huidig staakt-het-vuren wordt afgebeeld als een belangrijke stap naar vrede, de nieuwe ‘vredeshanddruk’ van Sharon en Abbas om de ‘grote stap’ te onderstrepen circuleert wereldwijd. De parallellen met de handdruk van Rabin en Arafat zijn opmerkelijk. Er wordt gesuggereerd dat we opnieuw in een gelijkaardige periode belandt zijn. Waar de Oslo-handdruk volgende na het ondertekenen van een lang onderhandeld conflictbeheersingakkoord, was er deze keer nog helemaal niets onderhandeld. De suggestie is echter duidelijk: er is zicht op vrede. Dit is een wel zeer voorbarige en naïeve stelling die ruikt naar propaganda. In tegenstelling wat de beelden op het journaal en in onze kranten suggereren, is dit akkoord tot op heden niet veel waard; het is slechts een voorlopig staakt-het-vuren. Van een akkoord om het conflict te beheersen, laat staan een vredesakkoord is helemaal nog geen sprake. Er is zeer dringend nood aan een degelijk en volwaardig akkoord die voor beide partijen aanvaardbaar is. De echte knopen moeten echter nog doorgehakt worden: komt er een einde aan de bezetting en cantonisering van de Palestijnse Gebieden, verwerven de Palestijnen gelijke rechten als Israëlische burgers? Hoe kunnen de extremistische krachten aan beide zijden aan banden gelegd worden? Kunnen beide partijen de nodige beloftes voor een dergelijk akkoord verkopen aan hun achterban? Deze vragen blijven zoals steeds onbeantwoord. Het plan dat op de onderhandelingstafel ligt, belooft weinig verbetering voor het lot van de Palestijnse bevolking. De logica van voorgaande ‘oplossingen’ blijven behouden, al is hun inefficiëntie om het conflict te beëindigen al sinds jaar en dag bekend. De lovende en hoopgevende stemmen klinken, tegen alle ratio in, des te luider. Verhofstadt en co reppen zich om de poltieke en economische relaties met Israël terug op te poetsen. Er is immers terug een ‘vredesproces’, al betreft het oude wijn in nieuwe zakken.

1 Vrtnieuws, 28/02/2005: De Gucht is optimistisch over het Nabije Oosten
2 De Standaard, 10/01/2005: Abbas wint met ruime meerderheid.
3 De Standaard, 11/01/2005: Pragmatische man van Dialoog en De Standaard, 08/01/2005: Vredeswil
4 VRT, 11/11/2004: Nieuws van 19u
5 De Standaard, 26/02/2005: Sharon dreigt vredesproces op te schorten.