arch/ive/ief (2000 - 2005)

Het vroegere Saddam Centre of Plastic Surgery heet nu het El Wasty-ziekenhuis. Alles waar de naam van Saddam in voorkwam, - en dat was heel wat - is van naam veranderd. De ingang van het hospitaal is afgezet met prikkeldraad, twee gewapende mannen met een badge van het Ministerie van Volksgezondheid houden de wacht. Ze vragen mij wat ik kom doen. Ik antwoord: “Ik ben dokter, ik werkte hier tijdens de oorlog. Ik kom mijn vrienden-collega’s opzoeken. Ik ken de directeur, Dr. Whalid, en Dr. Ahmed, de anesthesist, en vele anderen.” Dat maakt zichtbaar een verschil, ze laten me binnen.

In een gang bots ik op een hulpverpleger die in april vorig jaar in de ambulance zat toen die door VS-soldaten beschoten werd. Het is een tof weerzien. Een ander personeelslid brengt me bij Dr. Whalid. Hij is net bij een patiënt op de kamer. Dr. Whalid lacht breed als hij me ziet. Ik stel de klassieke vragen in de Arabische wereld: hoe gaat het, alles OK, hoe is het met je familie,… Dr. Whalid antwoordt dat het niet goed gaat met zijn vrouw. Tijdens de oorlog had hij haar en de kinderen in veiligheid gebracht bij familie in Samara. Zelf bleef hij plichtsbewust op post, hij werkte 40 dagen onafgebroken in het ziekenhuis, dag en nacht. Kort na zijn terugkeer bij zijn familie werd bij zijn vrouw borstkanker ontdekt, met uitzaaiingen naar de wervels. Hij ging op zoek naar chemotherapie, maar dat was in Irak niet te vinden - vroeger niet door het embargo, vandaag, onder VS-bezetting, al evenmin. Hij heeft uiteindelijk vier dosissen Taxotir van 120 mg kunnen kopen, twee via Jordanië en twee via kennissen in de VS. Het kostte hem 7200 dollar. Zo goed als al zijn spaarcenten zijn eraan.

Dr. Whalid is niet langer meer directeur. Hij was nochtans zeer geliefd, maar hij stond onder druk om te gaan. Dr. Whalid legt uit: “Toen de personeelsleden terugkwamen die tijdens de oorlog afwezig waren, die toen aan hun plicht verzaakt hadden, maakten die het mij lastig. Alles moet nu een nieuw gezicht hebben. Democratie betekent voor hen: alles veranderen. Ach, we weten niet waar we met dit land naartoe gaan. Het zal nog lang miserie blijven. Hopelijk verbetert het langzaamaan.”

Ik ontmoet Eman, de directrice van Occupation Watch. Zij leerde Geneeskunde voor de Derde Wereld kennen op het Wereld Sociaal Forum in Mumbai. Ze verwijst me door naar Dr. A, die liever anoniem getuigt over het gezondheidswerk onder VS-bezetting: "In Ramadi zijn een tijdje geleden 19 gezondheidswerkers, waaronder een chirurg en een cardioloog, een aantal uren vastgehouden door VS-militairen, op beschuldiging medische assistentie te verlenen aan het verzet. Bij hun vrijlating moesten ze een formulier tekenen dat ze geen verzorging meer zouden geven aan verzetsmensen." Wat natuurlijk indruist tegen de medische ethiek, die verplicht om elke mens in nood bij te staan.

Dr. A heeft nog verhalen: "Na de arrestatie van Saddam was er in de wijk Ademiya veel protest, en betogingen voor Saddam. Er vielen doden en gewonden gevallen toen VS-soldaten in de menigte schoten. De militairen drongen daarna het Al Numan-ziekenhuis binnen, op zoek naar gewonden." En hoe zit het met de heropbouw, met het herstel van de medische dienstverlening? Dr. A: "Als de Amerikanen zeggen dat ze hier komen om ons te helpen, waarom doen ze dan zo weinig, waarom is de medische apparatuur dan nog niet vernieuwd of hersteld, waarom is er nog steeds te weinig materiaal? Ja, als dokter worden we nu beter betaald. Maar de vraag is hoeveel mensen nu nog over een inkomen beschikken. Er zijn heel wat werklozen, naar schatting 60% van de bevolking, en die krijgen helemaal niets. We horen vaak maybe, misschien. Maar hoelang moeten we dat nog horen? In het Mansour-kinderziekenhuis, dat de zware pathologie van heel Bagdad en omgeving moet opvangen, werken nog slechts drie beademingstoestellen. Er sterven kinderen omdat ze niet de gepaste verzorging kunnen krijgen."

Dr. A is nu helemaal op dreef: "Op een dag viel de elektriciteit uit in het ziekenhuis, en toen ook de generator het begaf, moest ik drie pasgeboren baby's in een incubator met de ambulance vervoeren naar een ander ziekenhuis. Aan een VS-checkpoint moesten we stoppen en vroegen ze om de ziekenwagen te controleren. Ze deden de deur open en zagen de drie incubators, met kindjes die manueel beademd werden door de ambulanciers. Toch zei de soldaat: 'Ik heb orders dat ik niemand mag doorlaten.' Ik antwoordde dat ik orders had om de baby's zo snel mogelijk naar een ander ziekenhuis te brengen. De man zei dat hem dat niet kon schelen, en dat ik moest weerkeren. Ik hield voet bij stuk, en zei dat ik het risico niet wou nemen dat die kinderen zouden sterven. Ik werd echt kwaad. Er kwamen heel wat Irakese omstanders bij, en ook zij begonnen te protesteren. Uiteindelijk kwam er een VS-officier bij, en tenslotte mochten we voortrijden. Ik stond te trillen op mijn benen, maar was toch tevreden die kinderen veilig naar het ander ziekenhuis te kunnen brengen.”

In hoe zit het met de beschikbaarheid van geneesmiddelen? Dr. A: "De mensen spreken van een zwarte markt, maar eigenlijk is er geen zwarte markt, het is de free market, de vrije markt: iedereen kan nu ongecontroleerd medicamenten kopen en verkopen, zonder enige controle of toezicht. Ik kreeg eens een kind van zes jaar binnen in het ziekenhuis dat gestorven is omdat het verkeerdelijk een inspuiting had gekregen met Pavlon, een product dat in de anesthesie gebruikt wordt. De ouders hadden weinig geld om geneesmiddelen te kopen, dus gingen ze naar een Ali Baba-apotheek. Daar worden gestolen medicamenten verkocht aan een veel lagere prijs dan in de apotheek. Een van die charlatans gaf de ouders van het kind dit product, waarschijnlijk zonder goed te beseffen wat het was, met dit dramatisch gevolg. Zoiets gebeurt nu allemaal straffeloos."