arch/ive/ief (2000 - 2005)

Pascal Lamy, de Europese Commissaris voor de Handel, ziet er een beetje uit als een filmgangster uit de jaren 1930: hij oogt streng, draagt een ernstige bril en is graatmager. En toch heeft hij onze toekomst in handen, door er alles voor te doen om die over te handigen aan de multinationals. Hij hoopt die te doen aan de hand van een duister handelsverdrag, de GATS – General Agreement on Trade in Services, of nog Algemeen Akkoord inzake de Handel in Diensten.

Het akkoord zelf is allesbehalve opwindende lectuur, toch is de draagwijdte ervan redelijk gemakkelijk te vatten. Alle menselijke activiteiten moeten op termijn op winst zijn gericht: men moet erin kunnen investeren en er handel mee voeren. De GATS zullen dit onomkeerbaar maken. GATS is geen afgerond akkoord, maar een open kaderakkoord waarbinnen verschillende “opeenvolgende onderhandelingsrondes” worden gevoerd. Het uiteindelijk doel van deze onderhandelingen is het “geleidelijk aan bereiken van hogere niveaus” van liberalisering. Wat vandaag nog niet werd vrijgemaakt, daar zal morgen mee worden afgerekend, vermoedelijk tot alle diensten open zullen zijn voor alle spelers in alle landen en alle mogelijke kanalen.

GATS slaat op twaalf brede categorieën van diensten

Deze zijn: diensten aan ondernemingen – communicatie – bouw en engineering – distributie – onderwijs – milieu – financiële diensten – gezondheids- en sociale diensten – toerisme – sport, cultuur en ontspanning – transport – andere diensten (alles wat nog niet onder de vorige 11 onderwerpen kan vallen, zoals energie). In het totaal zijn er 160 subcategorieën, gaande van de post tot wetenschappelijk onderzoek, gaande over architectuur, publicatie en huisvuilophaling. Als ik lezingen geef over de GATS, durf ik wel eens in sneltreintempo de ganse lijst af te lopen, en dan vraag ik of er niemand in het publiek bang is van de gevolgen van het akkoord in hun eigen leven. De waarheid is dat 'openbare dienst' een onbekend concept is in de GATS-wereld. Het enige doel van de GATS is het aanmoedigen van steeds meer handel. Artikel I van de GATS begint met de bewering dat het akkoord niet slaat op 'diensten die door een gouvernementele autoriteit worden geleverd'. Dit klinkt goed, ware het niet dat deze uitzondering meteen wordt gevolgd door een aanvullende bepaling: deze gouvernementele diensten mogen worden geleverd, 'noch op een commerciële basis, noch in concurrentie met één of meerdere dienstenverstrekkers'.

Heb je onlangs nog postzegels gekocht? Of een trein- of metroticket? Heb je een privé-school of –ziekenhuis tegengekomen in je buurt? In Noord-Korea of Cuba zijn deze diensten misschien nog openbare diensten die niet op commerciële basis worden geleverd, of die geen concurrentie zijn voor andere verstrekkers, maar elders is dat niet het geval.

Artikel VI, 4 is al even alarmerend. Het zou de GATS de macht bieden om, via het Geschillenregelingorgaan (GRO) van de Wereldhandelsorganisatie, tussen te komen wanneer regeringen proberen 'maatregelen' (wetten, beperkingen, regels, procedures, beslissingen, administratieve acties, enz) te nemen die 'onnodige belemmeringen' kunnen vormen 'op de handel in diensten'. GATS zal dus 'methodes' ontwikkelen om reguleringen onder strikte controle te houden, en zal een 'noodzakelijkheidtest' toepassen, waarmee buitenstaanders kunnen oordelen wat nodig is en wat niet.

De GATS werkgroep rond binnenlandse regelgeving is verantwoordelijk voor de uitwerking van deze 'methodes'. Enige tijd geleden nog had deze werkgroep het gemunt op de 'onredelijke milieu- en veiligheidsstandaarden' op het vlak van maritiem transport. Dat was drie weken voor de ramp met de Prestige. Subsidies kunnen 'vertekenende effecten' hebben op de handel in diensten. Daarom zullen ook subsidies worden getoetst aan de 'methodes'. Niemand kan voorspellen wat de gevolgen hiervan zullen zijn voor binnenlandse dienstverstrekkers die gunstige behandelingen genieten van hun overheid.

Sedert de ministeriële top in Doha (2001), zijn de GATS-onderhandelingen in een stroomversnelling geraakt. Onder voorwaarde van strikte geheimhouding, moesten alle WHO-leden aan de anderen 'verzoeken' welke markten ze graag zouden open zien gaan. De verzoekfase liep af op 30 juni 2002. Tot 31 maart 2003 waren de GATS-onderhandelingen in het stadium van de 'aanbiedingen': aan de hand van de verzoeken die ze in 2002 ontvingen, zeggen de landen nu aan elkaar welke dienstensectoren ze bereid zijn te liberaliseren voor buitenlandse verstrekkers. Eenmaal een dienst open is gemaakt voor één buitenlandse verstrekker, moet die geopend worden voor alle andere verstrekkers.

Dankzij lekken zijn we te weten gekomen welke sectoren de EU graag zou zien vrijgemaakt door de voornaamste handelspartners voor Europese dienstenverstrekkers. De belangrijkste aanvragen betroffen de volledige privatisering van de postdiensten en de liberalisering van het grootste deel van de milieudiensten, energie, transport en wetenschappelijk onderzoek.

Wil je weten welke diensten de Europese Unie in jouw naam 'aanbiedt'? Of welke diensten haar handelspartners, en vooral dan de regeringen van armere landen, 'aanbieden' aan de EU? Dat willen we allemaal te weten komen, maar totnogtoe waren er nog geen toevallige lekken hieromtrent.

EU-Commissaris Lamy zegt dat het 'de traditie' is om geen onderhandelingsposities te onthullen, en dat onze handelspartners willen dat ze geheim worden gehouden. In sommige maatschappijen is het de traditie om vrouwen te stenigen, criminelen te elektrocuteren of de genitalia van jonge meisjes te verminken. Het is niet omdat ze 'de traditie' zijn dat ze daarom ook juist zijn.

Nu zijn we in een nieuwe fase beland. In september wordt de volgende ministeriële conferentie gehouden in Cancún (Mexico). Het is belangrijk dat de anti-GATS-activisten alert blijven.

___________________________
Dit artikel is van de hand door Susan George, vice-voorzitter van Attac France en directeur van het Transnational Institute in Amsterdam.
De vertaling is van Françoise Vermeersch van de vertalerspool van attac vlaanderen

Dit artikel mag/moet vrij verspreid worden mits bronvermelding.