arch/ive/ief (2000 - 2005)

GATS resolutie een stap in de goede richting, maar bijlange niet ver genoeg.

Vrijdag 13 december lag in het Belgisch parlement een resolutie over de GATS (Algemene Akkoord inzake de Handel in Diensten) ter stemming. De resolutie werd opgesteld door Agalev en Ecolo. De GATS is een akkoord in de schoot van de Wereldhandelsorganisatie dat erop gericht is de dienstensector progressief (lees: steeds verder) te liberaliseren. Buitenlandse diensten-multinationals zullen dus toegang krijgen tot onze markt en daar eenzelfde behandeling kunnen opeisen als de overheids- en binnenlandse bedrijven. Bovendien kunnen ze via hun regering onze regering voor een rechtbank (meestal de WHO Dispute Settlement Body) dagen als ze vinden dat sociale- en milieuregulering de internationale handel ‘meer dan nodig' belemmert.

De resolutie is een stap in de goede richting. Attac speelt in België, Europa en daarbuiten al jaren een voortrekkersrol in de campagnes tegen de GATS. We zijn dan ook verheudg te zien dat het Belgisch parlement hier met het vooruitzicht op enkele belangrijke anti-GATS-manifestaties begin 2003 werk van begint te maken (1). Attac-Vlaanderen ondersteunt volmondig de eis in de resolutie om een aantal sectoren van openbaar belang (waterhuishouding, onderwijs, gezondheid, cultuur, audiovisuele media en huisvesting) uit de onderhandelingen te heffen, om regelmatig ingelicht te worden over de stand van de onderhandelingen , om geen aanbod te formuleren zonder met de sector in kwestie te overleggen en om de mogelijkheid in te voeren dat ten allen tijde in gelijk welke dienstensector de rol van de overheid als dienstverlener opnieuw opgenomen en uitgebreid kan worden.

De resolutie stelt ook terecht dat we van het Zuiden niet kunnen vragen wat we zelf niet willen en dat de liberalisering van openbare diensten in het Zuiden volledig in tegenstelling zou zijn met de schuchtere Europese pogingen om, in afwijking van de concurrentie-regels, een beleid te ontwikkelen ter bevordering van dergelijke diensten met openbare financiering in het Zuiden. Tenslotte klaagt de resolutie nogmaals terecht het enorme democratische deficit van de WHO aan. Na een half jaar campagne voeren om toch op z'n minst de Europese liberaliseringsaanzoeken openbaar gemaakt te krijgen, publiceerde de Europese Commissie een document dat zo algemeen is dat daar enkel de conclusie uit getrokken kan worden dat gevraagd werd alle dienstensectoren te liberaliseren! Ondertussen voert het Europese Directoraat-Generaal (een ministerie op Europees niveau) Handel onder leiding van de enkel in naam socialistische commissaris Pascal Lamy een absoluut leugenachtige campagne tegen de anti-GATS campagne (2).

Toch heeft de resolutie een aantal serieuze minpunten. Het allerbelangrijkste is dat de resolutie de mogelijke liberalisering van de sectoren energie, transport, telecommunicatie en postdiensten aanvaard. Attac-Vlaanderen, en ongetwijfeld ook het overgrote deel van de anders/antiglobalisten, kan daar absoluut geen vrede mee nemen. Deze sectoren worden door ons integraal als openbare diensten beschouwd en van liberalisering kan er dus geen sprake zijn.

Brengen we nogmaals de bewogen geschiedenis van de liberalisering van deze sectoren in herinnering. De liberalisering van de energie-sector leidde tot stroompannes in Californië, het Enron-debacle in Texas, sterke prijsstijgingen in Noorwegen, … . In eigen land leidt de liberalisering van de energiesector tot financiële problemen bij heel wat gemeenten met verhoogde belastingen als gevolg (iemand moet opdraaien voor de winsten van de energie-multinationals en hun select kransje aandeelhouders). In landen met geliberaliseerde energie-sectoren stelt men bovendien vast dat heel wat consumenten wel betere dingen aan hun hoofd hebben dan van energie-leverancier te veranderen omdat die een paar franken goedkoper werkt. Onlangs nog verwierpen de Zwitsers nipt de liberalisering van hun energie-sector (3).

De transportsector dan. Er moet nauwelijks nog verwezen naar de abominabele toestand van het geprivatiseerde Britse spoor. Iedereen die ooit de trein genomen heeft in Engeland moet wel onder de indruk zijn van de slechte staat van de infrastructuur en het oude rollend materieel. Pittig detail is ook dat de privatisering van het spoor helemaal niet leidde tot een afbraak van de bureaucratie, integendeel. De verschillende private treinoperatoren bouwden allen stevige juridische afdelingen uit waarin vetbetaalde juristen zich onledig houden met het eisen van schadeclaims van andere operatoren, onderhoudsfirma's en dies meer omdat deze of gene regel niet nageleefd werd en het bedrijf daardoor commerciële schade leed. De vrije markt en bureaucratie sluiten elkaar dus in tegenstelling tot wat de neoliberale dorpspastoors ons willen doen geloven allerminst uit. Dichter bij onze deur gaat het ‘semi-geprivatiseerde' Nederlandse spoor trouwens dezelfde richting uit.

En de blinde liberaliseringdrift van de Europese marktfundamentalisten blijft slachtoffers maken. In een reactie op de vrijmaking van het internationale treinverkeer hebben Frankrijk en Italië beslist het gebruik van hun infrastructuur door buitenlandse spoorwegmaatschappijen peperduur te maken. Aangezien de Europese Unie, in naam van de vrije markt, verbiedt dat de NMBS de gemaakte verliezen bijpast wordt het grootste deel van de autotreins richting Zuiden die nochtans populair zijn bij de reiziger afgeschaft. Dank U Europa! Voor wie of wat regeert u eigenlijk? Maar ook in het busvervoer loopt het fout. De Attac-werkgroep ‘Openbaar vervoer' kaapte een eindje geleden een bus in de grensstreek met Nederland uit protest tegen de afschaffing van enkele vitale lijnen door het private busbedrijf Connexion. Prijsstijgingen, verslechterde dienstverlening en het afschaffen van lijnen zijn ook bij het Britse busvervoer schering en inslag.

