arch/ive/ief (2000 - 2005)

Voor PleinOpenAir slaan Cinema Nova en City Mine(d) de handen in elkaar. Tijdens de vorige edities zochten jullie vier weekends na elkaar telkens een andere plek op. Waarom blijven jullie nu gedurende de hele periode aan het Rijksadministratief Centrum?

Gwen: We stellen ons elk jaar de vraag: is het wel nuttig wat we doen? gaan we ermee voort? PleinOpenAir groeide elk jaar, het vroeg hoe langer hoe meer energie om telkens voor twee dagen ergens neer te streiken. Het dreigde ook een louter feestelijk gebeuren te worden. Dit jaar hebben we gezegd: we moeten terug in de diepte werken. We hoorden van de mensen die hier met het Rijksadministratief Centrum bezigwaren, dat deze gebouwen zouden leeglopen, dat er niet het minste stedenbouwkundig kader voor is en dat ze misschien 3-4-5 jaar zullen leegstaan. Hier komt dus een enorme stadskanker. We waren hier al geweest met PleinOpenAir. Maar nu hebben we beslist: we gaan ter plaatse onderzoeken wat er aan de hand is.

Is het 'nomadisme' dan weg?

Gwen: Nee, niet echt. We zwerven nog binnen deze site, ze is groot genoeg. Maar we blijven ook links leggen naar andere stukken van de stad.

Wat bedoel je met die links?

Gwen: Een voorbeeld. Het Rijksadministratief Centrum is één van de veertien GGB's, dat zijn Gebieden van Gewestelijk Belang. In het Frans zeggen we ZIR's. Wel, van hieruit gaan we de achtergrond van die ZIR's onderzoeken. Het Brussels Gewest heeft ze aangeduid. Het zijn gebieden die prioritair ontwikkeld moeten worden. De bevoegde Brusselse minister beslist autonoom hoe en waarvoor. De bevolking heeft daarin niets te zeggen, tenzij op gemeentelijk niveau, maar dan gaat het nog enkel over details. De precieze bestemming van die ZIR's, dat is een mysterieuze affaire. Maar grosso modo kun je zeggen: ze zullen voor 70% bestaan uit kantoren. De Louiza-laan bij voorbeeld is ook een ZIR. Je hebt daar al veel kantoren, maar ze zijn niet meer up-to-date, dus moet daar veel vernieuwd worden. Dan kunnen de promotoren weer zaken doen. Want er zijn kantoren genoeg, maar veel staan leeg. Dat maakt dat de kantoorprijzen in Brussel een stuk lager liggen dan in Parijs of Londen. De ZIR's moeten ervoor zorgen dat de promotoren weer geld verdienen. Er zijn 14 van zulke ZIR's. Er is ook nog een super-ZIR voorzien op de terreinen van het vroegere vormingsstation van Schaarbeek-Josafat. Maar daarmee zouden ze pas beginnen als de 14 andere ZIR's klaar zijn.

Je zei daarnet: voor het Rijksadministratief Centrum is er geen stedebouwkundig kader. Maar blijkbaar heeft het Brussels Gewest wel een beleid?

Gwen: Ja, en of het nu socialisten of liberalen zijn die beslissen, ze geloven eigenlijk allemaal dat Brussel zijn heil haalt uit kantoren en de Europese instellingen. Ze hebben schrik dat er met de EU-uitbreiding Europese instellingen naar elders zullen vertrekken. En dus proberen ze het die instellingen zo comfortabel mogelijk te maken. Het gerucht gaat trouwens dat Breevast – de Nederlandse projectontwikkelaar die de Financietoren en het Rijksadministratief Centrum kocht –onderhandelt met de Europese Unie over het RAC. Die optie lijkt op alle andere te primeren.

De Belgische Staat heeft de Financietoren en het Rijksadministratief Centrum in twee keer aan Breevast verkocht. Wat vind je van de Belgische staat en zijn onroerend goed?

Gwen: Breevast heeft de Financietoren eind 2001 spotgoedkoop kunnen kopen. Dat was echt korte-termijn-denken van de toenmalige minister Rik Daems. Hij had dringend geld nodig om de begroting te doen kloppen. Breevast heeft met de staat een Sale- en Lease-Back-contract gesloten. Dat wil zeggen dat de promotor de Toren koopt, verbouwt en dan opnieuw aan de staat verhuurt. Breevast verdient in 4 jaar terug wat het voor de Toren betaald heeft. De Nederlanders van Breevast hebben het goed aangepakt. Tot een paar jaar geleden hadden ze enkel wat kleinere projecten in Vlaanderen. Maar voor de Financietoren hebben ze zich onmiddellijk geassocieerd met Michel Jaspers, de architect van de nieuwe Rogiertoren en de KBC-gebouwen langs het kanaal in Brussel. En ze hebben er Dexia en Immobel bijgehaald, twee héél actieve Belgische vastgoed-spelers die nu elk voor 25% mede-eigenaar zijn van het Rijksadministratief Centrum. Het komische is: die groepen bouwen hoe langer hoe meer kantoren zonder te weten wie ze zal betrekken. Pure speculatie. Dat is héél flagrant gebeurd in de Zuidwijk aan het Zuidstation. De promotoren hebben daar vijftien jaar lang de hele wijk laten verrotten.

