arch/ive/ief (2000 - 2005)

Donderdag, in de late ochtend, we halen de caravan weg van voor 't Faboert. We draaien de Tulpstraat uit, schuiven langs de lange blinde muur van John Martins en draaien de van Kerckhovenstraat op die lui,de tramsporen glimmend in een winters zonnetje, ligt te baden naast het Stuivenbergplein. Een levendig plein bij warmer weer, intelligent heraangelegd in functie van zijn gebruikers, speelbulten voor kinderen, een omrasterd voetbalveldje voor jongeren, hoekjes met banken voor ouderen. En tijdens de 'Zomer van Antwerpen' één van pleintjes waar geconcerteerd wordt.
De Van Kerckhovenstraat begrenst de wijk Seefhoek, van oudsher een arbeiderswijk, waar in de jaren 60 en 70 zich ook Turkse en Marokkaanse arbeidersgezinnen zich kwamen vestigen. Eind de jaren '80 werd de wijk even wereldberoemd toen Jambers er zijn beruchte reportage draaide over 'de trapkes' en Vlaanderen voor het eerst confronteerde met de sluimerende onvrede en het openlijk racisme dat in een aantal Antwerpse volkswijken was gegroeid.

De ommezwaai is er gekomen met de crisisjaren van de jaren '80. Met de inkrimping van de werkgelegenheid in de traditionele industriële sectoren en de massale jeugdwerkloosheid, waarvan de jongeren van Maghrebijnse afkomst nog meer het slachtoffer werden dan, zeg maar de doorsnee Vlaamse jongere : een structurele achterstelling die ook tijdens de jaren '90, de jaren van groei, toen het allemaal 'iets beter ging', niet is aangepakt. En ondanks alle mogelijke 'diversiteitsambtenaren' die tegenwoordig allerlei diensten bevolken, komt daar weinig tot geen verandering in. De 'arbeids'-markt houdt niet van diversiteit, surtout de Vlaamse niet, zoals onlangs bleek uit een studie die te lezen stond in Vacature. Een significant verlies aan economisch potentieel, wordt er in datzelfde artikel aan toegevoegd. En bovenal, de arbeidsmarkt is gewoon veel te krap. De markt houdt zich niet bezig met jobcreatie : daar heb je een beleid voor nodig.

In de arbeiderswijk die de Seefhoek was, en nog steeds voor een stuk is, zijn zich de laatste jaren andere groepen mensen komen vestigen, nieuwe Belgen, mensen zonder papieren, mensen met tijdelijke papieren… Met betrekking tot. werkgelegenheid en huisvesting zijn er geen maatregelen genomen om zowel de daar gesettelde bewoners als de nieuwkomers vooruit te helpen : een gebrek aan beleid, symptomatisch voor de stad en deels voor het hele Vlaamse gewest.

Zo vertelde ook één van de Faboert-medewerkers het, gisteren en de dagen voordien. Zelf, vader van 3 kinderen en het niet breed hebbend, zoekt hij een ruimere woonst in de buurt. Hij wil hier blijven wonen, houdt van deze buurt. Maar hij vindt niks naar zijn budget, weet dat er in hoekjes van Merksem nog wel ruime, goedkope appartementen te vinden zijn, maar ja, weg uit de buurt, nee, dat wil hij niet. De stelling van Wim De Weerd van 'PSC Open Huis' gisteren, dat er dringend nood is aan sociale huisvesting in Antwerpen Noord lijkt hiermee nogmaals gestaafd.

Vrijdag en we doen weer 't Sint Jansplein aan : pamfletten uitdelen, praatjes slaan. De caravan staat op een zee van plaats tussen enkele marktwagens en ik krijg een boete voor foutief parkeren. Ik klamp de dienstdoende agent aan en die stuurt me door naar een officier. Geen geëmmer deze keer over toelatingen : na een kort, vriendelijk gesprek wordt de boete verscheurd, er wordt ons op dat punt niks in de weg gelegd.

Zina, Ziekenhuis Netwerk Antwerpen, één van de onderwerpen die we zullen aansnijden komende woensdag, is bij de mensen op de markt, nauwelijks bekend. Onder diegenen die al wel iets opvingen van de verzelfstandiging van de OCMW-ziekenhuissector vind je grosso modo 2, voorspelbare, meningen :
De ene vindt het plan niet meer dan logisch : die bedden in Erasmus (één van de ziekenhuizen die gesloten wordt en waar nog een veredelde Rode Kruispost zal fungeren tussen 07:00 en 22:00 uur, dixit een vakbondsman) liggen toch maar vol vluchtelingen die gene frank betalen, nooit iets bijdragen.
De andere mening stoelt op de humane bekommernis dat mensen die ziek zijn, medische hulp nodig hebben, terecht moeten kunnen, of ze nu in orde zijn met hun papieren of niet, of ze nu 25 euro in hun zakken hebben of niet.

