arch/ive/ief (2000 - 2005)

Het sprookje dat Europa heet

EUROPESE LEIDERS LATEN ONS GRAAG GELOVEN DAT EEN ÉÉNGEMAAKT EUROPA GELIJKSTAAT MET DEMOCRATIE, VREDE EN SOCIALE VOORUITGANG. DEZE ROOSKLEURIGE VOORSTELLING BLIJKT IN DE REALITEIT EEN MYTHE: HET EUROPESE INTEGRATIEPROCES TREKT DIEPE SPOREN VAN SOCIALE ELLENDE EN HET GROOTKAPITAAL FLOREERT ALS NOOIT TEVOREN. RAF JESPERS (52) IS AL DERTIG JAAR ADVOCAAT VOOR HET VOLK EN ONTKRACHT HET FABELTJE VAN DEMOCRATISCH EUROPA: "WE EVOLUEREN DUIDELIJK IN REACTIONAIRE RICHTING, EUROPA WORDT ONDEMOCRATISCHER MET DE DAG."

De Europese constructie is een werk van lange adem. De eerste impulsen voor een vergaande economische éénwording dateren uit de naoorlogse periode, toen het platgebombardeerde Europa letterlijk en figuurlijk in zak en as zat. De economische, politieke en sociale ontreddering was nog nooit zo groot geweest. Daarom poogden de voorbereiders en eerste oprichters van de Europese instellingen een maatschappij uit te bouwen, waarin een oorlog absoluut onmogelijk werd. De meest geschikte oplossing bleek een Europese federatie: dat idee werd reeds in '46 gelanceerd door de Britse politicus Churchill. De EGKS werd het startsein van de eerste economische samenwerking. Tot de jaren '80 vormden kolen, staal en landbouw dan ook de belangrijkste pijlers van de Europese Unie. Deze eerste stapjes vormden slechts een troostprijs voor de aanvankelijke politieke wil tot vorming van een federatie. Een verdere éénmaking bleef maar aanslepen en de federatie was niet meer dan een vage droom.

In '83 ontstond de Europese Ronde Tafel van Industriëlen (ERT), nog steeds de krachtigste lobbygroep in de Europese Unie. De kopstukken van grote Europese multinationals wierpen zich plots in de strijd en de éénmaking van Europa kwam in een stroomversnelling terecht. Europa groeide en werd machtiger, een eenduidig economisch beleid drong zich meer dan ooit op. In '91 werden door de Maastrichtverklaring naast de economische poot nog twee pijlers bijgeplaatst: een buiten- en binnenlands beleid. Jespers benadrukt dat de ambities steeds groter werden en economische schikkingen niet langer voldoende waren. Plots moesten ook politieke, politionele en militaire maatregelen genomen worden.

"Het binnenlands en buitenlands beleid waren wel degelijk nodig voor een Europa dat moest beantwoorden aan de noden van het Europese grootkapitaal. Europa wordt wel aangekleed met die grote ‘Europese Gedachte', maar dat is flauwekul. Het was nóóit een project van de burgers, want die werden niet geraadpleegd. In Ierland en Denemarken hadden de mensen wel inspraak en we zien dan ook dat die landen de meeste problemen kenden. In België werd dat integratieproces er via het parlement doorgeduwd. Een breed debat werd er nooit gevoerd: slikken of stikken, dat was het. En dan zeggen dat ons parlement voor een democratisch orgaan moet doorgaan.

Volgens mij is de Unie slechts een regionale versie van de liberale globalisering, onderworpen aan de eisen van de economie. Dat is het basisgegeven, maar er is meer. Nu ontwikkelt Europa zich meer en meer militair en politioneel zodat de invloed van deze mensen ook groter wordt. De militaire logica is anders dan de politieke logica: een militair werkt veel meer in het geheim, oefent dwang uit en voert zonder discussie door wat hij wil bekomen. Sinds die militaire vleugel werd uitgebouwd, is de Solana-richtlijn (Solana is speciaal gezant van de EU, red) ingevoerd. Twee jaar geleden drukte die man dat dingetje door zodat een hele reeks documenten in de Unie het label ‘Top Secret' kregen. Hij wou koste wat het kost vermijden dat teveel van de interne debatten van de Unie naar buiten lekten. Voorheen was er meer openbaarheid en konden we duidelijker zien wat er op de verschillende niveaus gebeurde. Nu wordt dat veel moeilijker."

