Ravage: Oorlog over het spoor

In de haven van Antwerpen is het momenteel een komen en gaan van Amerikaans legermaterieel. De oorlog tegen Irak wordt ook op Europees grondgebied voorbereid. Tot ongenoegen van burgers en lokale overheden in België. Sporadisch plaatst men stokken in het militaire raderwerk. Binnenkort zit Rotterdam opgezadeld met het oorlogstuig.

Het Vrasenedok in de Waaslandhaven van Antwerpen is sinds half januari Amerikaans grondgebied. En dat zullen de Belgen weten ook. Aan Kaai 1241 ligt een supersnel militair transportschip, één van de acht Amerikaanse fast sealift ships. Rond het schip is een cordon van containers opgetrokken, permanent bewaakt door Amerikaanse mariniers. Personen in geblindeerde Chryslers houden een deel van de haven in het oog.

Veiligheidsbeambten van Group 4 bewaken de ingang tot de kaai, waar militaire vrachtwagens, graafwerktuigen, jeeps, aanhangwagens en tankwagens van het Amerikaanse leger staan geparkeerd. Deze met treinwagons aangevoerde goederen, afkomstig uit Duitse legerbases, worden gecontroleerd door Amerikaanse douaniers en in het schip geladen door militair personeel. Belgische dokwerkers zijn ongewenst. De burgemeester van Antwerpen voelt zich gepasseerd.

Amerika bereidt zich in alle ernst voor op een aanval op Irak. Om op oorlogssterkte te komen, maakt de krijgsmacht onder meer aanspraak op het materieel en personeel van haar Duitse bases in Giebelstadt, Kitzingen, Illesheim en Bamberg. In totaal zullen er 170 treinen met materieel en zestig colonnes van elk dertig voertuigen met Amerikaanse troepen door België rijden. Naar verwachting zal het laatste transport eind februari plaatsvinden.

De transporten zijn omstreden. Het rechtvaardigt de vraag in hoeverre België haar boekje te buiten gaat door als lid van de NAVO medewerking te verlenen aan voorbereidende werkzaamheden in het kader van een naderende oorlog. Deze vraag kwam door toedoen van vredesorganisaties aan de orde tijdens een interpellatie‑debat in het Belgische parlement. In de ogen van premier Verhofstadt zijn de troepenbewegingen ,,perfect wettelijk geregeld.''

Volgens Jan Wouters, hoogleraar internationaal recht aan de Katholieke Universiteit Leuven, kan het Amerikaanse leger zich beroepen op het Status-of-Forces Agreement (Sofa), een multilateraal dat de NAVO-landen in 1951 hebben afgesloten. Dat verdrag voorziet in een soepele regeling voor de doortocht en het verblijf van NAVO-troepen.

,,Toestemming vragen aan het gastland hoeft niet, een marsbevel volstaat'', aldus Wouters. Toch voorziet het Sofa in de mogelijkheid dat het marsbevel mede ondertekend moet worden door een bevoegde autoriteit van het gastland. De Belgische overheid heeft dus wel degelijk een mogelijkheid om zich te verweren tegen ongewone wapentransporten, maar maakt er geen gebruik van.

Gelukkig zijn er nog wakkere en mondige burgers. Verenigd in het Anti-Oorlogsplatform Irak, een coalitie van NGO's, vakbonden en actiegroepen, protesteerden enkele tientallen betogers op 8 januari voor het ministerie van Buitenlandse Zaken in Brussel. België zou op geen enkele wijze steun mogen verlenen aan oorlogshandelingen tegen Irak en in de regio, zo werd geëist.

De politie van Beveren wist enige dagen later te voorkomen dat actievoerders poolshoogte gingen nemen in een hotel in Beveren. Daar verbleef op dat moment een groep Amerikaanse militairen, belast met de werkzaamheden in de haven van Antwerpen. De betogers scandeerden anti-Amerikaanse leuzen voor het gebouw.

Vlakbij kaai 1241, waar het Amerikaanse troepentransportschip Algol geladen werd, hield een gelegenheidscoalitie met de naam 'StopUSA' op woensdag 15 januari een persconferentie. Pol De Rammelaere, een voormalig spoorman, riep de spoorwerkers op het voorbeeld te volgen van twee Britse treinmachinisten die onlangs weigerden een oorlogstransport uit te voeren.

Na afloop van de persconferentie trokken vijftig personen op naar kaai 1241 voor een korte actie. "Hell no, don't go, don't kill for Texaco!", werd er gescandeerd. Intussen had een drietal jongeren, uit het zicht van de betogers, zichzelf vastgeketend aan de hekken van een sluis. Hiermee werd de doorvoer van schepen verhinderd. De politie maakte na een uur een einde aan de actie.

De haven van Antwerpen is momenteel niet zomaar het middelpunt van militaire activiteiten. Samen met Bremen in Noord-Duitsland beschouwen de Amerikanen het als de belangrijkste doorvoerhaven voor militaire goederen in Noordwest-Europa. Met respectievelijk Rotterdam en de Eemshaven in Groningen als goede derde en vierde. De haven van Emden, nabij Delfzijl, is de uitvalsbasis voor de in Duitsland gelegerde Britse soldaten.

Aan de vooravond van de Golfoorlog begin jaren '90 fungeerde het emplacement aan de Waalhaven in Rotterdam als overslaglokatie van Amerikaans legermaterieel. Nu is het er nog stil. De woordvoerder van het Rotterdamse Havenbedrijf weet van niks. ,,Dit zijn zaken die ons niet aangaan. Als het militaire spul al wordt aangevoerd, onttrekt het zich aan ons blikveld'', meldt de woordvoerder.

Volgens woordvoerder J. Rebbers van het goederentrein vervoersbedrijf Railion vinden er momenteel met de Amerikanen gesprekken plaats welke zich ,,in de voorbereidende fase bevinden.'' Meer wil hij er in dit stadium niet over kwijt. Railion, gevestigd in Utrecht, voert militaire treintransporten uit in opdracht van landen als Engeland, Nederland en Amerika.

Alle Amerikaanse troepenbewegingen binnen Europa worden gecoördineerd vanuit een commandocentrum dat gevestigd is in Capelle aan den IJssel. Bij het Military Traffic Management Command zwijgt men echter in alle talen. Uit vrees voor acties tegen de transporten, zoals blokkades en het aanrichten van vernielingen aan het spoor. De troepenverplaatsingen dienen dan ook in het diepste geheim plaats te vinden. Treinspotters, smullen maar!

Verder in Ravage: De wapenindustrie spint garen sinds de aanslagen van 11 september; een wereldoorlog is nakende; Amerika heeft meer belangen dan enkel olie; het human shields project; laat Saddam maar lopen... en nog veel meer in Ravage.

arch/ive/ief (2000 - 2005)