arch/ive/ief (2000 - 2005)

Recht op staken en betogen opnieuw onder vuur
Antwerpse procureur wil wegblokkades verbieden

Antwerps procureur Van Lysebeth, vroeger chef van de staatsveiligheid, stuurde een brief1 naar de politiediensten om het blokkeren van wegen tijdens stakingen en betogingen te beperken. Op de "vitale wegen" zijn wegblokkades "absoluut verboden". Zelfs De Standaard noemt dit "een primeur", iets "wat in dit land decennia lang niet gedurfd werd."

Bij een blokkade moet de politie "`de daders' identificeren en met hen onderhandelen over de opheffing van de blokkade. De actievoerders moeten te horen krijgen dat ze straffen en schadeclaims riskeren." Dat deed de politie vroeger ook, niet meteen een nieuwe maatregel dus. Toch wil de procureur een kwalitatieve stap verder zetten.

De brief is er gekomen na de nationale stakingsdag van de havenarbeiders op 7 juni. De stakers sloten grote stukken van het havengebied af, waardoor ook veel andere bedrijven stillagen. De brief betekent een regelrechte aanval op alle actievoerders.

Welke argumenten?

De procureur haalt twee argumenten aan: blokkades schaden de economie en zijn in strijd met de wet.

"Natuurlijk schaden blokkades de economie, anders zouden ze nutteloos zijn", antwoordt het ABVV.2 En wat de wet betreft: juristen vinden dat het verkeer geen voorrang heeft op acties. Grondwetsspecialist Jan Velaers: "Het recht op een vlotte doorstroming van het verkeer is geen grondrecht en het recht op vrije meningsuiting en op vrije vergadering wel. De visie dat straten en pleinen slechts een verkeersfunctie hebben, zodat elke activiteit die het verkeer dreigt te stremmen meteen de openbare orde in gevaar brengt, is een visie die niet in een democratische samenleving thuishoort."3

Stadsbestuur en parket hand in hand met patroons

De Standaard somt de auteurs van de brief op: "het parket, de politie, provinciegouverneur Paulus, burgemeester Detiège en directeur-generaal van het Havenbedrijf Bruyninckx". Merkwaardig. Voor de schone schijn doen stadsbestuur en parket zich normaal `neutraal' voor. Maar hier mag een patroon de pen vasthouden. Een die niet enkel zichzelf maar ook andere patroons vertegenwoordigt. Andere patroons uit het Antwerpse eisten immers ook een krachtdadig optreden van de politie, na de havenstaking. De PR-man van Opel, verklaarde op de regionale televisie ATV dat "het stadsbestuur hierin zijn verantwoordelijkheid moest nemen". Merkwaardig ook omdat het stadsbestuur, met SP en Agalev, hier geen enkel probleem van maakt.

Merkwaardig? We zien nog maar eens dat politiek en gerecht niet aan de kant van de gewone mensen staan maar in dienst van de patroons werken.

Europese Unie als drijvende kracht

Het stadsbestuur staat wel als co-auteur onder de rondzendbrief maar is toch eerder de `uitvoerder' ervan. Uitvoerder van een Europese richtlijn: sinds 1998 eist de EU de afschaffing van alle blokkades omdat die "het vrij verkeer van goederen" storen.

Voor Europa is probleemloos vervoer van goederen essentieel. Actievoerders die trucks tegenhouden, ontregelen de just-in-timeproductie. En dan zegt de Europese Ministerraad dat "ernstige belemmeringen van het vrije verkeer van goederen aanzienlijke economische kosten voor particulieren veroorzaken en de moderne distributie- en productiemethoden verstoren".4

Daarom is er een "snel interventiemechanisme" geïnstalleerd, op 7 december 1998. Als een land van de EU te maken krijgt met wegblokkades, moet het "alle nodige maatregelen" nemen om daaraan te verhelpen.5 Hoewel Europa het voorlopig dus aan de afzonderlijke lidstaten overlaat om in te grijpen, kijkt het toch als een waakhond toe.6 Als een lidstaat niet voldoende maatregelen neemt, kan het Hof van Justitie een veroordeling uitspreken. Dit is al gebeurd, toen Frankrijk volgens de Commissie niet krachtdadig genoeg optrad tegen de vrachtwagenchauffeurs.7 Bovendien staat het de Europese Commissie vrij om nog andere maatregelen te nemen.8

Past heel deze strategie niet in de afbraak van de fundamentele rechten die we na 11 september in heel de wereld meemaken? 11 september is voor de Amerikaanse regering het startschot geweest om haar oorlogsplannen boven te halen. Bush tracht de wereld ervan te overtuigen dat de "externe vijand" moet uitgeroeid worden (wat hij `terroristen' noemt). Maar tegelijk worden de democratische rechten van de bevolking beperkt.

