arch/ive/ief (2000 - 2005)

Woensdag 15 januari zal minister van Defensie André Flahaut nog lang heugen. Dat een warlord, beschuldigd van kannibalisme, je in zijn jeep opsluit, dat overkomt je niet elke dag. Flahaut reisde in drie dagen heel Congo af. Hij wilde alle oorlogsvoerders zien, les composantes noemt hij ze zelf. Die woensdag vloog de minister in alle vroegte naar Gbadolite, de spookstad van wijlen dictator Mobutu. Vandaaruit controleert Jean-Pierre Bemba, de onbetwiste boss van de MLC, de Evenaarsprovincie.
Flahaut wist dat hij bij Bemba op eieren moest lopen. De vorige dag had de VN-Veiligheidsraad Bemba's MLC-militie van de ergste wreedheden beschuldigd, van systematische verkrachting tot kannibalisme onder dwang. Alle feiten zouden eind 2002 zijn gebeurd, in Ituri in het Noordoosten van Congo. VN-Mensenrechtencommissaris Sergio Vieira de Mello liet op de Franse wereldomroep RFI meteen verstaan dat er getuigen en bewijzen zijn. Maar desondanks zou een Belgisch minister Bemba de hand gaan drukken ! Flahaut wist goed wat er op het spel stond.
Maar of Bemba nu door de Belgen gebriefd was, of zelf nattigheid had gevoeld, woensdag pakte hij met een taktische handigheid uit. Hij erkende onmiddellijk dat "een MLC-officier en vier soldaten" waren gearresteerd, dat hij een onderzoek zou instellen, en dat hij aan de balie van Kinshasa al advocaten had gevraagd om verdachten te verdedigen. Je zag Flahaut relaxen.
Tegelijk veegde Bemba deze "uitspatting" onder de mat. Hij beweerde dat zijn MLC zich nog nooit aan burgers had misgrepen (daarbij recente brutaliteiten in de Centraal-Afrikaanse Republiek vergetend), terwijl "de anderen" sinds 1996 de ene slachting na de andere zouden hebben aangericht. Flahaut bedankte zijn gastheer, en je zou voor minder : Bemba redde daar zo eens eventjes de minister zijn vege vel. De minister zei altijd alle misdaden tegen de menselijkheid, door wie ook gepleegd, te veroordelen.

Dan snelden de Belgen naar terug naar het vliegveld van Gbadolite om voort te reizen. Want ‘s middags had Flahaut helemaal in Kivu een afspraak met nog een andere composante, de RCD-Goma die met Rwanda collaboreert. Op kop van de karavaan een zwarte jeep met gefumeerde vensters. Op de tarmac blijkt dat Bemba zelf achter het stuur van de jeep zit. "Ik rij altijd zelf", zegt hij, en hij lacht met het grapje dat niemand hem hier op een zware voet durft te betrappen.
Naast Bemba in de passagiersstoel een bedremmelde Flahaut. Uitstappen durft hij niet. Bemba gebaart dat de minister de koelte van de jeep moet verkiezen, boven de zindering van het asfalt. De minister van Defensie is noch min noch meer gegijzeld, een uur duurt die potsierlijke vertoning.
De Belgen zijn met een Airbus uit Kinshasa gekomen. Maar willen ze naar Goma, waar een stuk van de landingsbaan een jaar geleden met lava is overspoeld, dan moeten ze wachten op een Belgische C-130. Dat toestel heeft vertraging, landt bovendien met een lekke olieleiding en moet dus nog even gerepareerd. Bemba, het wachten beu, rijdt met Flahaut in zijn jeep terug naar zijn huis, waar hij ongestoord op de minister kan inpraten. Pas na een uur laat Bemba de minister vrij.
Flahaut's handshake is niet van harte. Maar nadien neemt hij op geen enkel moment afstand van Bemba. Want, zegt André Flahaut, Congo heeft vrede nodig en alle partijen moeten meedoen, "het akkoord van Pretoria van 17 december moet uitgevoerd". In dat schema is Jean-Pierre Bemba één van de maar liefst vier vice-presidenten die president Joseph Kabila moeten neutraliseren. En de Belgen houden aan dat schema vast. Ook met Bemba, die in de MLC alles en dus ook de "uitspattingen" dirigeert, en die door andere Europeanen in Kinshasa nu al de "nieuwe Jonas Savimbi" wordt genoemd, naar de UNITA-baas die Angola decennialang in de greep van het geweld hield.