Onderzoeksjournalistiek staat onder druk

Onderzoeksjournalistiek staat onder druk
by raf Sunday, Nov. 21, 2004 at 10:44 PM

Journalisten die in vieze zaakjes spitten, staan onder druk. Hun media zien steeds minder brood in onderzoeksjournalistiek. Dat bleek tijdens de opening van een conferentie over onderzoeksjournalistiek in Rotterdam. Steve Bradshaw (BBC-Panorama) omschreef het 'genre' daar als "het zoeken naar de werking van de politieke, sociale en economische machten en of ze hun macht misbruiken".

Een bom op het Engels-gebouw in Rotterdam, en de onderzoeksjournalistiek in Nederland en Vlaanderen zou zwaar toegetakeld zijn. Bij wijze van spreken. Zo'n 250 mensen volgden daar twee dagen lang conferenties en workshops georganiseerd door de Vereniging voor Onderzoeksjournalistiek (VVOJ).

De ongerustheid over de toekomst van de diepergravende journalistiek is groot. Maar ze wordt, merkwaardig toch, meestal tussen de regels uitgesproken.

Jammerlijk voorbeeld: de Vlaamse openbare omroep VRT. De nieuwsdienst staat onder grote druk: elke dag moet hij 1,5 miljoen kijkers zien te bereiken. Dus moet het populairder; graven naar wantoestanden is niet attractief. VRT-programma- en reportage-makers doen aan onderzoeksjournalistiek tegen beter weten maar jammer genoeg ook tegen hun eigen medium in. Beginnen ze aan langdurige en moeilijke projecten, dan worden ze ontmoedigd. Dreigt er gedonder omdat iemand aan de schandpaal is genageld, dan kiezen de juristen van de VRT de kant, niet van de reporters, maar van de tegenpartij. Ontluisterend, zelfs een VRT-medewerker wist niet dat het zo erg was.

Steve Bradshaw van de BBC toonde staaltjes van wat zijn Panorama zoal heeft uitgezocht. Dat in de katholieke kerk, tot in het Vaticaan toe, de opvatting bestaat dat condooms lekken, niet baten tegen AIDS-besmetting en dus niet hoeven, één voorbeeld. Panorama opereert in grote onafhankelijkheid, aldus Bradshaw. Maar de omgeving verslechtert. Ook Bradshaw moest erkennen dat in de BBC een nota circuleert die wil dat de programma's "toegankelijker worden". Een veeg teken.

Carel Kuyl, hoofdredacteur van het Nederlandse TV-magazine Nova, beaamde dat gefortuneerde misnoegden steeds vaker naar de rechter trekken om tegenover zijn magazine hun gelijk te halen. Met claims van 300-400.000€. "Dan moet je een provisie aanleggen", aldus Kuyl. Die evolutie leidt volgens Kuyl niet tot zelfcensuur. Nog niet? Want Kuyl herhaalde wel expliciet: het hele klimaat waarin onderzoeksjourrnalistiek moet gedijen, evolueert negatief. "Er heerst wel degelijk een crisis", aldus Kuyl. Ook zijn programma moet voortdurend met zijn superieuren vechten om niet "gemarginalizeerd" te raken.

Rene De Witte van de krant De Tijd, die het geknoei van Lernout & Hauspie uitknobbelde, toonde zich niet optimistisch omwille van de concentratie in de media. Daar telt de bottom-line, dat wil zeggen: of de bedrijven renderen of niet. Om angstvallig in de gaten te houden.

arch/ive/ief (2000 - 2005)