KRUIMELS VOOR HET PARLEMENT

Het levensgrote verschil tussen reëel Europa en mythisch Europa is duidelijk. De fabels die gecreëerd worden, zijn ook noodzakelijk om het instituut staande te houden. Machtsleiders kunnen een opstand van het volk missen als kiespijn. Ze begrijpen goed wat er op het spel staat als de grondvesten van hun bestel in vraag worden gesteld: de economische dictatuur zou als een kaartenhuisje in elkaar storten. Het neoliberale systeem walst moeiteloos over alle sociale ellende heen en heeft maar een enkel doel voor ogen: winst. Het neoliberalisme gebiédt de multinationals ook om steeds meer winst te maken. Als bedrijven ter plaatse trappelen, worden ze eenvoudigweg opgevreten door de concurrentie. Toch houdt de schijndemocratie voorlopig stand: Europa staat synoniem voor tewerkstelling, armoedebestrijding en welvaart in de armere landen. Daar stelt Jespers zich wel vragen bij.

"De Unie staat helemaal niet gelijk met sociale vooruitgang, want de kloof tussen arm en rijk wordt alsmaar groter. Veel heeft te maken met de concurrentiestrijd tegenover de VS en Japan. Om dit gevecht aan te gaan, buiten bedrijven de mensen steeds meer uit. Dat kan enkel veranderen als het volk de economie zélf in handen neemt. Volgens mij is die tegenstelling tussen collectieve productie en private toe-eigening van de winsten maar op te lossen door een ander systeem in te voeren. Nu kan Europa absoluut niet bestempeld worden als een democratie. Het is ook zo'n vaag begrip: wat is dat en voor wie? Als Sabena gesloten wordt, dan hebben de werknemers daar niks over te zeggen, want dat wordt bepaald door de hoofdkwartieren van de multinationals. De burger moet zogezegd meer inspraak krijgen en er zouden meer controlemechanismen moeten komen. Dat is zó vals. Europa is een ontwerp van multinationals die een bepaalde concurrentiepolitiek willen realiseren. Dat botst natuurlijk met democratische waarden. De Unie kan er wat aan sleutelen en de façade een beetje schilderen. Maar wat erachter gebeurt, gaat ze nooit grondig wijzigen.

Het grote probleem is nu dat die democratische schijn teveel is weggenomen en dat mensen stilaan beseffen dat het kapitaal het voor het zeggen heeft. Denk maar aan Sabena: het was Europa die een staatstussenkomst verbood in naam van de heilige concurrentie. De politici beseffen ook dat het vertrouwen van de burger op dit moment niet erg groot is. Vandaar dat ze allerlei schoonheidsoperaties op het getouw zetten, om zichzelf toch een meer democratisch imago aan te meten. De Conventie van Laken is zo'n instrument dat daarvoor moet dienen.

We kunnen gerust spreken over een façadedemocratie. Zo hebben we bijvoorbeeld wel een Europees parlement, maar dat is absoluut niet machtig. Het Belgische parlement stemt tenminste nog wetten. Ze bereiden eerst wel alles voor achter de schermen, maar goed. Op Europees niveau stemt het parlement slechts wetten in een beperkt aantal materies. Ze mogen een beetje controleren en wat adviezen geven, ze stemmen het budget van de Commissie en kunnen de Commissie laten vallen. Het is waarschijnlijk het enigste parlement ter wereld dat zo goed als niks te zeggen heeft. Wat het binnenlands en buitenlands beleid betreft, zijn ze volledig stemloos.

