Het onderwijs in de greep van de GATS

Onder welke voorwaarden kunnen we het verspreide maar groeiende verzet tegen deze aanval op de openbare dienstverlening - dat het universele recht op onderwijs dreigt te ondermijnen - bundelen ?

Een beslissende en desastreuze fase dreigt eraan te komen in maart 2003. Dan starten de nieuwe onderhandelingen. Sommigen voorspellen de complete liberalisering tegen 2010. Een medewerker van Pascal Lamy, de EU-handelscommissaris, meldde dat 'het onderwijs rijp is voor liberalisering'.

We mogen echter niet vergeten dat de concurrentie in de onderwijssector niet heeft gewacht op de GATS. Denk aan de invloed van private belangen in onderwijsinstellingen, zowel commercieel als niet-commercieel.

De structurele aanpassingsprogramma's (SAP's) van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de Wereldbank (WB) hebben wereldwijd het openbaar onderwijs aangetast en verzwakt. In vele derdewereldlanden is het al zo erg dat de relevantie van hoger onderwijs er zelfs in vraag wordt gesteld.

De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) is een belangrijke denktank voor de liberalisering van de onderwijssector. De OESO is een drijvende kracht in het hele neoliberale verhaal.

De huidige constructie van Europa (stabiliteitspact, convergentiecriteria) is erop gericht de markten uit te breiden en het competitieve denken in alle domeinen binnen te loodsen.

Het gevecht tegen de GATS mag daarom niet afzonderlijk gevoerd worden. In een systeem dat in een belangrijke crisisfase verkeert oefenen onze neoliberale tegenstanders druk uit op het globale, sectoriële en lokale niveau. Ze verbergen hun eensgezindheid in benadering achter een reeks van individuele, schijnbaar losse, initiatieven. Ze stellen hun doelstellingen voor onder het mom van 'het gezond verstand', fatalisme of technische reglementering.

Daarom moeten wij, om niet in een soort corporatisme te vervallen, ons niet enkel richten op sectoriële of lokale beschouwingen. Zelds grote toespraken of acties op internationale bijeenkomsten zijn niet voldoende. Samren op alle fronten trijden tegen de commercialisering is de boodschap.

Er zijn drie zaken die we voor het oog moeten houden:

1. Doordachte kritiek op het gebruik van begrotingsbesparingen op openbaar onderwijs en andere nuttige sociale en culturele doeleinden.
2. Voorstellen van een waaier aan alternatieven: om meer ideeën samen te brengen, moeten we een groot debat lanceren met als centrale vraag "Welk onderwijs willen we in welke wereld ?"

Volgende thema's kunnen daarbij aan bod komen:
- De strijd tegen de uitsluiting;
- De strijd tegen de marginalisering;
- De opleidingen aanpassen, zodat ze voor zoveel mogelijk mensen succes en kwalificaties opleveren;
- Het voorkomen van concurrentie tussen universiteiten en ander onderwijssectoren;
- Het uitbreiden van het publieke domein, het enige domein dat kan instaan voor gelijkschakelende oplossingen voor alle behoeften;
- De strijd voor het respect van het pluralisme:
- Het vrijwaren van de kennisproductie en -uitwisseling uit de handen van de marktdictatuur:
- Het voor iedereen toegankelijk maken van sectoren of instellingen die tot nu toe slechts gereserveerd waren voor de elite;
- Het opkomen voor een globale kennisuitwisseling;
- Het onderwijs plaatsen in de strijd voor een gelijkschakelende samenwerking, duurzame ontwikkeling, de bescherming van het milieu, de opheffing van de derde wereldschuld en de gemeenschappelijke basisbehoeften van de mens;
- De expertise van de burger tegenover die van financiële kapitaalexperten plaatsen;
- Het ontwikkelen van een directe en participatieve democratie;

3. Het gevecht aangaan op alle terreinen:
- Zowel binnen als buiten de onderwijsinstellingen;
- Actiever zijn op het lokale niveau door de opbouw van lokale actiegroepen tegen de neoliberale druk;
- Strijden voor samenwerking van alle anti-neoliberale krachten: er is plaats voor iedereen om naar eigen capaciteit voorstellen te doen en acties op touw te zetten;
- Het gevecht van officiële instanties (vakbonden, georganiseerde studentenorganisaties) is noodzakelijk, maar onvoldoende. Er moet, in wederzijds respect voor mekaar, gewerkt worden aan een dialoog en actie over alle grenzen heen. De situatie van vandaag verplicht ons om op alle niveaus de strijd aan te binden. We mogen niet in de val trappen van de structuren van officiële instellingen en geprivilegieerde topontmoetingen. Die zijn immers steriel als ze niet ondersteund worden door de gehele beweging.

Waar staan we vandaag en zullen we in staat zijn deze uitdaging aan te gaan ?

Hier zijn alleszins al een aantal voorstellen:

We moeten een lijst samenstellen van al dan niet verwezenlijkte zaken, dit om een overzicht over onze strijd te houden en vooruitgang te kunnen boeken.
We moeten ook een soort observatorium creëren over alle gevechten voor onderwijs. Dit observatorium moet dan aan informatieverspreiding doen, de voorbereiding vormen voor een netwerk en alle initiatieven van lokale fora en actiegroepen inzake onderwijs ondersteunen.
Het Onderwijsforum moet trachten een gecoördineerde en duurzame beweging te lanceren, een beweging die zich verzet tegen alle pogingen om van het onderwijs koopwaar te maken, kortom een beweging die opkomt voor een ander onderwijs in een andere wereld.
___________________________
Dit artikel van Daniel Monteux werd als voorbereidende tekst op de 'Workshop over Onderwijs/De greep van de GATS' in Porto Alegre gepubliceerd op de Porto Alegre pagina's van attac.info, het elektronische magazine dat attac ter plaatse samenstelde. Met dank voor de vertaling van Jan Buelinckx, lid van de Attac-Vlaanderen. Het mag/moet vrij verspreid worden mits bronvermelding.

arch/ive/ief (2000 - 2005)