arch/ive/ief (2000 - 2005)

Fundamenta'lisme <het ~; -listisch, -list> 0.1 orthodoxe, anti-liberale godsdienstige richting
(bron : Van Dale Handwoordenboek Hedendaags Taalgebruik)

"Fundamentalisme" is, in tegenstelling tot wat veel mensen denken, geen islamitisch, maar wel een christelijk begrip. Het vindt zijn oorsprong in Amerika (in o.a. bewegingen zoals Ku Klux Klan en de Puriteinen). Oorspronkelijk was het fundamentalisme de naam van een Amerikaanse christelijke stroming die eind 19de eeuw onstond als reactie op Darwin's evolutietheorie (1). Het zorgde voor de oprichting van de Christian Fundamentalist Association (2), een rechtse conservatieve christelijke organisatie die werd opgericht in het begin van de 20ste eeuw.

Het huidige islamitische fundamentalisme heeft zijn wortels in Egypte, het is de stroming in de Islam die herstel nastreeft van de goddelijke rechtsorde. Fundamentalisme is rechttoe rechtaan doctrine, dat teruggaat naar de zogenaamde "fundamenten" van het geloof. God heeft zijn wil kenbaar gemaakt in de Koran en de profeet Mohammed (Vrede Zij Met Hem) heeft aan die wil religieus, maatschappelijk en politiek gestalte gegeven door zijn voorbeeld, Soenna, en in zijn uitspraken, Hadith. Het enige wat de mens te doen staat is Gods wil uitvoeren.

De fundamentalistische bewegingen waren in het verleden heel succesvol wegens hun simpel en populistisch karakter. De huidige bewegingen worden geleid door leken, zonder enige formele theologische opleiding. Het grootste verschil met vroeger is dat de oelema (schriftgeleerden) nu meestal geen belangrijke rol binnen de beweging spelen. De doctrines worden niet zo zeer verkondigd vanaf de kansels in de moskeeën, maar eerder vanaf de katheders in collegezalen van de universiteiten, waar het fundamentalisme massaal aanhang kreeg onder de studenten. De "nieuwe" fundamentalisten hebben de neiging om de oelema rechtstreeks verantwoordelijk te stellen voor het verval en de onmacht van de Islam. Ze propageren niet alleen de terugkeer naar de regels van de Koran en naar de soenna van de profeet (vzmh), zij eisen ook het recht op de zelfstandige interpretatie van die 2 bronnen (zij willen rechtstreeks terug naar God, net zoals Luther en Calvijn).

De belangrijkste grondlegger van het hedendaags fundamentalisme is Sayyid Qutb (einde jaren '60). Qutb herdefiniërt de Islam als een politiek begrip, en spreekt in termen van hedendaagse politieke noties als soevereiniteit, verkiezingen en grondwetten. Zijn politieke strijd is gericht tegen de “jâhiliyya” (heidense “onwetendheid”) die in de traditionele islam als benaming gold voor de pre-islamitische periode. Qutb flirtte met het marxisme en het fascisme. Hij veroorzaakte veel ophef door het nudisme aan te prijzen ter bestrijding van de seksuele frustraties.
Tijdens z'n ambt als inspecteur op het ministerie van onderwijs werd hij tijdelijk naar Amerika "verbannen", zogezegd om het Amerikaanse onderwijssysteem te bestuderen. Qutb begon alles daar te haten door het Amerikaanse enthousiasme na de moord op Hassan al-Banna (zie verder). Bij zijn aankomst in Egypte haalde hij fel uit naar de Verenigde Staten waardoor hij werd ontslagen. Vanaf zijn ontslag woonde hij vergaderingen van de Broederschap (zie verder) bij. Eind 1951 trad hij toe. In 1966 werd Qutb terechtgesteld als martelaar van de Egyptische Broederschap.

De Egyptische Broederschap (of Ikhwan ul Muslimin) werd opgericht in 1928 in Ismaili en stond onder leiding van Hassan al-Banna. Bij de oprichting hadden ze twintig aanhangers, in 1952, na de staatsgreep van Nasser waren ze met 2 miljoen. De Broederschap vocht de Jihad (3). Ze schreven ook een aantal politieke moorden op hun naam. In 1948 werd de organisatie verboden door premier Nukhrashi (die dit later met zijn leven heeft moeten bekopen), het jaar daarop werd al-Banna vermoord.

Alhoewel de Broederschap een verboden organisatie was, waren de leden nog steeds actief. In 1952 werden ze officieel heropgericht. Ze vochten samen met de communisten in de guerillaoorlog tegen de Britten langs het Suezkanaal. Van die chaos maakte Nasser op 23 juli '52 gebruik om met zijn Vrije Officieren (El-Dhobatt El-Ahrar), onder leiding van Generaal Mohammed Naguib, de macht te grijpen. Nadat de Vrije Officieren in 1953 de laatste koning, Ahmad Fouad, afzetten en Egypte tot republiek uitriepen, werd Mohammed Naguib de eerste president. Maar ook die werd snel aan de deur gezet. In 1954 werd het echte brein achter de coup, Gamal Abdel-Nasser, uitgeroepen tot kersvers staatshoofd van Egypte.

(1) Darwin's evolutietheorie - http://www.canisius.nl/vakken/anw/anw%20website/uitvinding/evolutie.htm
(2) More info about CFA - http://www.vts.edu/classes/lma3/Event5/LectureVb.htm
(3) Jihad - http://www.flwi.rug.ac.be/cie/hdeley/islam_syl6.htm