De grote beslissingsbevoegdheid ligt natuurlijk bij de Raad van Ministers. Ze hébben het parlement niet langer nodig om wetten te maken. Volgens mij wordt die stap dus bewust overgeslagen. De macht van het kapitaal en de economie is zo geconcentreerd, dat alles beslist wordt door lobbywerk en door hier en daar wat mensen af te vaardigen. Het Europees parlement zal volgens mij iets meer inspraak krijgen tijdens de volgende jaren, omdat de grote lijnen van het beleid al vastliggen. Eens het gebouw er staat, mogen de parlementairen over de tierlantijntjes meepraten en wat wetten stemmen. Dat ze hier en daar een komma wijzigen, is dan niet meer zo belangrijk.
Mijn vrees is dat we meer en meer naar Turkse toestanden evolueren. Daar ligt de werkelijke macht bij de Nationale Veiligheidsraad. (de Tusiad, het orgaan van de belangrijkste patroons die in de veiligheidsraad samenzitten met het leger, red) Die bepalen dan de belangrijkste lijnen van het politieke beleid. De ministers mogen er even komen bijzitten als het over hun materie gaat, om te horen wat er moet gebeuren en dan zo'n beetje te discussiëren. De beslissingen worden dan doorgedrukt in het parlement. In Turkije zijn er wel nog verkiezingen, maar niet alle partijen mogen eraan deelnemen. Het is een select gezelschap. Zo krijg je dus een soort fascisering van het regime met een democratische schijn.

Als je in Turkije de grondwet wilt wijzigen, ben je een terrorist, hè. Dan is het logisch dat de cellen propvol zitten met tienduizend politieke gevangenen. Die pseudo-democratie hebben we in Europa min of meer kunnen tegenhouden, maar nu willen Europese leiders dat in álle Europese wetgevingen invoeren. Dat is duidelijk een kwalitatieve wijziging van het regime. Als we niet opletten, wordt heel de maatschappelijke oppositie in de terrorismehoek geduwd, veel meer mensen gearresteerd en organisaties verboden. Dat soort ‘uitzonderingswetten' is ontzettend gevaarlijk. Ik vrees dan ook dat het imperialistische en kapitalistische Europa in reactionaire richting evolueert: het wordt meer en meer ondemocratisch."

TWEE MATEN, TWEE GEWICHTEN

Dat de economische krachten hun macht voortaan moeten delen met politie en militairen, kadert in de strategie om de controle op de bevolking massaal op te drijven. De essentie is dat naast een stevige economische macht, een militaire macht onontbeerlijk is om bijvoorbeeld economische dictaten op te leggen aan Derdewereldlanden. Als Europese burgers de politiek van de Unie niet slikken, is er nog altijd de politie om op terug te vallen. Een mogelijke opstand van het volk bij een te verre privatisering en flexibilisering van arbeid kunnen ze meteen onderdrukken. Repressie is een troef achter de hand. Mensen die in verschillende pijlers zitten, kunnen ook makkelijk alles op de verschillende vlakken dirigeren. "Zo is de voorzitter van de consultatieve raad van de European Police Academy, Sunderland, tevens een belangrijk industrieel en lid van de ERT," benadrukt Jespers. Machtsvermenging wordt zo schering en inslag.

"Het eerste wat de Europese politiedienst in Den Haag (Europol, red) deed, was een aantal databanken uitbouwen. We kunnen dus nog niet spreken over een operationele politie, maar ook daar wordt aan gewerkt. Europol is formeel gericht tegen de criminaliteit en bouwt met het oog hierop een informatienetwerk uit. Natuurlijk hebben ze altijd een dubbele agenda. Dat betekent niet dat ze géén georganiseerde criminaliteit bestrijden, zoals hooliganisme, drugs en terrorisme. De hidden agenda bestaat erin dat ze alles wat ze doen en weten ook gebruiken tegen de maatschappelijke oppositie. De terrorismewet is een mooi voorbeeld. Ze sleuren die wet erdoor onder het mom van ‘strijd tegen het terrorisme', maar als we de definitie bekijken, is die wet gericht tegen iedereen die een maatschappelijke verandering nastreeft. Als er een serieuze actie ondernomen wordt, bijvoorbeeld de bezetting van een gebouw of een ernstige staking, dan wordt dat beschouwd als een terroristische actie. Ze willen zogezegd de terroristen uitschakelen, maar eigenlijk viseren ze de democratische globalisten, linkse en revolutionaire organisaties, strijdgroepen binnen het syndicaat,...

Ook het Schengen-akkoord is een sprekend voorbeeld van de dubbele standaard. Die overeenkomst wilde in '85 alle Europese binnengrenzen afschaffen. Zo zouden we de buitengrenzen beschermen tegen asielzoekers en immigranten. Daarvoor riepen ze een databank in het leven: het Schengen-Informatiesysteem (SIS, red). Als Schengen alleen zou dienen om de buitengrenzen te beschermen, zou je verwachten dat enkel immigranten en illegalen geregistreerd worden. Maar ook de namen van betogers, onder andere de 450 mensen die in Göteborg gearresteerd zijn, vinden we terug in dat informatienetwerk. Al die zaken worden gebruikt tegen de maatschappelijke oppositie. Dat zie je voortdurend.

