arch/ive/ief (2000 - 2005)

We schrijven 19 maart 1917, de Britse bezetting van Irak is aan haar eerste dag toe. "Onze legers vallen uw steden en uw land niet binnen als veroveraars of vijanden maar als bevrijders",spreekt de opperbevelhebber van het Engelse leger, generaal F.S. Maude, tot de bevolking van het toenmalige Mesopotamië. Bijna negentig jaar later houdt Georges W. Bush een bijna identiek discours. "We hebben geen enkele ambitie in Irak, behalve het gevaar wegnemen en de controle over het land teruggeven aan de eigen bevolking", klinkt het deze keer. Een uitspraak waar Mohammed Hassan en David Pestieau eens goed mee moeten lachen. Of toch niet. Want de toestand in Irak is schrijnend, een jaar na datum blijkt hoe pijnlijk hol de woorden van Dubya waren. Het Voorlopig Bestuur, dat onder leiding van Paul Bremer staat, organiseert een regelrechte uitverkoop van de Iraakse economie."Zelfs al wordt morgen de laatste soldaat uit de Golf teruggetrokken en al komt er een soeverein regime aan de macht, dan nog zou Irak bezet zijn", waarschuwt Naomi Klein, een van de boegbeelden van de andersglobalistische beweging.

De maatregel die het meest in het oog springt, is 'Order 39'. Wat houdt die precies in?

David Pestieau. Order 39 is een regelrechte hold-up op de Iraakse economie. Die wet bepaalt dat tweehonderd staatsonderneming geprivatiseerd worden, terwijl in de Iraakse grondwet stond dat de sleutelsectoren van de economie niet in privé-handen mogen komen. De Amerikanen halen voor deze operatie hun mosterd in het Rusland van de jaren negentig. Na de val van de Sovjetunie werd daar ook een uitverkoop van de economie gehouden. Net als toen in Rusland, kunnen multinationals nu in Irak ongestoord alle rijkdom plunderen. Maar nooit in de wereldgeschiedenis, ook niet in Afrika of Azië, is dat op eenzelfde schaal gebeurd als vandaag in Irak.

Auteur Tariq Ali schrijft dat Irak 'het eerste land is waar we de effecten van een 21ste-eeuwse kolonisering zien. De voorzieningen die zo precies zijn platgebombardeerd, moeten nu heropgebouwd worden, maar dan door _ bij voorkeur Amerikaanse _ privé-firma's'.

David Pestieau. De vernietiging van die voorzieningen was natuurlijk al langer aan de gang. Irak is niet alleen twee keer in puin gelegd, het heeft tussendoor ook nog twaalf jaar embargo moeten doorstaan. Dat heeft het land wellicht evenveel schade toegebracht. Op gebied van economie, maar ook van industrie, onderwijs en gezondheidszorg _ voor de eerste aanval van de Amerikanen door Unicef bestempeld als de beste van de Arabische wereld.

Maar Tariq Ali heeft natuurlijk gelijk. Halliburton, Bechtel en andere multinationals bouwen Irak nu terug op met Iraaks geld. Ook de middelen die de Verenigde Naties vrijmaakten vloeien naar die Amerikaanse privé-firma's. Als je de banden kent tussen die multinationals en de Amerikaanse regering en de kliek rond Bremer, is de cirkel rond.

Een jaar na het officiële einde van de oorlog zitten de Irakezen nog steeds meer dan de helft van de dag zonder elektriciteit.

Mohammed Hassan. De Amerikanen willen natuurlijk in de eerste plaats een programma van privatisering doorvoeren, de heropbouw ten voordele van de bevolking interesseert hen niet. Privatisering en heropbouw gaan trouwens niet samen. De Amerikanen zijn bezig het oude, Iraakse telefonienetwerk te sluiten en nieuwe, uiteraard Amerikaanse, lijnen te installeren. Elk wisselstuk komt straks van een Amerikaans bedrijf. De watervoorziening was vroeger in nationale handen, nu zijn de Amerikanen alle voorzieningen aan het privatiseren. En vervangen ze alle installaties van Iraakse of pakweg Franse makelij, pompen bijvoorbeeld, door Amerikaanse apparatuur. Dat neemt natuurlijk tijd in beslag. Terwijl de Irakezen na de eerste Golfoorlog amper drie maanden nodig hadden om de elektriciteitsvoorziening terug op een aanvaardbaar peil te brengen.

De bezetting blijft dan ook op massaal verzet stuiten. Jullie schrijven dat de VS dit niet echt verwacht hadden. Hoe verklaar je dat?

Mohammed Hassan. Koloniale machten zijn per definitie arrogant. Ze benaderen de situatie niet door de ogen van de gewone bevolking. Dat komt doordat ze verblind zijn door hun militaire sterkte, hun propaganda en de marionetten die aan hun kant staan. Komt daar nog bij dat de Irakezen voor de VS een primitief en barbaars volk zijn, die bovendien niet de wapens hebben om terug te vechten. Ook in Vietnam was de redenering: "We zullen hen afschrikken, bombarderen en uitmoorden, uiteindelijk zullen ze bang worden en hun lot accepteren."

Falluja wordt het symbool voor de Iraakse strijdvaardigheid?

