arch/ive/ief (2000 - 2005)

Het laatste volledige jaar voor Paars II. Zij hebben ons gebracht in een wereld waarin alles beter geworden is. In een tijd van oneindige mogelijkheden voor het individu. De wereld wordt een grote vrijhandelszone op welk haar golven wij als Nederland toch mooi meeliften. Of zijn wij zo gelift dat we het contact met de aarde verloren hebben, zijn er dingen die slechts aan de oppervlakte lekker in elkaar lijken te zitten? Zijn die golven slechts kleine brekers die lang niet overal het strand bereiken? En lijken ze dus totaal niet op de torenhoge golven bij Hawaï, maar blijft het toch gewoon de Noordzee, die met windkracht 10 onze kusten bedreigt. Hier houdt het sprookje op, de harde realiteit van repressie, het ontbreken van sociale samenhang en het alsmaar ontkennen van de dagelijkse werkelijkheid is de rode draad voor dit eindejaarsartikel.

De aanpak van knelpunten lijkt sinds de totstandkoming van Paars als uitgangspunt symptoombestrijding te hebben. Als er ergens een probleem ontstaat, wordt dat specifieke kenmerk behandeld, zonder verder te kijken naar de herkomst van het probleem of de gevolgen van de oplossing op de lange termijn.

Neem de WAO. Jarenlang lag de nadruk op het 'gemak' waarmee je in aanmerking kwam voor een WAO-uitkering; dat moest aangepakt worden. Na jarenlange vruchteloze pogingen en een nog immer oplopend aantal WAO'ers, werd het roer tijdens Paars II omgegooid: tijd voor reïntegratiebeleid met de wet Reïntegratie Arbeidsgehandicapten uit 1998. Allerlei instanties werden in het leven geroepen en zelfs uitzendbureaus sprongen dankbaar in het gat in de markt, gespekt door dikke subsidies, om zoveel mogelijk mensen uit die gehate WAO te krijgen. Drie jaar later is de toestroom van de arbeidsongeschikten nog steeds niet gestagneerd, laat staan teruggebracht. Misschien is het nu een keer tijd om eens wat zorgvuldiger te kijken naar de redenen waarom mensen in de WAO belanden. De werkdruk is in Nederland al jarenlang de hoogste ter wereld. Om iets te veranderen moet daarom de situatie op de werkvloer, ofwel de oorzaak, worden aangepakt, in plaats van het gevolg en de WAO'er als aangeschoten wild te behandelen. Daar gaat een arbeidshandicap namelijk echt niet van over.

Hoog in het vaandel van Paars staat privatisering. Als het aan mevrouw Jorritsma had gelegen, was inmiddels naast de NS, ook de energiesector en Schiphol al in de klauwen van de rauwe commercie overgeleverd. Dit alles onder het mom dat de consument er beter van wordt, ongeacht het feit dat is gebleken dat de consument wel de laatste is die er baat bij heeft. In alle sectoren zijn prijsafspraken aan de orde van de dag - ondanks het rigoureuze toezicht van de Nederlandse Mededinging Autoriteit (NMA), de top van het bedrijfsleven jat zich rijk, terwijl de werknemer te horen krijgt dat loonsverhoging er wederom niet in zit, en de dienstverlening is het kind van de rekening.
Is er sprake van een lange termijn visie dan komt er waarschijnlijk geen energie-uitval, rijden de taxi's elkaar niet van de weg, blijft Schiphol gewoon een van de grootste luchthavens van Europa, volgen er geen prijsverhogingen en blijft het openbaar vervoer frequent en op tijd rijden. Nederland is immers anders, wij doen privatiseringen niet op zijn Engels of Amerikaans. Er bij vertellen waarin dat zogenaamde verschil zit, doen de Jorritsma's van dit land niet.