De Belgische justitie en Belgische politie zullen niet zomaar verdwijnen, maar de EU zal wel bevelen hoe we die moeten structureren. Het dirigisme van Europa neemt toe en uiteindelijk zal de Unie functioneren zoals het IMF. Op het vlak van justitie en politie is alles al meer en meer geharmoniseerd. De belangrijkste strafwetten die de laatste vijf jaar in België werden doorgevoerd, van criminele organisaties tot nieuwe strafwetten rond informatica en spijtoptanten, zijn allemaal gebaseerd op richtlijnen van de EU. Het Federaal Parket dat nu in België bestaat, is ook een initiatief van Europa. Zo wordt er binnenkort in België een federaal procureur aangeduid, die enorm machtig is. Hij zal zesentwintig bevoegdheden hebben die door niemand gecontroleerd worden. In het parlement was bijna iedereen tegen die benoeming en ook verschillende procureurs en de Hoge Raad voor Justitie waren er niet voor te vinden. Ondanks al dit protest heeft het parlement dat toch gestemd. Hun argument was dat het Europees parket in wording, Eurojust, één centrale figuur nodig heeft. Ook de Belgische eenheidspolitie is het gevolg van een instructie van Europa omdat ze het onmogelijk achten om met drie of vier verschillende politiediensten te werken. Als ze ergens op nationaal niveau een interessant en efficiënt repressiemodel vinden, proberen ze dat in alle vijftien EU-landen door te voeren via Europa. Na wat lobbywerk komt er dan een Europese richtlijn die de zaken voorschrijft."

HET GOUDEN OOSTEN

De industriëlen en financiers van West- en Midden Europa hebben altijd de drang gekend om hun terrein uit te breiden naar het Oosten en in de mate van het mogelijke naar de Sovjetunie. Door de val van het communisme komt zomaar eventjes een regio vrij met een bevolkingsgrootte van 150 miljoen burgers. Dat is wel een geschenk uit de hemel voor de sputterende Europese economie. In het westen consumeren we zowat alles wat we maar kunnen consumeren. De economische groei wordt dan ook vertraagd omdat we nu eenmaal niet allemaal met drie wagens kunnen rijden. Nieuwe afzetmarkten, goedkope grondstoffen en arbeidskrachten in het oosten kunnen een enorm voordeel opleveren voor West-Europa. De verdere integratie met een uitbreiding naar het oosten, is de nieuwe Grote Uitdaging. De krachtige Europese lobby, ERT, heeft dat alvast goed begrepen. Ze staan te trappelen om hun consumptieproducten door de strot van elke Oost-Europeaan te duwen. Jespers waarschuwt alvast voor enorme sociale verschuivingen.

"De uitbreiding tot vijfentwintig landen maakt alles nog ondoorzichtiger en meer gecentraliseerd. De tien bijkomende lidstaten zijn voornamelijk vroegere Oostbloklanden, hun economie is totaal anders gestructureerd en weinig afgestemd op het westen. Een sociale schok is niet uitgesloten. Ik vrees dan ook meer dan ooit voor sociale bloedbaden. Als die landen zich immers openstellen voor de multinationals van de EU, dan zal er volop geprivatiseerd worden en staatstussenkomst wordt dan zeker verboden. Duizenden jobs zullen sneuvelen. De Sovjetunie is een mooi voorbeeld: door de enorme privatisering en door de afbraak van de economische structuren van het socialistisch systeem, leeft daar nu bijna vijftig procent van de mensen onder de armoedegrens.

Het leger en de politiemacht van de Unie zullen wellicht ook gebruikt worden om in die landen te interveniëren als de sociale beroering ontspoort. Formeel luidt het dat de uitbreiding ervoor zal zorgen dat deze mensen dezelfde levensstandaard en welvaart kunnen genieten als wij. Dat is een mythe, want liberalisering vergroot de kloof altijd. Uitbreiding van afzetmarkten, arbeid, olie, gas en een rijkdom aan ertsen zijn voor de hand liggende redenen. Het lot van die mensen interesseert de Unie maar matig. Uiteraard willen ze ook vermijden dat het sociaal bloedbad té groot wordt, anders zouden de burgers wel eens serieus in opstand durven komen. Zover kan de Unie niet gaan, dat is de limiet. Maar als er toch tegenwind komt, dan heeft de Unie tenminste de brute repressie achter de hand.

