arch/ive/ief (2000 - 2005)

In Amsterdam had van 11 tot 14 september 2003 de vierde editie van Next Five Minutes (N5M) plaats, een festival dat een beeld wil geven van wat er leeft op het gebied van 'tactical media', een begrip dat staat voor de samenkomst/werking van media, kunst en politiek. "Tactical media are media of crisis, criticism and opposition. Media that provide an antidote to the world as we see it represented in mainstream media and current geopolitics. (...) Defining for tactical media is not the medium itself, but the attitude towards media," zo legt de website van N5M uit.

Een jaar lang bereidden organisaties, collectieven en individuele activisten deze editie voor tijdens de zogenaamde Tactical Media Labs, georganiseerd in steden over de hele wereld. Deze editie werd opgebouwd rond vier thema's: de zoektocht naar het publiek van tactical media (TM), de lokale werking van TM, de toeëigening van TM en ten slotte de technische zijde van TM. Vertrekkende van deze vier thema's werd dan een groot aantal filmvoorstellingen, debatten, interviews, installaties, ... georganiseerd.

Een event waar kennelijk heel wat mensen naar uitkeken op N5M, was het Indymedia-debat, dat zaterdagnamiddag (13 september) gehouden werd. Een tachtigtal mensen, zowel Indy-activisten als andere geïnteresseerden (de 'toevallige' voorbijganger :-), namen plaats in een cirkelvormig vierkant opdat iedereen elkaar zou kunnen zien en horen. Op die manier kon iedereen ook werkelijk deelnemen aan het debat, dat in totaal zo'n twee uren duurde.

"We are everywhere!"

Het debat begon met een introductie door Sherry van Indymedia Seattle, die de oprichting van het eerste IMC meemaakte (Seattle, november 1999). "We are everywhere and we are winning," begon ze haar betoog. "Hoewel we veel successen hebben gezien met Indymedia, is het nodig om onszelf open te stellen voor kritiek, zowel intern als extern," ging ze verder.

Daarna haalde ze enkele definities aan van Indymedia, komende van activisten en mediacritici: een internationale nieuwsorganisatie, een participerend platform voor mediaproductie en -distributie, een gedecentraliseerd sociaal en digitaal netwerk, een katalysator voor tactical media, een CNN van de mensen, een experiment in wereldwijde democratie, een chatroom, een laboratorium voor sociale en technologische innovatie, ... "Indymedia is dus niet één ding, niet één of honderden websites, Indymedia is verschillende zaken tegelijk, zowel voor onszelf, ons publiek, onze bondgenoten en zelfs voor onze vijanden."

Indymedia verschilt volgens Sherry ook op vele manieren van andere communicatienetwerken en NGO's. Ten eerste door de manier waarop Indymedia met geld omgaat, geld dat vrijwel alleen naar infrastructuur gaat (de voorbije vier jaar gaf Indymedia, globaal gezien, -slechts- $26.000 uit aan een netwerk van 120 IMC's; het overgrote deel van dat geld ging bovendien naar IMC's in het Zuiden). "Indymedia verschilt ook van NGO's door het feit dat we absouut willen streven naar zelfbeschikking en onafhankelijkheid van lokale gemeenschappen."

Sherry ging verder door te zeggen dat Indymedia, na vier jaar, ontzettend geëvolueerd is en nog steeds zeer snel veranderd. "Deze verandering is een van onze fundamentele realiteiten, en kan beschouwd worden als een voortdurende aanpassing en verbetering van Indymedia aan lokale situaties. We bouwen een globaal netwerk uit, we bieden infrastructuur, middelen en inspiratie aan. Hoe bouwen we, vertekkende van onze huidige positie, dat communicatienetwerk verder uit, op een manier dat idealen overeind blijven, dat we mensen betrekken en bevrijdend werken. Hoe kunnen we verder blijven groeien, zonder compromissen te moeten sluiten en onze ontwikkeling in gevaar te brengen?"

Van top- naar grassrootsmedia

Na de introductie door Sherry werd het eerste onderwerp ("Is Indymedia alleen tophoppen, wordt er voldoende aandacht besteed aan het 'alledaagse' nieuws?") ingeleid door Xavier, van UK IMC. Hij gaf aan dat Indymedia begon om de acties tegen de neoliberle topontmoetingen te verslaan en onder de aandacht te brengen en dat Indymedia daardoor ook een afspiegeling vormt van de beweging. "De vraag blijft hoe je de kennis die je meekrijgt tijdens zo'n top mee naar huis neemt en vertaalt naar de dagelijke praktijk van media-activisme," besloot hij.

