arch/ive/ief (2000 - 2005)

Iets na 20 uur horen we een enorme knal en voelen we een trilling door de lucht. Achter de moskee, aan het plein waar het standbeeld van Saddam op 9 april werd neergehaald, stijgt een rookpluim op. We zien vlammen. In een taxi snellen we naar de plaats van het gebeuren. Chaos. Mensen lopen elkaar in de weg. De eerste ambulances zijn weggereden. De brandweer probeert te blussen. Een olievat staat in brand, verschillende auto’s en de huizen errond ook. Mensen zoeken in het puin naar overlevenden.
Ik vraag aan een Irakese politieman of er een medische post is opgezet en of ik kan helpen. Hij weet het niet, maar Marc, die vrijwilliger is bij het Rode Kruis, en ik mogen toch door, terwijl anderen worden weggeduwd. We vinden de medische post niet. Wat later komen Amerikaanse soldaten toe. Die beginnen naar iedereen te brullen. Ook een aantal Amerikaanse tanks arriveren. Ik vraag me af hoe die kunnen helpen. Een VS-soldaat brult me toe dat ik wegmoet. Ik zeg hem: "Ik ben spoedarts, ik kom zien of ik kan helpen." Hij duwt me ruw achteruit en zegt dat ik weg moet gaan. Ik dring aan, waarop hij roept: "Toon mij uw kaart". Ik geef hem mijn badge van Geneeskunde voor de Derde Wereld, met mijn foto er op. Hij kijkt er smalend naar en gooit ze weg, op de grond. "We don’t need your help." Ik kan mijn ogen en oren niet geloven en zeg: "Is dat de Amerikaanse manier om mensen te helpen? Ik kom hier niet voor jou, maar voor de slachtoffers." Hij weer: "Ik verwittig je, als je hier een stap verder zet, laat ik je arresteren." Er staan inmiddels reeds vier militairen rond mij. Ik voel dat ze enorm gespannen zijn, dus ging ik achteruit, maar vanbinnen kook ik. Zo een arrogantie, zo een onbeleefdheid, niet te geloven. Of de Irakese gewonden hulp nodig hebben of niet, kan hen niet schelen. Geen pottenkijkers, slachtoffers mogen niet gezien worden. Een hogere militair wordt erbij gehaald. Ik denk dat ik zal opgepakt worden. Goed, ze doen maar. Verdomme, ze gaan me toch niet verbieden hulp te geven?! De officier doet teken dat ik mee moet komen. Ik weet nog steeds niet of ik nu zal gearresteerd worden of niet. Maar zonder zelfs mijn kaart te vragen brengt hij me naar het ziekenhuis dat vlakbij ligt. Oef.
Medisch materiaal? "Maku"…, "geen"…
Ze willen het hospitaal evacueren. Een Irakese collega, zelf gewond aan zijn been, vraagt me of ik een patiënt naar het Nafez Hospital kan brengen. Hij is net geopereerd in de buik. Marc en ik stappen in de ambulance samen, met de patiënt en zijn familie. Het Nafez-ziekenhuis ken ik nog van in april vorig jaar. Net toen de VS-soldaten zich toen een weg in de stad hadden geschoten, probeerden we daar twee gewonden naartoe te laten brengen. De ziekenwagen werd toen door de GI’s (VS-soldaten) beschoten, en de twee jonge mannen overleden aan hun verwondingen.
In het Nafez-ziekenhuis aangekomen, begin ik te helpen met de eerste opvang van een aantal gewonde patiënten. Ik vraag om handschoenen. "Maku", is het antwoord, wat betekent "geen". Er is ook nauwelijks verbandmateriaal. Ik verbind de gewonde arm van Georges, een Irakese patiënt, met zijn eigen hemd. Hij spreekt wat Engels, zo kan ik hem gemakkelijker proberen te kalmeren. Hij is gekwetst aan zijn oor, heeft kneuzingen aan de ribben, en op zijn achterhoofd een bloeding. Hij heeft braakneigingen en dreigt flauw te vallen. Zijn bloeddruk daalt. Ik vraag naar plasma expanders. Dat is intraveneuze vloeistof om het bloedverlies op te vangen en de bloeddruk naar omhoog te krijgen. "Maku". Ik wil iets geven tegen braken: "Maku". Een dienst spoedopname die geen van die zaken heeft! In de vier ziekenhuizen die ik tot nu toe bezocht, is er op een jaar tijd niets aan medische apparatuur bijgekomen, en overal ontbreekt materiaal. En dat in een situatie die door de 13 jaar embargo reeds rampzalig was. Nu, na de val van het regime van Saddam, zijn de sancties opgeheven, en toch is er op medisch vlak nog niets verbeterd. Het oude materiaal is een jaar ouder, en een aantal apparaten hebben het ondertussen bezweken. En voor de rest is er veel "maku".
Ik vraag naar het aantal slachtoffers in dit ziekenhuis. Er zijn twee patiënten binnengebracht die dood waren bij aankomst. Twee anderen zijn doorverwezen voor neurochirurgie. En dan zijn er nog elf minder zwaar gewonden. Ik houd me met de twee Engelssprekenden bezig. Jihad is een Libanees die in het Mount Lebanon Hotel verbleef. Hij heeft wonden in het gelaat en aan zijn oor, maar het valt nog mee. Een Irakese verpleger ontsmet ze met een stuk watte. Marc staat al klaar met de vuilnisemmer, maar dat stuk watte moet nog dienst doen voor zijn andere wonden, anders is het straks met de watte ook "maku". Georges moet wakker gehouden worden, hij dreigt constant weg te draaien. Ik laat de de intraveneuze vloeistof erin sjassen. Dan naar de RX-afdeling. Een oude machine, maar gelukkig doet ze het nog. Ondertussen blijf ik met Georges spreken, sla hem op de wangen om hem wakker te houden. Ik vraag hem of hij weet waar hij is. "In de hel", is zijn antwoord. "Dan ben ik de duivel", zeg ik hem, en hij moet lachen. Dat is een goed teken. Maar bij ons zou die man toch onder de scanner gaan voor een grondiger onderzoek. Hier is de scanner "maku". Het is ondertussen halfelf geworden, en Marc en ik vinden het veiliger om naar ons hotel terug te keren. De families danken ons. Ik zeg dat wij hén moeten danken dat we hen konden helpen. Het is altijd toffer te kunnen helpen dan om zelf geholpen te moeten worden.
Freedom?
Buiten vinden we geen taxi, maar een behulpzame Irakees wil ons wel terugbrengen, gratis. Hij heeft nog een tijdje gewerkt voor het Amerikaans leger, als tolk. Maar hij gaf er de brui aan. "Ze zijn crazy, die Amerikanen." Iets verder mogen we niet door aan een wegcontrole. De chauffeur laat iets zien, en hij mag door. "Gemakkelijk, hé, je laat gewoon iets zien met een Amerikaanse vlag erop!" Het is een etui van het VS-leger waar een pasje in zit met de chauffeur zijn foto. Op het etui staan de vlaggen van de VS, Groot-Brittannië en Australië, met de tekst ‘Operation Iraqi Freedom’. Intussen wordt buiten weer wat geschoten. Iraqi freedom? De 'freedom' om geen gepaste geneeskundige verzorging te krijgen, de 'freedom' om ontslagen te worden, de 'freedom of speech' als je de juiste dingen zegt, …Het is eerder 'American freedom', om de olie in te palmen, om te schieten op wie en wanneer ze willen, om een dokter tegen te houden,… Waar moet het met dit land naar toe?