Redeneringen die een kader aanbieden in relatie met de schuldenlast van Antwerpen klinken vreemd in de oren. Over die schuldenlast weet men al even weinig of minder als over Zina. Veel aanspraak of tegenspraak krijgen we niet over deze onderwerpen.

We richtten weer onze neus naar den Dam : Slachthuislaan, Lange Lobroek en de spoorbrug onderdoor waarachter de graafmachines hun stompe neus laten zien. Die gravers zijn in een modern kleedje gestoken, net 'playmobil'-tjes.Het maakt de Werf, ook hier gevangen in 'Heras'-gaatjes, nog onwezenlijker dan ze al is. Een vrouw met een hoofddoek passeert, twee kinderen jengelend, bengelend aan haar arm. Een doodnormaal straatbeeld toch.

Ondertussen verontrustend nieuws op verschillende fronten. Het OCMW zal het leefloon vanaf nu pas uitbetalen op het einde van de maand i.p.v. in het begin. De 4de wereldsector trekt terecht zwaar aan de alarmbel. Een voorlopig compromis wordt gevonden. Als de betrokken leefloner er zelf om vraagt kan een deel ervan toch aan het begin van de maand uitbetaald worden. Hij/zij moet dat dan wel zelf aanvragen e.d. en de raad kàn dan de goedkeuring daartoe geven. Een procedure die het de mensen die in armoede leven nog wat lastiger maakt : bravo Mevrouw De Coninck (voorzitster OCMW) : weerom een maatregel die getuigt van een gefundeerde en gedurfde visie op de bestrijding van armoede en sociale uitsluiting.

DAK vzw, een werking met en rond daklozen, BAD, actief rond spuitenruil en drugspreventie, de Ketelpatrouille, het Gemeenschappelijk Daklozenfront en Koevoet, zijn op deze problematiek gesprongen en klagen de onwettelijkheid van het besluit aan. Ze richtten het meldpunt 'OCMW leefloon' op (te bereiken via het telefoonnummer 0494 807350), en vragen met aandrang, iedereen die slachtoffer wordt van de nieuwe maatregel hen te contacteren om met de hulp van advocaten de getroffen beslissing aan te vechten.
Eerstdaags wordt ook de infodag over het leefloon bekend gemaakt.

En het kan nog leuker hoor : schepen Grootjans danst een Rotterdamse polka met Mark van Peel als schaduwpartner ( die vond enkele weken geleden dat Antwerpen misschien wel wat inspiratie kon putten uit het Rotterdamse voorbeeld ) en lanceert het ideetje om de huurprijzen, ook in de sociale huisvesting, in Antwerpen Noord zodanig te verhogen dat alleen nog goede tweeverdieners deze kunnen betalen. Hij krijgt gelijk lik op stuk van Frank Hosteaux van't Faboert en later ook van Jansens die scherp en formeel stelt dat dit geen stedelijke beleidsoptie is. Oef, zover zijn we dan toch al.

We zijn al maandag ondertussen en ik ga pamfletjes bussen op den Dam. Het wordt een wandelweek want de auto is niet beschikbaar deze week . Schoolvakantie en Ria, die de wagen de hele tijd ter beschikking stelde, heeft een boel plannen met de kinderen. Stappen dus en bus en tram. Veel ticketjes die ik netjes betaal sinds ik enkele maanden geleden, het gratisprincipe democratisch hanterend, bij de lurven gevat werd en 60 euro mocht ophoesten. De volgende boete zou 250 euro bedragen ; ik kan beter gaan fietsen, zelfs zonder licht kost het maar150 de eerste keer.
Het leven op de trams verloopt inmiddels vrij rustig. De inzet van de paarse lijnwachters met een onduidelijke semi-controlerende bevoegdheid die meereizen op de 'risicotrajecten', werpt blijkbaar vruchten af en hebben de in de pers breed uitgesmeerde schermutselingetjes met testosteron-gevoelige jongeren tot een minimum herleid. Paarse lijnwachters, groene buurttoezichters, roodgrijze bonnenschrijvende parkeerwachters, we hebben een regenboog aan sociale controle-instrumenten in deze stad.
En nog voldoet het niet. Angst en het onvermogen van mensen om nog met, in wezen kleine, conflicten om te gaan verzuren mee de zaak, zwengelen de roep om nog meer blauw aan. Blauw en boetes, boetes en blauw. Komaan zeg.