De zorgsector blaakt van gezondheid. In een klein dorp bedraagt de afstand naar de dichtstbijzijnde huisarts vaak niet meer dan 20 kilometer, en dan is het nog maar afwachten of de desbetreffende arts niet overwerkt is van de papierberg, die de wachtlijsten moet verminderen en zorg op maat moet verzekeren. Inloopspreekuren zijn grotendeels afgeschaft en een afspraak maken kan in de consumentvriendelijke gezondheidscentra gemiddeld pas na drie werkdagen. Bovendien wordt men dan nog geconfronteerd met het begrijpelijke verhaal, dat niet meer dan één klacht per afspraak kan worden behandeld. 'Komt u overmorgen maar weer terug'. En dat terwijl de Nederlander een aantal jaar geleden te horen kreeg dat hij de dokter niet te vaak moest lastig te vallen. Het aantal mensen werkzaam in de zorg neemt al jarenlang gestaag af, ook al omdat de arbeidsvoorwaarden niet echt tot de verbeelding spraken. Zo moet je als nieuwkomer maar hopen dat een huisarts voor jou beschikbaar is en overstappen lijkt al helemaal uitgesloten. De Zuid-Afrikaanse verpleegsters die werden gehaald om de nood te ledigen werden zo zwaar onderbetaald, en bovendien niet voor volwaardig aangezien in de ziekenhuizen, dat ze gedesillusioneerd voortijdig naar huis terugkeerden. De officiële lezing van Borst: ze hadden heimwee.

'Misbruik wordt gestraft' is een alom bekende sticker die bij nooduitgangen en remmen is te aanschouwen. Dat stickertje hebben onze Premier en zijn ambtgenoten waarschijnlijk nooit gelezen. Want sinds 11 september wordt het alom en openlijk toegepast: repressie. Vrijheid van meningsuiting is uit den boze, als je niet voor ons bent, ben je tegen ons. Zo is het aantal camera's wat ons doen en laten in de gaten houdt explosief gestegen en wordt de positie als verdachte in onze rechtsstaat ondermijnt; snelrecht. En moet je geen punkie zijn op weg naar een demonstratie in Brussel, omdat je dan door de politie in Mechelen de trein uit wordt gezet wegens het fatale vergrijp van twee keer niet naar de conducteur luisteren, die het raampje liever dicht zag dan op een kier. Bij verzet tegen het beleid zijn volgens onze vrije pers veel minder mensen betrokken dan in werkelijkheid. Openlijk screenen voor cruciale functies - en dat blijken er veel te zijn - mag onbeperkt en dat alles in het kader van onze vrijheid en veiligheid.

Nog zo'n speerpunt van de huidige coalitie: veiligheid. Nederland wordt onveiliger. Is het niet de Nederlander die onpersoonlijker en banger wordt en veel minder accepteert van zijn omgeving? Alle moorden, hoe verschrikkelijk ook, worden tegenwoordig minutieus uitgemeten en beschreven, liefst gepaard met camerabeelden. De politie laten we ondertussen gele kaarten uitdelen voor het fietsen zonder licht. En door die verkeerde personeelsinzet zitten uitzendkrachten in observatiekamers te kijken naar registraties van wat de politie had kunnen verhoeden. Veel valt er op te sporen, maar op deze manier komt een agent niet eens aan genezen toe, en voorkomen blijft nog altijd beter.

De angst voor het onbekende wordt aangewakkerd, ook al omdat we vluchtelingen graag in een asielzoekerkampje opbergen. Integratie is al sinds de jaren zeventig taboe. Mensen van andere culturen worden behandeld als vreemden die verdwaald zijn. De vechtmaatschappij gaat echter aan hen grotendeels voorbij, in de meeste gemeenschappen is er een grote sociale samenhang. Iets dat onder de autochtonen helaas zelden nog voorkomt. Er bestaat reeds een grote kloof tussen de welgestelde en arme. De eerste is bang en zet een groot hek om zijn huis, waar hebben we dat meer gezien. Diegene luistert naar Pim onleefbaar en vindt ook dat de Islam de grootste bedreiging vormt. Allemaal criminelen of terroristen. Maar die zinloze beweging van dat lieveheersbeestje realiseert zich niet dat een groot deel van hun gevoel van onveiligheid veroorzaakt wordt door hun eigen superieure blanke medemens. Het zoeken naar een zondebok is van alle tijden en lijkt nu gestimuleerd te worden. Want neofascistische uitingen bedreigen onze veiligheid kennelijk niet. Hopelijk leidt de uitzichtloze positie van de tweede niet tot marcheren.