Deze aanval zagen we voor het eerst in de VS zelf. De Amerikaanse regering probeerde er het stakingsrecht van de havenarbeiders af te breken, omdat niets de militaire transporten in de weg mag staan. Antwerpen beloofde in mei dit jaar om een "veilige haven" te zijn voor de VS. Is het dan toeval dat vandaag alle blokkades verboden worden?

Reactie nodig,… maar welke?

De rondzendbrief toont voor alles aan dat de patroons, met in hun kielzog de Europese Unie en het stadsbestuur, bang zijn voor het verzet van de bevolking. Er volgen ongetwijfeld nieuwe acties. De liberalisering van de haven en de daarmee gepaard gaande ontmanteling van het statuut van de havenarbeider staan immers nog steeds op de Europese agenda. Maar ook arbeiders van andere bedrijven reageren meer en meer tegen de sociale en economische dictaten van Europa, die hun arbeidsvoorwaarden afbreken.

Positief is dat de vakbonden de rondzendbrief afkeuren. Hun verzet zou aan geloofwaardigheid winnen als ze tegelijk het `herenakkoord' zouden opzeggen, het antistakingsakkoord dat ze in februari met de patroons afsloten. De rondzendbrief bewijst immers dat elke toegeving aan de patroons niets verbetert aan de situatie, maar ze alleen nog erger maakt. Hoog tijd voor een nationale mobilisatie voor absolute syndicale actievrijheid.

1 De Standaard, vrijdag 13 september

2 Persmededeling ABVV, 13 september; zie ook de overwegingen van de Rechtbank van Eerste Aanleg van Brussel naar aanleiding van een poortblokkade, Rb. Brussel Kort Ged. 12 februari 1988, Soc. Kron. 1988, 174.

3 J. VELAERS, De beperkingen van de vrijheid van meningsuiting, deel II, Antwerpen-Apeldoorn, Maklu, 1991, 769-770.

4 Resolutie van 7 december 1998 van de Raad, zie Pb. L. 337 van 12 december 1998.

5 Verordening van 7 december 1998 van de Raad, zie Pb. L. 337 van 12 december 1998 en Algemeen Verslag 1998, nr. 156; aan de Europese Commissie werd bovendien opgedragen om twee jaar later een rapport voor te stellen over de toepassing van dit mechanisme. Het rapport dateert van maart 2001 en somt 22 concrete gevallen van blokkades op (COM(2001) 160 en Bull. 3-2001, punt 1.3.30. http://europa.eu.int/comm/internal_market/en/goods/intro.htm ); .op 27 september 2001 besliste de Europese Ministerraad tenslotte dat die maatregelen doeltreffender moeten zijn, zie Bull. 9-2001, punt 1.3.19. Te vinden via http://www.europa.eu.int/eur-lex/nl/index.html en http://www.europa.eu.int/abc/doc/off/bull/nl

6 Zie stelling 1 van het VIIde Congres van de Partij van de Arbeid: "De Europese Unie is op economisch vlak -wat de essentie betreft- een realiteit, en ze werkt zowel op politiek, politioneel als vlak aan haar voltooiing".

7 H.v.J. nr. C-265/95, 9 december 1997; zie K. MUYLLE, "Angry farmers and passive policemen: private conduct and the free movement of goods", E.L.Rev. 1998, 467-474.

8 Af te leiden uit de Verordening: "dat deze verordening geen beletsel vormt voor maatregelen die eventueel in bepaalde gevallen op communautair niveau moeten worden getroffen om problemen bij de werking van de interne markt te ondervangen, waarbij indien nodig rekening dient gehouden te worden met de toepassing van deze verordening" .