Globalisering en conflict

Minstens een deel van de vredesbeweging denkt nu dat de neoliberale globalisering op verschillende vlakken deze menselijke veiligheid bedreigt, en dus oorzaak wordt van conflict en geweld.

Volgens mij wordt deze globalisering gekenmerkt door een enorme aantrekkingskracht van de financiële markten, waardoor de productieve sector gedwongen wordt hogere winstvoeten te realiseren. Daarom kennen we deregulering, wereldwijde productieketens, privatisering, productiviteitsdwang. Hieronder vindt u 10 punten waar deze neoliberale globalisering naar conflicten leidt.

We herinneren ons nog wel de enorme financiële crisis in het Verre Oosten van enkele jaren geleden. De economie stortte daar in mekaar na speculatieve aanvallen op de munten. De diepere oorzaak ligt echter bij de overproductie en bij de te grote afhankelijkheid van externe financiering om het circuit grondstoffenaankoop - productie - afzetmarkt te laten draaien. Vandaag kennen we de crisis in Argentinië, die gedeeltelijk haar oorzaak vindt in die Aziatische problemen. Dit toont aan dat de speculatieve kapitaalvorming nood heeft aan een reële grondslag: met andere woorden, er is altijd iemand die moet betalen. Het is de werkende bevolking van Zuid-Oost Azië, Mexico, Rusland, of Argentinië, die door werkloosheid, armoede, ineenstorting van gezondheidszorg, en dergelijke uiteindelijk de rekening betaalt. De samenleving valt letterlijk uiteen. De onzekerheid die deze situatie met zich meebrengt doet extreem-nationalisme en religieus fundamentalisme als een uitweg voor de problemen zien.

sociale deregulering

Het fenomeen zelf van kapitaalsaccumulatie via de beursspeculatie leidt tot een verscherpte uitbuitingsgraad van de werknemers in de productiesectoren om de winstvoet hoog genoeg (financieel aantrekkelijk genoeg) te houden. Deze verscherpte uitbuiting verwerkelijkt zich via deregulering, loonsverminderingen, verplichte overuren, ontslagen, afbraak sociale voorzieningen. Dat kan op zich weer een reeks conflicten met zich mee brengen, zoals bijvoorbeeld de zogenaamde broodopstanden. Deze worden meestal beantwoord met een sterke repressie.

concurrentie onder lokale elites

Omdat het geglobaliseerde kapitaal zelf kiest waar het het makkelijkst z'n winsten kan realiseren ontstaat er een strijd onder regio's, landen, gebieden, steden en vrijhandelszones om investeerders te lokken. Deze strijd leidt tot zware concurrentie onder de lokale elites die elk hun deel willen meepikken van de voordelen als 'bemiddelaars' voor of 'facilitatoren' van het internationaal kapitaal. Deze elites zijn er dan niet vies van om ultranationalistische, etnische of religieuze argumenten te gebruiken voor het eigen gelijk, die echter de dekmantel zijn voor de ware achtergrond: een plaatsje onder de vrijhandelszon.

Deze strijd om toch te kunnen deelnemen aan de wereldhandel doet ook de tegenstelling tussen de agroproducenten voor de buitenlandse markt en de gewone boeren verscherpen. In bepaalde gevallen komt het tot gewapend verdrijven van de boeren van hun landbouwgronden door de expansie van het grootgrondbezit. Colombië is daar het voorbeeld bij uitstek van.

het neokolonialisme voorbij

De politiek van open grenzen die het IMF (Internationaal Muntfonds) oplegt, doorbreekt eigenlijk de neokoloniale banden tussen de voormalige kolonisator en de ex-kolonie. De concurrentie onder de multinationale ondernemingen wordt veralgemeend ten nadele van de gepriviligieerde handelsrelaties van vroeger. Een aantal conflicten in Centraal-Afrika hebben zeker ook mede te maken met deze problematiek: de bloedige strijd om de macht in Congo-Brazzaville van enkele jaren geleden (waarbij Elf de verliezer was), het terugdringen van het Fransgezinde Hutu-regime in Rwanda, om maar deze twee te noemen.

Het vervoer van grondstoffen, halffabrikaten en afgewerkte producten is enorm toegenomen door de globalisering. Petroleum is en blijft de belangrijkste energiebron in het transport. Samen met de omvang van de petrochemische sector bepaalt dit mee het belang van de petroleum. De controle over deze vitale grondstof wordt dan ook de inzet van en strategische strijd tussen belangengroepen en hun politieke vertegenwoordigers. Mede daarom werd de tweede golfoorlog gevoerd, is Turkije van essentieel belang als toegangspoort naar de Kaukasische petroleum, moet Afghanistan 'gepacificeerd' worden om de Centraal-Aziatische gas- en petroleumvoorraden te kunnen ontsluiten ter 'westers voordeel'.