Een antwoord werd gegeven door Marol (?) van IMC Argentinië. Ze vertelde het verhaal van de Argentijnse geprivatiseerde media, over de moeizame strijd om een alternatief massamedium op te bouwen in een land waar meer dan 50% van de mensen onder de armoedegrens leven en 90% van de bevolking geen internettoegang heeft. "Ondanks het feit dat er in Argentinië geen toppen plaats hebben, werken we samen met verscheidene organisaties om een onafhankelijke nieuwsbron op te zetten die bericht over dingen die elke dag in Argentinië gebeuren. We voelen ons erg betrokken bij de mensen, ook omdat we belang hechten aan het off line gebeuren. Soms tonen we politieke films aan mensen die nog nooit een voet in een filmzaal hebben gezet. Hoewel we helemaal geen expers zijn, helpen we elkaar om media te maken, technologie te gebruiken, creatief te zijn, ... We willen betrokken zijn in de sociale veranderingen die dag in dag uit aan de gang zijn."

Een meisje van de Roemeense Indymedia merkte op dat het erg belangrijk is om, naast de internationale toppen en wereldwijde thema's, te focussen op lokale problemen en situaties: "In Roemenië is het relevanter om te praten over de orthodoxe kerk dan over een actie tegen McDonalds. Het heeft geen zin om klakkeloos onderwerpen over te nemen die misschien intenationaal belangrijk zijn, als je ze niet vertaalt naar lokale of nationale situaties."

Verschillende mensen zeiden ook dat de toppen ervoor zorgen dat veel mensen naar de Indymedia-sites komen, mensen die nadien vaak blijven terugkomen. "Daarom is het belangrijk om verbanden te zien en uit te leggen tussen de internationale politiek en de kleinere wantoestanden en grassroots-acties die plaats hebben," vertelde een Italiaanse IMC-ista.

Ook het belang van de organisatie van informatie werd aangestipt. "Als je Indymedia bekijkt, staan daar grote verhalen naast kleinere, die minstens even belangrijk zijn. Als je daarentegen naar de grote mainstream media kijkt, zie je snel dat die kleinere verhalen meteen naar achteren worden verschoven."

Een sterk merk ?!

Na de discussie over het tophoppen ging het debat over naar het 'merk' Indymedia. Clara van Indymedia Nederland legde uit dat er veel vragen gesteld worden rond "the branding of Indymedia". Zouden we Indymedia niet beter opsplitsen in kleinere media-organisaties? Zijn we echt een merk in de kapitalistische zin van het woord? Verkopen we een product? (overigens, op de twee laatste vragen was het antwoord eensgezind nee) "Indymedia is een idee, een heel breed en divers idee," legde ze uit. "Ondanks het feit dat er een heel grote verscheidenheid is binnen de Indymedia's, zijn er toch minimumvereisten waaraan een Indymedia moet voldoen: openheid, transparant, niet hiërarchisch gestructureerd, ... Toch geeft geen enkel van deze vereisten aan welk nieuws je als IMC moet produceren, of dat je over anti-globalisering moet schrijven, of dat je anti-Amerikaans moet zijn, ... Met andere woorden, we zeggen niet wat je moet doen, maar wel op welke manier je zou moeten werken om een IMC te zijn of te worden."

Daarnaast had Clara het over het sociale aspect van het 'merk' Indymedia: "Het gaat ook over community-building, over mensen die met dezelfde zaken bezig zijn. Vanmorgen waren we hier met 25 mensen van Indymedia die elkaar nog nooit gezien hadden en alleen elkaars naam kenden van een mailinglijst of een chatroom. We moesten elkaar niet meer 'leren kennen', maar konden meteen aan de slag als mensen die allemaal aan Indymedia werken. Volgens mij zijn we ook een heel lief merk. We delen informatie, infrastructuur, technologie, software."

Geert, een Nederlandse mediatheoreticus, vertelde daarop dat zo'n 'merk' van belang was om verschillende en reeds bestaande collectieven en mediagroepen bij elkaar te brengen, kennis te delen, verbanden te leggen, ...

Op het woord 'merk' kwam ook heel felle reactie. "It's something that corporations invented and something I will not use to describe what I'm doing," zei iemand van IMC UK, die ook betrokken was bij de oprichting van IMC Praag. Een Duitse reclamevrouw merkte op dat 'branding' de bedrijfswereld overstijgt en niet noodzakelijk negatief hoeft te zijn. "Een merk maakt de verbinding tussen de organisatie en de actie. Het maakt je zichtbaar als organisatie en kan je helpen om meer mensen te betrekken en aan te sporen tot actie. Voor Indymedia kan het een keurmerk zijn dat zegt: dit is kwalitatieve, onafhankelijke informatie."

