arch/ive/ief (2000 - 2005)

Voor de 30 bewoners van woongroep Het Poortgebouw is het lang gevreesde moment aangebroken. Het monumentale Poortgebouw is door het Woning Bedrijf Rotterdam (WBR) voor de prijs van een eengezinswoning (± 350.000 euro) verkocht aan projectontwikkelaar De Groene Groep (DGG). De nieuwe eigenaar wil het pand herbestemmen tot kantoor en heeft hiertoe de huidige bewoners per 1 februari 2005 de huur opgezegd. De vraag rijst of er voor de woongroep, na 20 jaar netjes huur betalen, geen andere optie overblijft dan het pand te moeten verlaten.

Bij de inrichting van de Kop van Zuid is van het begin af aan gesteld dat hier een grote verscheidenheid aan woningen en bewoners gesitueerd moesten worden. De bewoners van het Poortgebouw blijken niet meer te passen binnen de huidige status van het gebied. Zij waren overigens wel de eerste bewoners van dit tot “Hot-Spot” herontwikkelde haventerrein. Zonder inspraak of zeggenschap zijn inmiddels alle beslissingen genomen. In de huuropzeggingsbrief van DGG wordt gesteld dat de Gemeente accoord is gegaan met de verkoop en de herbestemming tot kantoorpand. De laatste jaren is het gebruikelijk dat een wooncoöperatie bij verkoop van een huurpand dit als eerste aanbiedt aan de gebruikers. De Gemeente en het WBR hebben om onbekende redenen de bewoners in het ongewisse gelaten over de verkoop. Indien de bewoners tijdig van de verkoopplannen op de hoogte waren gesteld, dan hadden ze de mogelijkheid gehad om te onderzoeken of een alternatief aankoop- en renovatieplan haalbaar was geweest. In de media en ambtelijke kringen passeren aangaande het Poortgebouw nog regelmatig de woorden “krakers” en “krakersbolwerk”. Dit hardnekkige misverstand heeft hierbij misschien een rol gespeeld. Het genoemde argument dat het pand treurig oogt valt de bewoners niet aan te wrijven. Het WBR ( voorheen GWR) had de verantwoordelijkheid voor de buitenschil en heeft het monumentale pand in de afgelopen twee decennia laten verloederen. De bewoners zijn volgens het huurcontract alleen verantwoordelijk voor klein intern onderhoud.

Het lijkt erop dat de bewoners toch aan het kortste eind trekken. Dat economische motieven ten grondslag liggen aan de herbestemming van het Poortgebouw is duidelijk. Het recente Gemeentebeleid gunt projectontwikkelaars alle ruimte om het investeringsklimaat in Rotterdam te bevorderen. Bij sommige projecten zoals het Poortgebouw worden de sociale belangen net iets te achteloos terzijde geschoven. Het Poortgebouw wordt al 24 jaar bewoont door een zeldzaam grote woongroep. Het groepswonen is geen overblijfsel uit de jaren zestig, maar een woonvorm waarvoor Êmensen een bewuste keuze maken. De laatste jaren zijn in Rotterdam veel nieuwe groepswoningen gerealiseerd, met name op het gebied van ouderen. Het biedt bewoners een hechte sociale structuur, waarbij contact en zorg voor elkaar centraal staan.

De woongroep in het Poortgebouw is in die zin bijzonder, daar zij ook naar buiten toe een belangrijke sociale functie vervult. Naast bewoning ontplooit de woongroep — o.a. bestaande uit studenten, musici, kunstenaars en mensen met vele andere professies — vele sociale en culturele activiteiten die open staan voor een groot netwerk aan belangstellenden. Daarnaast stelt zij de openbare ruimten in het pand beschikbaar als vergader- en/of oefenruimte aan o.a. theatergroepen, muzikanten en kleine organisaties, die elders geen onderdak kunnen vinden. Het Poortgebouw staat ook landelijk op de kaart als “broedplaats”. Dit zijn woon/ werkpanden die een belangrijke input-functie vervullen in een stad. In Amsterdam is er de afgelopen jaren slordig omgesprongen met deze initiatieven en daar begint men dit inmiddels te betreuren.

