Resist? Een kritische, libertaire verheldering.

Bij de verkiezingen van 18 mei in België kunnen onze zuiderburen ook stemmen op de lijst Resist!: een lijstverbinding van de marxistisch-leninistische splinter PvdA en de Arabisch Europese Liga (AEL). De samenwerking heeft in België heel wat stof doen opwaaien. Pas verscheen bij uitgeverij EPO het boekje Resist!, waarin de Belgische AEL-oprichter Dyab Abou Jahjah en PvdA'er Zahra Othman hun politieke motivatie uitleggen. De inleiding van het boekje wordt verzorgd door Han Soete en Cristoph Callewaert van Indymedia.be.

Abou Jahjah is een opvallende verschijning, niet alleen in België; ook in Nederland. Afhankelijk van de situatie kan hij praten als politicus, agitator of verzoener. De man is kortom een handig debater, die goed aanvoelt welke onderdelen van het AEL programma controversieel zijn. Opvallend in het boekje Resist! is dat Abou Jahjah slechts zijdelings op het binnenlandse politieke programma van de lijstverbinding ingaat. Het grootste deel van zijn verhaal gaat over internationale politieke verhoudingen, in het bijzonder in de arabische wereld.

Jahjah schrijft een bevrijdingsnationalist te zijn, strevend naar “een grote Arabische staat”, vroeger ook een ideaal van de Egyptische president Nasser en de Libische leider Moammar Kadhafi. Dit islamitisch nationalisme van Jahjah heeft tot doel de bevrijding van het kolonialisme, dat nog steeds bestaat in de vorm van het “internationale plundersysteem” geleid door de Amerikanen, en uiteraard de bezetting door Israël van Palestina. “Een groot continentaal land” in de arabische regio ziet hij nadrukkelijk als tegenwicht tegen de macht van de VS, en zal er ook voor zorgen dat Israël zal “verdwijnen”.

Jahjah lijkt een ouderwetse anti-imperialist met als idealistisch streven een pan-arabische staat. Anti-kapitalisme komt niet in zijn verhaal voor. Wel sympathiseert hij met de anti-globaliseringsbeweging, die volgens hem duidelijke keuzes moet maken, zoals “wij zijn dus voor alle mensen die tegen Amerika willen strijden”. En tegen Israël. De bevrijding van Palestina is voor Jahjah een hoofdthema.

Het verhaal van Zohra Othman, als advocate werkzaam in een PvdA bureau voor rechtshulp, is concreter, want sluit beter aan bij de Belgische situatie. Zij richt zich duidelijk in de eerste plaats op maatschappelijke misstanden in België: massa-ontslagen, bedrijfssluitingen, bureaucratie, rechtsongelijkheid en alledaags racisme. Bij haar nauwelijks uitwijdingen over arabisch nationalisme of de islam. Othman is een gematigd islamitisch communiste. Haar PvdA achtergrond blijkt onder andere uit haar analyse van racisme (“in een socialistische maatschappij is geen racisme nodig om mensen te verdelen”) en haar waardering voor het regime in Noord-Korea: een derdewereldland “dat echt tot ontwikkeling is gekomen door het socialisme”. Net als in het verhaal van Jahjah komt de sterke solidariteit met Palestina bij haar naar voren.

Op de binnenlandse plannen van Resist!, waar de invloed van de AEL duidelijk aan af zien valt, zit veel goeds: men bepleit strengere anti-discriminatiewetgeving, een sterker sociaal beleid, ageert tegen de afbraak van collectieve voorzieningen en bepleit vormen van directe democratie. De staat moet a-religieus en a-cultureel zijn. Internationaal keert men zich tegen het imperialisme, de door de VS opgelegde “Nieuwe Wereldorde” en Israël.