De privatisering dient om de grote ondernemingen nieuwe terreinen van winstaccumulatie aan te bieden. Maar deze privatiseringen leiden niet alleen tot massale ontslagen, en de daarbijhorende soaciale reactie en onzekerheid. Door de privatisering van de waterdistributie bijvoorbeeld wordt de toegang tot water aan vele mensen ontzegd. Een markant voorbeeld hiervan is wat er in Cochabamba, Bolivië, gebeurde in 1999. Onder sterke druk van de Wereldbank werd het waterbedrijf van de stad Cochabamba geprivatiseerd: de waterpijs verdubbelde. Het protest kreeg scherpe vorm via betogingen, acties allerlei en barricades. Ten gevolge van de repressie vielen minsten 3 doden (sommige bronnen spraken van 7) en meer dan 100 gewonden. De staat van beleg werd voor drie maand ingesteld.

Het IMF-beleid duwt derdewereldeconomieën naar de wereldmarkt, en doet hen de lokale (voedsel)productie veronachtzamen. De uitvoerproducten of cash crops eisen de beste landbouwgronden op, en vergen dikwijls een zeer hoog watergebruik. Een labiel ecologisch evenwicht, zoals bijvoorbeeld in Somalië, wordt dan makkelijk verbroken. Zo creëert men nieuwe sociale en economische gronden voor conflict.

De gevolgen van de globalisering reiken zeker heel ver op het vlak van de voedsel(on)zekerheid. Zo is het patentrecht op levende organismes een flagrante en directe aantasting van de voedselzekerheid voor grote delen van de bevolking in derdewereldlanden. Het zal boeren en gemeenschappen verboden worden nog zaaigoed te selecteren uit de voorbije oogst. Ook het opengooien van de grenzen brengt de lokale producent in directe concurrentie met agro-industrie: de verliezer is uiteraard vooraf al gekend.

De kapitaalmarkt is volledig van regels ontdaan. Niet-gecontroleerde kapitaalstransfers van een land naar een ander maken de weg vrij voor allerlei malafide activiteiten, zoals mensenhandel, wapensmokkel en drugs. Groepen met maffiaconnecties kunnen overal opereren, ze zaaien onrust in stadswijken. De wapentransfers maken dat (lichte) wapens overal bijzonder makkelijk verkrijgbaar zijn. Gewapende bendes in stadswijken in verschillende derdewereldsteden én in de rijke landen vinden ongehinderd hun gading. In vele landen, zeker daar waar de centrale overheid sterk is teruggedrongen in haar organiserende rol van de samenleving, worden conflicten bijzonder snel met wapens beslecht.

"De onzichtbare hand van de markt kan niet functioneren zonder een onzichtbare vuist. Mac Donalds kan niet over de wereld uitbreiden zonder Mac Donnel-Douglas, de producent van de F-16. De garantie voor de wereldexpansie van technologie uit Sillicon Valley wordt gevormd door het leger, de zee- en de luchtmacht, en de 'marines' van de Verenigde Staten", aldus Thomas Friedman, raadgever van Madeleine Albright, in het New York Times Magazine van maart 1999. Dat betekent dat de Amerikaanse militaire superioriteit en de VS-controle over de NAVO, en de NAVO zelf de militaire garantie vormen voor de globaliserende economie onder VS-dominantie. Als men ons dan vertelt dat het militair optreden moet dienen om humanitaire doelstellingen te verwezenlijken, zitten we volop in de militaire propaganda van onze bewindslui. Amerikaans leger, NAVO en EU-interventieleger zijn dus de gewapende arm van de economische globalisering.

In het document 'Vision 2020' van de US Space Command wordt gesteld dat "door de ondernemingsglobalisering (corporate globalization) van de wereldeconomie er een groeiende kloof ontstaat tussen diegenen die er deel van uitmaken en de uitgeslotenen (de 'haves' en de 'have-nots'). US Space Command wil de ruimte controleren en domineren om de 'belangen en investeringen van de V.S.' te beschermen. De nood voor dergelijk algehele aanpak ('global engagement') is gebaseerd op de groeiende verspreiding van raketsystemen. En dat moet worden tegengegaan door het ruimteschild (NMD, National Missile Defense). Zoals de andere machten de opdracht hebben nationale belangen, handelsroutes, economische en strategische belangen veilig te stellen, elk op hun terrein, zo is dat ook voor de ruimte." Het centrale punt van de Pentagonbeleidsplannen om de militaire dominantie van de Verenigde Staten werkelijk te globaliseren (om de investeringen te beschermen) ligt in de militaire dominantie in de ruimte. (Global engagement combines global surveillance with the potential for a space based global precision strike capability).

arch/ive/ief (2000 - 2005)