Er zijn weinig plekken waar je de Dammers bereikt en de twee cafeetjes op 't Damplein hebben we al enkele keren aangedaan : we parkeerden tijdens het weekend al, de caravan voor de parochiezaal, schrijven met krijt een uitnodiging op de bordzijde van ons vehikeltje en hangen ook nog enkele affiches in de gang naar de zaal.

Dinsdag en we bussen nog wat door de vrij verlaten straten. Frank van de Ketelpatrouille belt, meldt dat er een gesprek komt met de mensen van Groen over hun werking. Eindelijk, een doorbraakje. Hij is positief over het komende gesprek.

Ondertussen wordt ook duidelijk dat na het bibliotheek-accoord, het ACOD en de liberale vakbond ook het sociaal akkoord over Zina hebben getekend. ''t Was de enige oplossing', horen we in de wandelgangen, het was dit of een veel verdergaande liberalisering van de Antwerpse gezondheidszorg'.
CCOD tekende niet en zij zullen het verzet tegen Zina blijven organiseren. We kijken uit naar het verhaal morgen van Karl De Jongh, CCOD-man en verantwoordelijk voor Zina.

Woensdag en de koude verkort onze marktbezoekjes ; koning winter besluipt stiekem onze contreien, bereidt in alle geheim de volledige dag radiogeleuter voor over sneeuw, sneeuw en nog es sneeuw, kleuterradio die de luisteraar vrijdag te beurt zal vallen.
Maar terug naar woensdag. In de vroege namiddag laat Karl De Jongh weten dat ie het waarschijnlijk niet haalt vanavond. Er is een plotse vergadering met de gouverneur. 'Ofwel krijgen we daar onze bak volgescholden', zegt Karl 'en dan is het gesprek snel afgelopen. Ofwel is ergens een nieuwe opening en dan zou het gesprek wel es wat langer kunnen duren. Dus als ik er geraak vanavond is dat waarschijnlijk met slecht nieuws.'

Ik vertrek naar de Dam en als ik aan het sportpaleis de metro uitkom, dwarrelen de dikke vlokken om me heen, een kleine voorbode voor vrijdag. De 'playmobil'-tjes op het Damplein lijken onder hun witte vacht nu helemaal op speelgoeddieren in een grote zandbak.

20:00 uur en mensen druppelen binnen. Een 20-tal mensen, waaronder enkelen van de Afrikaanse gemeenschap die stilaan een kerngroepje beginnen vormen, zal ons publiek zijn. Slechts enkele buurtbewoners. Het is moeilijk om de mensen te bereiken, zegt 's anderendaags ook Jef Barzin, die pastoor is op de Dam. 'Het zijn toch veel oudere mensen die wij met de parochie bereiken en jullie thema's zijn nu toch niet voor de hand liggend.

Peter Veltmans, co-auteur van een brochure over de Antwerpse schuldenlast schetst de evolutie van de historische schuld en de schuld die later werd opgebouwd. (Voor wie daarover meer wil weten, een uitgebreide brochure daarover is ter beschikking). Kernpunt in zijn betoog is dat het oorspronkelijk bedrag van die schuld tegen 2016 driemaal zal terugbetaald zijn. En hij pleit als minimummaatregel voor de opschorting van de betaling van de interesten die dienen afgelost om de logica van de schuldencarrousel te doorbreken (de stad spendeert jaarlijks meer dan 19%, bijna een vijfde dus, van haar inkomsten aan de afbetaling van die schuld en haar interesten ).
Belangrijk is dat de stad bijna geen inkomsten heeft omdat de interessante, winstgevende 'bedrijfstakken' van de stad, zoals bv. de haven, ondergebracht zijn in autonome structuren. Dat maakt dat die zo goed als geen inkomsten voor de stad genereren terwijl die stad wel veel geld geïnvesteerd heeft in die haven en haar infrastructuur. Die investeringen vormden een belangrijk aandeel in de opbouw van de schuldenlast. De burgers draaien via belastingen op voor die schuldenlast terwijl privé-investeerders de winsten opstrijken van de havenactiviteit.