Een organisatie die op militante manier strijdt tegen discriminatie en racisme is in België, en vooral in “Vlaams Blok-stad” Antwerpen meer dan nodig. Bij het beoordelen van Resist moet in de eerste plaats gekeken worden naar de AEL, die de lijst aanvoert en ook inhoudelijk de meeste invloed lijkt te hebben. De AEL, die ook in Nederland gevestigd is, verdient naast waardering echter ook kritiek.

In België heeft de opkomst van de AEL, en zeker de lijstverbinding Resist met de PvdA, geleid tot felle discussies.

Kritiek kwam onder andere van de publicist/filosoof Jaap Kruithof(1), die zich stoort aan de onduidelijke houding van AEL ten aanzien van het veroordelen van de aanslagen van 11 september. Verder wordt het inhoudelijk en organisatorisch centraal stellen van religie (de islam) en etniciteit (de arabische) door hem bekritiseerd. “Andere vormen van sociale onderdrukking worden ondergeschikt aan die etnisch-religieuze antithese” merkt Kruithof terecht op, zoals onderdrukking van vrouwen of holebi’s(2). De nadruk op etniciteit en religie is volgens Kruithof een uiting van “typisch gefragmenteerde identiteitspolitiek”.

Vergelijkbare kritiek komt van de organisatie De Fabel van de Illegaal (3), die daarnaast de felle anti-Israël houding van de AEL bekritiseert. In het aan de SAP verbonden blad Grenzeloos wordt gewezen op het dubbele karakter van de AEL: aan de ene kant progressief en anti-racistisch, aan de andere kant conservatief. (4)

De Internationale Socialisten verklaren zich in hun blad De Socialist wèl onvoorwaardelijk solidair met de AEL. Met instemming wordt Jahjah geciteerd, die de islam als een "individuele aangelegenheid" zou beschouwen. Verschillen tussen de AEL en het socialisme worden sterk gerelativeerd en men lijkt zich aan te sluiten bij de Engelse parlementariër George Galloway, die tijdens een debat met de IS en Jahjah orakelde “vergeet de kleine punten die de moslims van de socialisten scheiden, neem elkaar de hand”.(5)

Sinds kort bestaat ook in Nederland een afdeling van de AEL, met een eigen website. De aankondiging van een Nederlandse AEL-afdeling zorgde in CDA kringen voor zoveel paniek dat hier en daar al voor een verbod werd gepleit voordat de organisatie was opgericht. Het programma van de AEL in Nederland bevat een aantal uitstekende punten op het terrein van anti-racisme en anti-discriminatie, bescherming van het milieu en verbetering van sociale wetgeving. Men keert zich nadrukkelijk tegen de stigmatisering van de islam en het islamitische deel van de bevolking. Ook wijst men invoering van de identificatieplicht en het preventief fouilleren af. Overige punten die prima aansluiten bij de linkse agenda zijn stimulering en renationalisering van het openbaar vervoer, bevordering van biologische landbouw, afwijzing van kernenergie en een 'gastvrije opvang' van asielzoekers.

Toch komt ook in dit programma religie er steeds weer doorheen fietsen, waardoor je af en toe de indruk krijgt een CDA of SGP-programma te lezen, waarbij “christendom” dan uiteraard vervangen is door “islam”. Zo lezen we: “wij denken dat Nederland een beter, socialer, veiliger land zou zijn als er meer wordt geleefd volgens de normen en waarden zoals die door de islam worden voorgestaan”. Die normen en waarden blijken grotendeels verrassend aan te sluiten bij het christelijke gedachtegoed van ‘kleinrechts’ in Nederland: men pleit voor een verbod op prostitutie en boetes voor hoerenlopers, andere uitingen van 'verloedering' zoals koffieshops, alle drugsgebruik en verkoop van alcohol in supermarkten moeten verboden worden, drugsverslaafden moeten verplicht afkicken. Bezorgd wordt gesproken over de “doorgeschoten Nederlandse vrijheidscultuur”.