Het is onbegrijpelijk dat een groene partij van de liberalisering van de transport- en energie-sector geen breekpunt maakt. De liberalisering van deze sectoren zal enorme multinationals doen ontstaan die het in de toekomst ongetwijfeld nog veel moeilijker zullen maken een degelijk milieubeleid (degelijk openbaar vervoer en propere energie) te voeren. Elke wetgeving in die aard kan door de neoliberale WHO-rechtbank als ‘handelsbelemmerend' beschouwd worden. Door toe te geven aan de liberalisering van deze sectoren snijden de groenen enkel in eigen handen.

Ook de liberalisering van de telecomsector kan geen al te best rapport voorleggen. De sector kampt met een erg zware schuldenlast. Bovendien leidde de buitenproportionele hype op de aandelenmarkten tot een gigantische overcapaciteit. In april 2001 werd slechts 2,5% van het zo koortsachtig uitgebouwde telecom-netwerk gebruikt (4). Er werden genoeg kabels gelegd om de aarde 1566 keer te omspannen. In zo'n situatie is het virtueel onmogelijk winst te maken. Het gevolg is bekend: massale ontslagen in alle bedrijven die van dicht en ver met telecom te maken hebben. Alcatel is daar een triest voorbeeld van. De fenomenale winsten die enkele gladde beursjongens gedurende de laatste jaren binnenhaalden op de beurs worden nu uitgezweet door de werknemers. Als het over verliezen gaat, dan weet de privé-sector plots wel hoe ze moet collectiviseren.

De post-sector tenslotte zal het al niet veel beter vergaan. Massale ontslagen kondigen zich aan, lokale kantoren worden gesloten en de productiviteit van de werknemers wordt opgedreven. Gelukkig zijn er hier toch enkele lichtpuntjes in de gedaante van succesvolle campagnes om lokale postkantoren open te houden (zie de Zwitserse campagne waarin Attac een belangrijke rol speelde).

Kortom, in het licht van de bovenstaande evidentie is het perfect gerechtvaardigd dergelijke sectoren in het publiek domein te houden. De markt heeft geprobeerd en pijnlijk gefaald. Maar dit falen dringt jammer genoeg niet door tot onze liberale politici die hardnekkig de andere kant blijven opkijken. Er is dus nog veel werk aan de winkel. Er is een breedschalige campagne nodig naar de publieke opinie toe om haar ervan te overtuigen dat de liberalisering weinig goeds in petto heeft en vooral uitgevoerd wordt ter meerdere eer en glorie van enkele multinationals. De ambiguë gevoelens ten aanzien van privatisering en liberalisering die op dit moment onder de bevolking leven en die het gevolg zijn van een constante neoliberale brainwash door de commerciële pers moeten omgebogen worden tot een sterke volksbeweging tegen de liberalisering en privatisering van ons publiek domein.

Het feit dat de VLD/PRL niet wil horen van onafhankelijke evaluaties (5) van de sociale- en milieugevolgen van de reeds uitgevoerde liberaliseringsmaatregelen toont aan dat zij weten dat deze evaluaties een aantal minder aangename zaken zullen blootleggen. Daarom is het belangrijk dat de progressieve parlementairen met nog veel meer ijver een evaluatie eisen alvorens er nieuwe liberaliseringsaanzoeken gedaan worden. Deze evaluaties kunnen dan als breekijzer gebruikt worden om een breed maatschappelijk debat over liberalisering en privatisering op gang te trekken.

Stijn Oosterlynck (Attac-Vlaanderen)

(1) Op 9 februari 2003 betogen de Belgische christelijke en socialistische vakbonden samen met Attac en een aantal andere bewegingen en organisaties van het Belgisch Sociaal Forum in Brussel tegen de GATS. In maart, wanneer de tweede etappe van de huidige GATS-onderhandelingen afloopt, zullen in Brussel en elders in Europa verschillende kleine en minder kleine acties en mobilisaties plaatsvinden. Deze acties vinden plaats binnen het kader van de Europese anti-GATS coördinatie, het S2B-netwerk (het Seattle to Brussels-netwerk maakt deel uit van het ‘Our world is not for sale'-netwerk dat wereldwijd de campagnes tegen de Wereldhandelsorganisatie overkoepelt).

(2) Zie <http://trade-info.cec.eu.int/etn/stat.pl?userid=116194&msgid=111134>. Het document gaat op geen enkele manier in op de tegenargumenten die de afgelopen jaren in de anti-GATS-campagne ontwikkeld werden (zie GATS-sectie <http://www.attac.be>). De zogenoemde ‘civil society' meetings die Lamy over de GATS houdt zijn louter Public Relations. Er wordt op geen enkele manier rekening gehouden met de kritiek die op de GATS gegeven wordt.

(3) Lees: Stijn Oosterlynck ‘Zwitsers wijzen liberalisering electriciteitsmarkt van de hand' op <http://www.attac.org/belgie/zm021022/zm021022-5.html>.

(4) Lees Robert Brenner (2002) ‘The boom and the bubble. The US in the world economy', London: Verso.

(5) De beperkte evaluaties van de GATS-liberaliseringen die de EU nu laat uitvoeren door de Universiteit van de Manchester zijn allesbehalve onafhankelijk te noemen en bovendien wordt er weinig rekening mee gehouden.