Koen Caljauw, o.a. onafhankelijk districtraadslid voor Antwerpen stad en naast andere zaken ook mee gangmaker van het comité SOS ziekenhuizen die een volksraadpleging willen afdwingen rond het 'Zinadossier', sluit aan bij het verhaal van Peter. Hij stelt dat verdergaande verzelfstandiging van verschillende sectoren van de gezondheidszorg één van de bedoelingen van Zina is. Hij voorspelt dat tussen dit en enkele jaren Zina nog verder opgesplitst zal worden en dat de 'winstgevende' sectoren binnen de gezondheidszorg verder verzelfstandigd zullen worden, geprivatiseerd zeg maar. Andere sectoren, zoals bv. de kinderpsychiatrie, die alleen maar geld kosten, zullen in een verzelfstandigde overheidsstructuur blijven die met een nauw omschreven enveloppe zullen moeten blijven werken. Een, niet meer of minder, besparing ten koste van dienstverlening aan de bevolking en zeker van die bevolkingsgroepen die in de marginaliteit geduwd worden.
Doorheen die verzelfstandigingen ( en dat geldt evengoed voor het havenbedrijf ) manifesteert zich ook een democratisch deficit. Politici geven zeggingsmacht en beslissingsmacht uit handen, ze staan die af aan privaatrechterlijke instanties die ontsnappen aan democratische controle. Sommige van die privaatrechterlijke instanties zijn nog in meerdere mate, maar de meesten vooral in steeds mindere mate, gebonden met een aantal akkoorden tussen hen en de overheid, de politici.

Ondertussen is er hoog bezoek. Een vertegenwoordiger van Zina heeft zich tussen het publiek genesteld. Het is een gedreven jong managerstype, die met vuur het Zinaplan verdedigt. Aanvankelijk vindt ie gehoor maar naarmate er meer en meer tussenkomsten komen vanuit het publiek blijft er weinig van zijn betoog heel. Logisch ook. Naarmate het gesprek vordert voel je dat de jongeman weinig voeling heeft met de gebruikers van de ziekenzorg, met de sociale situatie waarin mensen verkeren, dat hij werkt met een soort abstracte denkbeelden over wie gebruikers zijn. Hij noemt ze op een gegeven moment ook klanten. Significant, zoals ook mensen uit de zaal opmerkten.

De kern van Koen's betoog gaat erover dat steeds meer mensen de toegang tot gezondheidszorg bemoeilijkt, tot zelfs ontzegd wordt. En dat dat mensen zijn uit de onderbuik van de samenleving. Het, door Koen Caljauw aangehaalde, voorval van deze week, waarbij een zorgbehoevende vrouw, doorverwezen door een arts, niet binnen gelaten werd en niet geholpen werd, is een stuitend voorbeeld. De Zinaman kan daar geen afdoende antwoord op geven.
Een beetje meelijwekkend wordt het als hij een bepaald jargon gaat gebruiken en het heeft over 'zelfrijders', 'efkens de straat over steken'. Een poging om af te dalen naar een taalgebruik van betrokken personeel bij de gezondheidszorg ? Flauw, en naast de kwestie. Een niet begrijpen waar communicatie over gaat ; een niet begrijpen in welke omstandigheden mensen die in marginaliteit gedwongen worden, leven ; onwil om maatschappelijkerealiteiten te erkennen en zich te verplaatsen in de levenssituatie van mensen : dit zijn zowat de kernpunten van de replieken die de mensen uit de zaal gaven.

Andere reacties doorbraken de logica van de besparingsoperatie die Zina is, de logica dat de aanvaarding ervan de enige oplossing is om de verdere liberalisering in de Antwerpse gezondheidszorg tegen te gaan. 800 arbeidsplaatsen die verloren gaan - waarvan slechts 50 naakte ontslagen, sputtert de Zinaman nog tegen - weerom in de sociale sector. Het staat haaks op een mogelijke beleidsvisie waarbij de stad als motor van tewerkstelling functioneert, haaks op een mogelijke beleidsvisie om de stad, de overheid terug armslag te geven, een sociale wereldwijk opbouwen i.p.v. de verworvenheden uit de vorige eeuw, de syndicale, de democratische, de sociale, terug af te bouwen. Een moratorium op het terugbetalen van - de interesten op - de schuldenlast is een valabel en realistische alternatief en zou de stad terug de nodige financiële ademruimte geven om een opbouwend beleid te voeren i.p.v. een afbraakbeleid.

We sluiten af en kruipen den Dammer in, één van de twee Damcaféetjes, die nog een goeie recette draait die avond. De Ronde van't Noord zit er voorlopig op : vrijdag hebben we nog een afscheidsdrink in 'le Poéte met alle mensen die van dicht of ver bij de Ronde betrokken waren. En dan begint een ander hoofdstuk, we laten de wijk niet los, is het algemene gevoel, er zijn 'fondkes' gelegd, die gaan we uitdiepen.
We sluiten af met een bezoekje aan Brabo, doen een toertje over de Grote Markt, groeten onze bestuurders en stallen ons caravannetje voorlopig bij vrienden : de 20ste is ie zeker van de partij : zowel in Oostende als in Brussel. See you there.

Omdat een andere wereld, een ander Antwerpen Noord mogelijk is.