arch/ive/ief (2000 - 2005)

In een vorig artikel (1) hadden we het reeds over de nieuwe WTO-handelsronde die sinds Doha opgestart is en waarbij ditmaal onder andere de liberalisering van dienstensectoren op de agenda staat. Even kort herhalen: de WTO-lidstaten kunnen tot 30 juni aanstaande lijsten indienen met verzoeken (‘requests') tot markttoegang voor specifieke dienstensectoren in andere WTO-lidstaten. Vervolgens hebben de WTO-leden tot 30 maart 2003 de tijd om op deze verzoeken te reageren. Dit gebeurt via aanbodlijsten (‘offers'), waarin WTO-lidstaten aangeven in welke dienstensectoren ze bereid zijn bindende marktopening te verlenen. Op basis van de vraag- en aanbodlijsten zullen tussen maart 2003 en 2005 bilaterale onderhandelingen plaatsvinden. Elke in de bilaterale onderhandelingen gedane beslissing tot marktopening geldt vanwege het principe van ‘meest begunstigde handelspartner' (2) bij uitbreiding multilateraal, voor alle GATS-verdragspartners.

Maar zover zijn we nog niet. Op dit moment werken de lidstaten hun verzoeklijst af. Voor de Europese lidstaten gebeurt dit in Comité 133. Ieder land heeft daar zijn nationale vertegenwoordiger. Over wat beslist wordt in dat Comité 133 is bijna niets geweten. De Europese Commissie weigert de verslagen van de vergaderingen en de lijst van verzoeken die opgesteld wordt publiek te maken. Terwijl de civiele samenleving, de parlementen en zelfs vele nationale ministeries buiten de onderhandelingen gehouden worden, spaart de Europese Commissie zich kosten noch moeite om het multinationale bedrijfsleven verenigd in het European Services Network (ESN), een lobby-organisatie van de belangrijkste private dienstenmultinationals, zo dicht mogelijk bij het onderhandelingsproces te betrekken.

Deze situatie is een schrijnende aanfluiting van elk democratisch principe. Zeker als men weet dat de onderhandelingen betrekking hebben op politiek omstreden onderwerpen als de liberalisering en marktopening van openbare diensten (zie bijvoorbeeld de discussies over liberalisering van de energiemarkt, drinkwatervoorziening, openbaar vervoer, gezondheidszorg, onderwijs en cultuur). Wij eisen dan ook een moratorium op verdere marktopening in de context van de GATS-onderhandelingen in genoemde sectoren, evenals in alle andere dienstensectoren waar publieke dienstverlening een belangrijke rol speelt.

Zoals we vorige week al berichtten belandde een deel van de geheime lijst verzoeken opgesteld door het Comité 133 via een gunstige wind tot bij het Europese anti-GATS-netwerk. De gedetailleerde lijst verzoeken maakt duidelijk wat erop het spel staat. In Doha hebben de 140 leden van de Wereldhandelsorganisatie (WHO) zich ondanks de scherpe oppositie van Frankrijk tot doel gesteld in de volgende onderhandelingsronde de landbouwsubsidies te elimineren. Pascal Lamy, Europees handelscommissaris en in deze hoedanigheid vertegenwoordiger van de Europese lidstaten in de WHO-onderhandelingen en bovendien zelf van Franse afkomst, weet dat hij de afbraak van het Europese Gemeenschappelijke Landbouwbeleid (Common Agricultural Policy – CAP) niet zal kunnen verkopen aan de Europese regeringen als daar geen belangrijke concessies tegenoverstaan van de niet-Europese lidstaten. Deze concessies zullen uiteraard gezocht worden in die sectoren waarin Europa een concurrentieel voordeel heeft. Hoog op deze lijst staan de nu nog sterk beschermde financiële diensten, de snelst groeiende sector in de wereldeconomie.