Kan je zeggen dat de Belgische Staat het mooie weer maakt voor de vastgoed-groepen?

Gwen: Absoluut. 2003 was voor de vastgoedsector in Brussel een goed jaar enkel en alleen dankzij de transacties van de staat op de vastgoedmarkt. De staat heeft nooit zoveel nieuwe kantoorruimte gehuurd als in 2003, zo'n 350.000 vierkante meter, een record. En de voornaamste privé-ondernemers erkennen dat het jaar ronduit slecht geweest zou zijn zonder de staat. Het hangt allemaal met de Financietoren samen. De ambtenaren van Financiën zijnn daar tegen 1 januari 2005 weg en verhuizen onder andere naar North Galaxy aan het Noordstation (van architect Jaspers, Dexia en consoorten). Een ander deel van de ambtenaren gaat naar een gebouw van de NMBS aan het Bara-plein, een project waarbij de broer van Financie-minister Didier Reynders betrokken is. Je ziet de corrrelatie tusssen de vastgoedpolitiek van de staat en bepaalde promotoren. Bij wijze van anecdote: Dexia heeft de Rogier- en Lotto-torens doen slopen, in navolging van het fameuze balkon-decreet van de liberaal François-Xavier De Donnea. Nu, De Donnea was tot mei 2002 bestuurder van Dexia en is er ook lid van de strategische raad geweest.

Dit voorjaar zijn politici tussengekomen in verband met de bouwvergunning van de Financietoren. Hoe is dat gegaan?

Gwen: Wel ja, daar zie je ook een verstrengeling van politiek en vastgoedbelangen. In april zou een nieuwe wet van kracht worden die een milieu-effectenrapport vereist voor bouwprojecten boven 20.000 m2. De Toren telt elf keer die oppervlakte en zou dus zeker in aanmerking komen. Zo'n milieu-effectenrapport meet bij voorbeeld de gevolgen voor de mobiliteit maar ook turbulenties rond de toren enzovoort. Nu, wat je ook over hem moogt denken, maar de Brusselse schepen Henri Simons van Ecolo weigerde einde maart een bouwvergunning voor de Financietoren, om zeker te zijn dat het project onder de nieuwe wet zou vallen. Maar toen heeft de bevoegde Brusselse minister Draps in allerijl een wetswijziging door het parlement doen aannemen zodat de Financietoren niet onder die wet zou vallen. Zo'n milieu-effectenrapport kan immers gerust een jaar of meer in beslag nemen, en intussen zou Breevast dus niet kunnen verbouwen. Terwijl Breevast volgens zijn planning de Toren vanaf 2008 weer aan de staat wil verhuren.

Van bewoning is in deze plannen blijkbaar geen sprake. Gaan jullie daaromtrent voorstellen doen?

Gwen: Voor het Rijksadministratief Centrum is dat een heel complexe aangelegenheid. Alle systemen worden er centraal gestuurd, de hele electriciteit, de verwarming. Technisch is het een ingewikkelde klus om dan zo'n groot gebouw te gaan onderverdelen in woningen. Bovendien zit er asbest en dat goedje wordt gevaarlijk als je in een gebouw begint te breken en te kappen. Maar we zijn heel voorzichtig met deze kwestie. Het zou goed zijn moest het Rijksadministratief Centrum de volgende jaren bewoond kunnen worden. En er zijn ideeën voor. De huidige refter zou een groot sociaal restaurant kunnen worden bij voorbeeld. Maar als wij zulke voorstellen uitwerken, steunen we dan niet de promotor? Die zal bij voorbeeld geen leegstandstaks meer moeten betalen. Het voornaamste bezwaar is dit voorjaar naar voren gekomen toen we een aantal workshops hebben gehouden over het Rijksadministratief Centrum. Toen is de vraag gesteld: stel dat er woningen komen, voor wie zullen die dan bestemd zijn? wie gaat daar wonen? worden mensen met weinig geld weggejaagd en alleen rijken toegelaten? Er is toen ook gezegd: we zijn hier alleen met witte mensen, met zo'n groep kunnen we onmogelijk keuzes maken voor de hele Brusselse bevolking. En de conclusie was dat we ons niet aan voorstellen voor het RAC wagen zolang die kwestie niet is opgelost.