Mohammed Hassan. Absoluut. Hoe groot de opstand in Sadr City (in Bagdad) ook was, voor de meeste Irakezen is het Fallujah dat synoniem staat voor het verzet tegen de Amerikanen. De opstand kwam ook eerder en was beter georganiseerd. (enthousiast) Wat in Fallujah gebeurde, was uniek. Stel je voor, het grootste leger ter wereld dat een stad van 300.000 mensen drie weken omsingelt. Fallujah vecht voor heel de wereld. De bevolking van die stad toonde dat een opstand tegen zo'n machtige vijand mogelijk is.


In jullie boek gaan jullie op zoek naar de bronnen van dat heldhaftige verzet. Jullie onderzoeken de fazen van de ontwikkeling van het verzet, maar ook de recente geschiedenis van Irak.

Mohammed Hassan. Kijk, je hebt spontaan verzet en georganiseerd verzet. Spontaan verzet heeft geen logistiek en ook geen militair of politiek leiderschap. De politiediensten ondervinden meestal niet al te veel moeite om deze vorm van verzet te onderdrukken. Maar in Irak kan je moeilijk blijven volhouden dat het om spontaan verzet gaat. De Amerikanen bezetten Irak met 135.000 tot de tanden bewapende militairen, de VS hebben een coalitie meegebracht en krijgen ook nog eens steun van huurlingen. Verder werken 69 inlichtingendiensten dagelijks om het land te stabiliseren en ontvangt Paul Bremer elke dag dertig tot veertig rapporten over Irak. En dat land met 25 miljoen inwoners, helemaal murw geslagen door twee oorlogen en door een moorddadig embargo, krijgen de Amerikanen maar niet onder controle. Daarom is ons besluit, na een grondige analyse, dat alleen de Baath-partij de capaciteiten had om dat gedaan te krijgen. Het verzet heeft een doel en een programma en werkt politiek, sociaal en militair.

David Pestieau. Er bestaan natuurlijk andere organisaties en er zou een eenheidsfront zijn. Maar alle politieke analisten van alle strekkingen zijn het er over eens: de voormalige officieren van de Baath-partij leiden het verzet. Dat kan ook niet anders. Een week na het officiële einde van de oorlog, stak het verzet al de kop op. Dat is ongelofelijk. België bijvoorbeeld had maanden nodig om enig verzet die naam waardig, tegen de nazi's uit te bouwen. De Baath-partij zwaaide tientallen jaren de plak in Irak, geen enkele andere organisatie was in staat geweest het verzet zo snel aan te zwengelen.

"Hadden we maar naar Scott Ritter geluisterd", moeten de Amerikanen denken. De oud-wapeninspecteur zei al in 1996 dat Irak een naoorlogs verzet aan het voorbereiden was.

David Pestieau. Ritter vond tijdens zijn inspecties geen spoor van massavernietigingswapens, maar wel documenten over het maken van geïmproviseerde explosieven, over het leggen van hinderlagen, enz "Wat ik toen kon observeren _ en dat heb ik ook gemeld aan de Amerikaanse geheime diensten _ was het voorbereidende werk van een naoorlogs verzet zoals de Verenigde Staten vandaag voor zich hebben in Irak", zei hij.

Doorprikt het getuigenis van Ritter onrechtstreeks ook de mythe van de 'buitenlandse moslimterroristen die massaal naar Irak komen vechten'?

David Pestieau. Zeker en vast. De VS moeten nu bijvoorbeeld al toegeven dat van alle suïcidal bombers er geen enkele van buiten Irak komt. Er zijn natuurlijk buitenlanders aanwezig die mee tegen de bezetter strijden, maar dat is een te verwaarlozen minderheid.

Stel, de VS stoppen het verzet en controleren Irak volledig. Wat zou dat betekenen voor de rest van de wereld?

Mohammed Hassan. De oorzaak van deze oorlog was de structurele crisis van het Amerikaanse imperialisme. Net na de Tweede Wereldoorlog bedroeg het Bruto Binnenlands Product (BBP) vijftig procent van het wereld-BBP. Vandaag is dat nog iets meer dan 28 procent. Hun antwoord daarop is strategische gebieden onder controle krijgen. Zo zetten ze druk op Europa, Japan, maar ook op Rusland en zeker ook China. Irak is een testcase. Het land heeft vijftien procent van alle oliereserves in huis, maar negentig procent van het grondgebied is nog niet onderzocht. Als de Amerikanen Irak onder controle krijgen, zullen ze hun invloed op de regio enorm uitbreiden. In ons boek hebben we het over de dominotheorie. In dat geval moet de OPEC zijn naam veranderen in American OPEC. En kan de tweede fase beginnen: chantage tegen Europa, Japan, China en Rusland. (buigt zich naar de bandopnemer en tovert zijn breedste smile tevoorschijn) Eigenlijk moeten de Europeanen blij zijn dat er een volk, genaamd de Irakezen, bestaat, dat vecht tegen de Amerikanen. Voor hun eigen onafhankelijkheid, maar ook voor de welvaart in West-Europa. Een Europeaan die het Iraakse verzet niet steunt, snijdt in zijn eigen vel en in dat van zijn kinderen en kleinkinderen.