Alhoewel de EU geen enkel land kan dwingen haar verzoeken tot marktopening in te willigen, hebben vooral de armere landen zo'n wanhopige behoefte om toegang te krijgen tot de rijke westerse consumenten, dat de EU zich in een bijzonder sterke onderhandelingspositie bevindt. Dit lokte bij Kevin Watkins van Oxfam de volgende uitspraak uit: "het is een onderhandelingsstrategie van bananen tegen financiële diensten". Echter, vergeleken met de Amerikaanse lijst verzoeken lijkt zelf de Europese lijst gematigd.

Betekent dit alles nu dat alles al in kannen en kruiken is? Nee, uiteraard niet. Handelsakkoorden onderhandelen is een van de meest complexe en slopende menselijke activiteiten. Ieder land heeft een batterij onderhandelaars achter de hand die desnoods maanden aan een stuk over een detail in de onderhandelingstekst discuteren. Schijnbaar onbetekende details kunnen immers verregaande economische en sociale gevolgen hebben. De verslechterde economische situatie maakt het de lidstaten nog moeilijker toegevingen te doen die hun nationale economieën schaden. En de Amerikaanse beslissing tolrechten te heffen op geïmporteerd staal heeft het onderhandelingsklimaat er ook al niet op verbeterd. Twee dingen zijn duidelijk. Sinds Doha heeft de EU haar eisen naar beneden toe bijgesteld. En zelfs dan nog kan dit onderhandelingsproces jaren aanslepen.

Enkele fragmenten uit de lijst verzoeken:

De EU vraagt Maleisië onder meer volgende wetten in te trekken:
- de wet die het akkoord van de regering vereist bij de aankoop van grond "als het doel van de aankoop speculatief is of tegen de belangen van de Staat indruist";
- de wet die bepaalt dat de telecomsector enkel toegankelijk is door het nemen van participaties in de publieke telecomoperatoren. De EU vindt dat buitenlandse firma's toegelaten moeten worden tot de Maleisische telecommarkt.

De EU vraagt Indië onder meer:
- de wet die bepaalt dat de buitenlandse participatie in mobiele telefoonoperatoren beperkt is tot 25%;
- de markt van afvalverwerking, bodemreiniging en waterdistributie te openen voor buitenlandse concurrentie;
- een complete liberalisering van de persagentschappen;
- de strikte criteria voor banklicenties af te schaffen.

De EU vraagt de Verenigde Staten onder meer:
- de nationale postdiensten open te stellen voor buitenlandse concurrentie;
- de markt voor geluidsisolatie te liberaliseren;
- de wet af te schaffen die immobilieën-agenten in New York verplicht Amerikaanse burgers te zijn.

De EU vraagt Japan onder meer:
- de markten voor de distributie van rijst, zout, alcohol, tabak en verse produkten verkocht op publieke groothandelsmarkten te liberaliseren;
- volledige toegang tot Japanese havens;
- de opening van de markt voor de verhandeling van energie-produkten, inclusief "de aansluitingsdiensten voor energie-distributie".

De EU vraagt Zuid-Afrika onder meer:
- zich te engageren voor de opening van de markten voor sanering, waterbehandeling en de "natuur- en landschapsbescherming";
- de wet in te trekken die architecten van gebouwen groter dan 500 m² verplicht door de lokale autoriteiten goedgekeurd te worden.

Meer in ‘La dynamite, l'AGCS, toi et moi', Grain de Sable n°325 (23 april 2002), zie http://www.attac.org).

Het volledige document kan nog steeds geconsulteerd worden op http://www.gatswatch.org/requests-offers.html

Meimaand, GATSmaand! Een volledige maand acties tegen de GATS en de dreigende privatisering van de openbare diensten. Je vindt de actiekalender en achtergrondsteksten op onze site. Surf naar:
http://www.attac.org/belgie/gats/index.html

(1) http://www.attac.org/belgie/hvdn020421/hvdn020421-7.html
(2) Het principe van ‘meest begunstigde handelspartner' stelt dat iedere WTO-lid recht heeft op de behandeling die de meest begunstigde handelspartner van een gegeven lidstaat te beurt valt.