'Actieve participatie' van vrouwen in de samenleving wordt weliswaar aangemoedigd, maar wel "met inachtneming van de rol van de vrouw in het gezin". (6)

De Partij van de Arbeid

De samenwerking tussen AEL en Partij van de Arbeid lijkt merkwaardig: het religieuze karakter van de AEL zou de PvdA als internationaal gerichte marxistisch-leninistische partij niet moeten aanspreken, net als de nadruk op de arabische etniciteit. De reden voor de PvdA voor samenwerking met de AEL binnen Resist! is waarschijnlijk opportunistisch van aard: men hoopt, versterkt met de AEL, een voet tussen de deur te krijgen in de parlementaire politiek. De PvdA is een dogmatische marxistische partij, voorstander van een planeconomie geleid door een socialistische staat. Haar programma is geïnspireerd op dat van het zesde wereldcongres van de Communistische Internationale uit 1928. In Nederland lijkt de PvdA nog het meest op de NCPN. In de visie van de PvdA voerden Lenin en Stalin een revolutionaire politiek, die verpest is door Chroestjov. Op de website van de PvdA glimt een hamer en sikkel je tegemoet. Overeenkomsten met de AEL zijn de felle afkeer van de VS en van Israël, en een grof anti-imperialistisch wereldbeeld. Ludo Martens van de PvdA praat bijna juichend over 11 september 2001: “de dag waarop de volkeren van Azië, Afrika en Amerika hebben besloten dat de monsterlijke misdaden die het imperialistisch systeem hen heeft doen ondergaan vroeg of laat gewroken zullen worden”. Net als de AEL bepleit de PvdA een boycot van Israëlische producten.

“Resist”, maar tegen wat precies?

Resist heeft enkele uitstekende programmapunten, en ook het programma van de AEL bevat veel punten waarin radicaal-links zich kan vinden. Aansprekend is de militante houding van de AEL tegen racisme en de criminalisering van islamitische migranten. Bepaald niet aansprekend is de nadruk die bij de AEL gelegd wordt op arabisch nationalisme en religie, en het deels onderschrijven van dezelfde conservatieve agenda als die van het CDA of ‘kleinrechts’ in Nederland. Dit zijn wezenlijke zaken die niet vallen te relativeren door te stellen dat nu de strijd tegen Amerika, Israël of 'de globalisering' eenheid vergt. Die eenheid moet ook gebaseerd zijn op analyses die gedeeld worden. De strijd tegen ‘de globalisering’ lijkt door de AEL vrijwel gelijkgesteld te worden met de strijd tegen Amerika en de multinationals. Tezamen met de “zionisten” vormen deze dan het modieuze begrip “the empire” waar de strijd tegen gericht is (7). Van wezenlijke kritiek op het kapitalisme lijkt bij de AEL geen sprake; wel van felle kritiek op Israël. Israël is een “entiteit” die moet worden “ontmanteld”, en vanuit de AEL klinkt regelmatig sympathie voor Hamas, Hezbollah en Jihad, reactionaire organisaties waar links niets mee te maken moet willen hebben. Harde kritiek op de regering Sharon mag dan terecht zijn; het pleiten voor het einde van Israël is dat zeker niet.

Zo zijn er veel punten waarop radicaal-links en de AEL wezenlijk van elkaar verschillen. De criminalisering door rechts van de AEL moet uiteraard worden afgewezen, maar onvoorwaardelijke solidariteit met de AEL of Resist ontkent de verschillen die wel degelijk bestaan. Deze verschillen moeten niet onder tafel geveegd worden, maar bediscussieerd.

Het boekje “Resist! Veel meer dan een cultuurschok” van Jahjah en Othman is uitgebracht door EPO en kost 6 euro. Zie ook http://www.lijst-resist.be.

(1) De Morgen, 12 april 2003. tekst ook op http://archive.indymedia.be/news/2003/04/57073_comment.php

(2) vlaamse afkorting voor homos’en lesbo’s

(3) “Arabisch nationalisme helpt migranten niet vooruit”, De Fabel van de Illegaal 56, januari 2003.

arch/ive/ief (2000 - 2005)