Iemand van Indymedia Duitsland zei vervolgens dat het merk Indymedia ook enkele negatieve gevolgen heeft gehad. "Zodra er een Indymedia opgezet wordt, verliezen mensen andere projecten uit het oog. Indymedia duwt als het ware andere projecten weg, door de bekendheid die Indymedia wereldwijd heeft. We moeten ons meer focussen op ons werk, maar op hetzelfde moment ook samenwerken met andere groepen. Ook naar buiten toe: we mogen de mensen niet wijsmaken dat wij de enigen zijn die met open en onafhankelijke media bezig zijn."

Open medium

Na de discussie rond het 'merk' Indymedia, was het tijd om het te hebben over de openheid van Indymedia, het laatste onderwerp van het debat. Verschillende vragen kwamen daarbij aan bod: Is Indymedia open of pseudo/passief open? Moet je een 'techie' zijn om bij Indymedia te werken? Hoe voorkomen we dat extreem-rechts onze open nieuwslijn kaapt? Hoe kan Indymedia open zijn naar andere groepen in het Tactical Media-universum? Hoe kunnen we stemmen naar buiten brengen, die overal doodgezwegen worden? Eenvoudige vragen om te stellen, maar moeilijke vragen om te beantwoorden.

Een eerste reactie kwam van een Amerikaanse IMC-ista, die vertelde dat het zeker en vast minder makkelijk is voor vrouwen om bij een IMC te werken. "Er waren in het verleden talrijke problemen omtrent kindvriendelijke IMC's, rookvrije plekken, ..." Ze voegde er aan toe dat kennis heel vaak niet wordt doorgegeven op momenten dat 'het snel moet gaan, zoals tijdens een groot internationaal evenement. Ze gaf ook nog mee dat sommige mensen tijdelijk bij een IMC werken, vaak niet echt bijdragen tot de werking ervan, en het soms zelfs enkel gebruiken om hun volgende feestje te organiseren...

Een ander 'probleem' dat ze aanraakte, was het gebrek aan humor bij Indymedia: "It's like... sometimes we get so fucking serious, like it's really really boring." Ook het gebrek aan aandacht voor kunst bracht ze naar voren: "De meeste IMC's laten een massa kansen liggen om fantastische tentoonstellingen te organiseren, bijvoorbeeld door simpelweg foto's vanop de website uit te printen en te bundelen. Het gaat veel verder dan je computer." Een laatste probleem dat ze aanstipte, is dat er bij Indymedia veel te weinig wordt besteed aan mediakritiek en -analyse, hoewel er bij veel IMC's wel de expertise en het inzicht aanwezig is. "We zouden de grote media-structuren beter moeter bestuderen om ze te begrijpen en ze uiteindelijk te veranderen, zodat er op een dag een satelliet rondzweeft met daarop het Indymedia-logo."

Daarna kwam er nog een vraag van de Duitse reclamevrouw, die vroeg of Indymedia klaar is om een macht te worden in de informatie-oorlog ("Yeaaaahh!! We already are!!" was het luide antwoord) en wat er dan gebeurt met de openheid en de toegang tot basisinformatie over Indymedia. Xavier van IMC UK wist de vraag niet te beantwoorden, maar gaf duidelijk aan dat ze zeer belangrijk is: "We hebben in het verleden zoveel initiatieven gezien die, nadat ze groter en groter werden, ofwel professionaliseerden, ofwel marginaliseerden en uiteindelijk een stille dood stierven. We moeten ons wel degelijk afvragen hoe we hier binnen Indymedia mee omgaan."

Er was ook aandacht voor 'the digital divide', de digitale kloof tussen arm en rijk, Noord en Zuid, mannen en vrouwen. Iemand van IMC Duitsland zei dat er binnen Indymedia meer aandacht moet gaan naar minder technisch aangelegde mensen en gemeenschappen. "Empowerment" van minder welvarende groepen dus. Daarop kwam er nog een korte reactie van iemand die zei dat in zijn omgeving (het zuiden van de VS) heel veel afro-Amerikanen inmiddels op Indymedia vertrouwen om hun verhaal te vertellen.

Na het debat, dat eigenlijk meer een inspirerende en "strategische dialoog" was dan een echt debat, werd er nog heel wat nagepraat en -gedacht. Wordt vervolgd op mailinglijsten allerhande...