De woongroep is binnenkort haar onderkomen kwijt en ziet ook nog het feestelijk geplande 25-jarig jubileum in oktober 2005 aan haar neus voorbijgaan. De beleidsmakers in Rotterdam geven met hun handelen aan dat zij geen notie hebben van de situatie en de waarde die het Poortgebouw in haar huidige hoedanigheid voor de stad betekent. Buiten de vraag of de verkoop en huuropzegging juridisch gezien geheel rechtmatig zijn verlopen, blijft het feit dat men er blijkbaar niet van doordrongen is dat er straks 30 mensen ge-herhuisvest dienen te worden.

Het zou betrokken ambtelijke partijen sieren wanneer zij zich onafhankelijk op de hoogte gaan stellen van de situatie en de bewoners alsnog betrekken bij de besluitvorming. Mocht hierna de conclusie gesteld worden dat het echt niet mogelijk is om het pand voor de woongroep te behouden, dan zou het betrokken partijen ook sieren om een redelijk alternatief pand aan te bieden waar de woongroep haar woonvorm en activiteiten kan voortzetten. De hoop blijft natuurlijk dat het de woongroep gegund wordt om een kwart eeuw Rotterdamse historie uitbundig te kunnen gaan vieren.

— Jup de Heer (oud-bewoner woongroep Poortgebouw 83-87).



Recente historie Poortgebouw 1980 - 2004:

Op 3 oktober 1980 werd het al jaren leegstaande Poortgebouw gekraakt door jonge aktievoerders met als doel de Gemeente te bewegen betaalbare woningen te realiseren voor jongeren. Het Poortgebouw stond in die periode al enige tijd ter discussie vanwege de plannen om in het pand, toen nog gelegen op het voormalige haventerrein, een “Eroscentrum” te vestigen. De bewoners uit de omliggende wijken juichten om die reden de bezetting toe.

Twee weken na de kraak werden de eisen van de krakers ingewilligd. De Gemeenteraad besloot de bestemming van het Poortgebouw als kantoor om te vormen tot officiële jongerenhuisvesting. De krakers moesten wel het pand ontruimen voor een grootschalige verbouwing. De bezetters weigerden dit uit angst voor prijzige verbouwingsplannen die toch weer hoge huren zou kunnen opleveren. Na twee jaar onderhandelen kregen de toenmalige bewoners toestemming om voor een fractie van de beoogde investering het pand in zelfbeheer te verbouwen. De stichtingskosten van aankoop en verbouw bedroegen in totaal fl. 1.000.000,-. In twee jaar tijd werd door de bewoners het gehele interieur van het pand grondig verbouwd tot 28 HVAT-eenheden. Het onderhoud aan de buitenzijde was en bleef de verantwoordelijkheid van het toenmalige Gemeentelijk Woningbedrijf Rotterdam (GWR). Op 1 april 1984 werd het pand door de bewoners opgeleverd en werd het huurcontract officieel ondertekend. In al die jaren daarna is het Poortgebouw echter nooit meer van haar kraak-imago afgekomen.

Door het GWR ( later WBR) is aan de buitenzijde zeer weinig onderhoud gepleegd. Na vele klachten door bewoners over de te hoge vrachtwagens die met regelmaat het pand ramden en grote schade aanrichten, werden hier pas na zo’n vijftien jaar afdoende maatregelen tegen getroffen. Op dit moment oogt het pand verveloos en vervallen. De huidige bewoners worden hier echter onterecht op aangesproken. Volgens het huurcontract zijn de huurders alleen verantwoordelijk voor klein intern onderhoud.

Zonder vooraf de bewoners te informeren wordt het pand door het WBR op 3 juli 2001 verkocht aan De Groene Groep ( DGG) voor ± 350.000 euro. De verkoop vindt plaats onder de voorwaarde dat de woongroep pas na drie jaar de huur opgezegd mag worden. Op 15 juli 2004 ontvangt het Poortgebouw de huuropzegging met als opleveringsdatum 1 februari 2005. Reden voor de huuropzegging is “dwingend eigen gebruik”. DGG wilde na de koop het liefst luxeuze appartementen realiseren met ouderwetse grandeur. Uit onderzoek bleek helaas dat het pand niet geschikt is voor bewoners met hoge maatstaven. Het verkeersgeluid is te sterk en de bascule van de beweegbare brug in de kelder doet het pand schudden op zijn grondvesten. DGG heeft de kosten van verbouw en renovatie begroot op 10.000.000 euro. Volgens de bewoners is door DGG nog geen vergunning aangevraagd bij dS+V Buro Monumenten om het Rijksmonument te mogen verbouwen.