De ERT is de stuwende kracht achter dit uitbreidingsproces. De macht van lobby's is enorm. In de jaren ‘90 kwam het gros van de voorstellen van de industriëlen en die werden grotendeels aanvaard in de Commissie. Allemaal voorstellen die bedrijfssluitingen en werkloosheid in de hand werken. Maar de situatie is complexer, want er is een felle beïnvloeding van álle kanten. Verschillende Europese economische lobby's, maar ook traditionele stromingen zoals de Kerk en andere instellingen, hebben een belangrijke invloed. De ERT is wél de krachtigste lobby, maar alleen al in Brussel zitten zo'n tienduizend mensen die als lobbyist werken. Je hebt een aantal geheime structuren, die puur commercieel zijn. Maar over het algemeen zijn de lobby's wel gekend, bijvoorbeeld de Unice (de organisatie van Europese patroons, red). Er zijn verschillende organisaties van de middenstand en zelfs de vakbonden hebben een beperkte invloed op het Europese gebeuren.

De lobbygroep TABD (Transatlantic Business Dialogue, red) vertelde dat tachtig procent van haar eisen op de agenda worden gezet. Klinkt niet echt democratisch meer, maar bon, zo werkt het natuurlijk. Het probleem is dat je voortdurend in de schemerzone zit tussen het geheime werk en hetgeen dat effectief gekend is. Het is moeilijk die materie te kennen, tenzij je daar enorm op studeert. Op het niveau van politie en justitie wordt alles dat met repressie te maken heeft, gestructureerd op Europees niveau. Voor de ‘zittende rechters', de magistraten, komt er nog geen eenmaking op Europees niveau. Dat is voor de Unie ook minder belangrijk. Maar de repressie, de parketten, die brengt men wél bijeen. Dat kunnen we niet meteen een lobby noemen, maar het is wel een aanduiding van de richting waarin Europa evolueert. Het zijn óók machtsgroepen met een grote invloed."

REUS OP LEMEN VOETEN

Het streven naar een supranationale staat is het logische eindpunt van de huidige ontwikkelingen en wordt toegejuicht door het Europese grootkapitaal. Om de eigen geostrategische en economische belangen wereldwijd te kunnen verdedigen, is een gezamenlijk en slagvaardig buitenlands beleid nodig. Een ‘Verenigde Staten van Europa', zoals bondskanselier Schröder vorig jaar voorstelde, is dan ook in volle ontwikkeling. De euro is alvast een eerste stap in die richting, een tweede stap is het Europese leger. De VS zetten in zekere zin een rem op die verzelfstandiging van Europa, want ook belangrijke Amerikaanse multinationals zijn hier actief. Als Europa te zeer een autonome economische macht zou worden, dan zouden we wel even te protectionistisch te werk kunnen gaan. Maar zover is het nog niet. Europa krijgt wel de allure van een grootmacht, maar is voorlopig nog een reus op lemen voeten. Jespers vindt dat de dominantie van de VS zich nog elke dag sterk laat voelen.

"De houding van de VS tegenover Europa, is een hele evolutie. Aan de ene kant ontwikkelt Europa zich meer en meer autonoom, aan de andere kant is er Groot-Brittannië die de Amerikaanse kaart trekt en de band met de VS wil handhaven. Groot-Brittannië wil bijvoorbeeld heel graag binnen de Nato blijven, maar Duitsland en Frankrijk willen een autonoom Europees leger. Engeland is daar gewoon bij aangesloten om industriële belangen. Ze hebben een sterke defensie-industrie die ze nog meer trachten uit te bouwen door dat interventieleger. Na elf september zien we dat iedereen terugvalt op de oude schema's: de VS zijn dominant, de Europese landen doen mee naargelang van hun band met de VS. Amerika wil misschien wel een zekere eenmaking van Europa, maar ze wil zéker geen economisch en militair onafhankelijk ontwikkeld Europa.

Als je de wereldeconomie op honderd procent vaststelt, dan zie je een triade van de Europese landen, de VS en Japan met elk een productieaandeel rond de twintig à vijfentwintig procent. De EU streeft ernaar een leger uit te bouwen dat in overeenstemming is met haar versterkte economische machtspositie. Voor de Unie is dat zelfs een noodzaak, want ze denkt dat ze gebieden moet veroveren en heeft dus een militaire pijler nodig. Binnen een half jaartje spreken we van een interventiemacht van zo'n 60.000 militairen. Nu is Europa daar absoluut nog niet klaar voor.

Europa zal alleszins gedomineerd blijven door Duitsland, dat staat vast. Zo zien we nu ook een toenemende samenwerking tussen Duitsland en Frankrijk: de historische tegenstelling tussen beide landen is al sterk verminderd. België en andere kleine landen zullen gewoon aanhangsels worden van twee of drie grote Europese staten. Zo is bijvoorbeeld de Société Générale, jarenlang letterlijk een Belgisch economisch koninginnestuk, in Franse handen. Dat is een evolutie die niet meer te beperken is tot nationale staten. We zullen minder en minder redeneren in nationale termen. Het Europese grootkapitaal zal zich ontwikkelen met slechts een paar Belgische componenten."

FASCISTISCH EUROPA

De voortdurende verrechtsing van onze maatschappij neemt dramatische vormen aan. De opgang van rechts merken we nu vooral in Oostenrijk, Italië en in mindere mate Spanje: extreemrechtse partijen sluipen geruisloos in de regeringen en nemen deel aan het bewind. Dat is een uitdrukking van wat er algemeen in Europa gebeurt: klassieke partijen verlaten het centrum en verschuiven naar de conservatieve hoek. Deze evolutie hoeft ons helemaal niet te verwonderen, want de geschiedenis leert ons dat kapitalisten het fascisme altijd gebruikten om hun systeem te beschermen. Als het fascisme ergens voor staat, dan is het zeker voor grootscheepse overheidssteun aan de bedrijfswereld en gewelddadige repressie van wie zich verzet tegen de zakenwereld en opkomt voor de belangen van de arbeidersklasse. "Amerika is daar een stapje voor op Europa," benadrukt Jespers. De vraag is natuurlijk wanneer ook de Unie de autoritaire weg inslaat.

"Bush misbruikt de aanslag van elf september om de terrorismewetten te verstrengen. Zo roept hij speciale rechtbanken in het leven om mogelijke terroristen te straffen. Dat is puur fascisme. In het Duitse Rijk van Hitler bestond dat ook: speciale rechtbanken, geen vrije keuze van verdediging, geen mogelijkheid tot beroep. In Europa kennen we een iéts sterkere democratische traditie: de vakbonden zijn wat beter gestructureerd en ook de antiracistische en antifascistische bewegingen zijn beter ontwikkeld. In Europa leven we dan ook in het historisch besef van wat fascisme allemaal kan aanrichten. Volgens mij zullen we hier veel subtieler te werk gaan. Ik denk niet dat parlementen of verkiezingen bijvoorbeeld ooit zullen worden afgeschaft. De politieke leiders zijn wel slimmer geworden dan in de jaren dertig: toen stuurden ze het parlement naar huis, met vervelende reacties tot gevolg.

Bij ons zal niet iedereen zonder meer in de bak vliegen hoor. Europa heeft er helemaal geen belang bij om zomaar in het wilde weg om zich heen te slaan. Als ze jouw buurman oppakken omdat hij sympathie heeft voor één of andere organisatie maar voor de rest een brave huisvader is, zal dat ook heel vele reacties teweegbrengen. In Turkije bijvoorbeeld, is de repressie niet ‘intelligent': ze is brutaal, open en jaagt iedereen tegen zich in het harnas. In Europa zullen ze vooral werken met controle en spionage. Europese leiders voeren ook een ideologische strijd tegen de oppositie, in de pers bijvoorbeeld. We kunnen misschien nog niet echt spreken over fascistische toestanden, maar over vijftien of twintig jaar zal het waarschijnlijk anders zijn. Veel hangt af van de reactie van de democratische beweging op dergelijke evoluties. Ik weet ook niet waar dit spelletje zal eindigen, maar we moeten de situatie wél ernstig nemen. Ze geven een beetje democratie, maar een échte democratie voor het volk zullen ze nooit doorvoeren."

[jd & bdb]