Diversiteit vinden we in alle steden. Dat komt tegenwoordig neer op hoe het rijtje van V&D, de Bijenkorf, Blokker, HEMA, Albert Heijn, Mc Donalds, Pathé en Hennis & Mauritz gerangschikt is. Steeds meer van hetzelfde, de grote multinationals stoten de kleinere ketens en zelfstandigen uit de markt.

In het onderwijs is ook alle verscheidenheid verdwenen. Scholen zijn nu echt leerfabrieken van duizenden leerlingen, die nog meer dan tevoren slechts een nummer zijn. Voordeel daarvan is natuurlijk wel dat ze daaraan alvast kunnen wennen voordat ze blootgesteld worden aan het bedrijfsleven. Met dank aan een onnavolgbare lobby van datzelfde bedrijfsleven is de keuze van de leerlingen in het 'studiehuis' tegenwoordig aangepast aan de eisen van de markt. Allerlei 'zinloze' studies, die toch al jaren een doorn in het oog van met name de VVD waren, zijn op die manier creatief opzij gezet. Dat de middelbare school op deze manier voor zowel leraren als leerlingen alleen nog een voorbereidingsfabriek voor het 'echte' leven is geworden, dat nemen we op de koop toe. Het lerarentekort lijkt op deze manier in ieder geval iets minder nijpend, aangezien de lesuren zijn afgenomen, vanwege de zelfwerkzaamheid, die de leerlingen aan de dag dienen te leggen. En wie dat niet kan, die valt af. Maar eerlijk is eerlijk, diegene was waarschijnlijk toch al niet geschikt voor de arbeidsmarkt.

Een terras mag tegenwoordig niet meer de stoep blokkeren en moet op tijd opgeruimd zijn, want dat bevordert de heilige doorstroming. Dus sluiten in sommige steden de kroegen allemaal op dezelfde tijd om dat te voorkomen?! Daar werpt het grote stedenbeleid van van Boxtel echt zijn vruchten af.

Met een waas van privé-bezit voor zijn ogen zorgde staatssecretaris Remkes voor de grootste hoeveelheid woningzoekenden ooit in Amsterdam. De doorstroom kwam in de meeste grote steden bijna tot stilstand, en in dorpen die zo uitgekleed zijn dat er alleen nog een telefoonzuil staat, treedt leegstand op, zeker sinds alle omliggende dorpen tegenwoordig ook in Amsterdam op woningen kunnen inschrijven. Dit wordt nog eens gestimuleerd door het verkeersbeleid van Netelenbos, de file 'polonaise' wordt nog dagelijks gezelliger. De Nederlander is niet genegen zijn auto ook maar een dag te laten staan; we staan met z'n allen kennelijk graag in de Bijenkorffile, de colonne naar het strand of pretpark, de skistau en niet te vergeten de woonboulevardrij. Iedereen wordt onderdeel van die kudde. Een alternatief zoeken, creatief recreëren wordt door het liberale paars nauwelijks gestimuleerd. Eerlijkheid gebied hieraan toe te voegen dat wederom vanwege het beleid van onder andere minister Netelenbos, een alternatief ook niet echt door het openbaar vervoer geboden wordt.

Wel zijn we creatief met geld verdienen, op de korte termijn. Gas boren mag overal ook als dat de Biesbosch of de Waddenzee betreft. Frauderen wordt openlijk toegestaan, tenminste als het in de miljoenen loopt. Een paar gulden bij de sociale dienst en je mag brommen. In 2002 mogen de werknemers maar liefst 0% loon eisen, en je moet niet bij de KLM of een ander bedrijf in zwaar weer werken, want dan is het normaal dat je inlevert. Groene stroom kost maar een beetje meer en winkeliers mogen hun prijzen in euro's, zonder sancties, naar boven afronden, dit weer onder het mom van de regulerende werking van de markt, waar werkelijk nog nooit iets van te merken is geweest. Herfkens geeft alleen nog ontwikkelingshulp aan landen die aan onze maatstaven van liberalisering en schijndemocratie voldoen, want anders zouden we er weleens niet van kunnen profiteren en zijn we onze spiegeltjes en kraaltjes kwijt.

Bijna vergeten, onze kofferdrager, de man van de geroemde norm. Een meevaller steek je in je eigen zak, je geeft hem in ieder geval niet uit aan de sociale sector in dit land. Stel je voor dat die arme drommels opeens beschikking krijgen over meer geld. Je kunt echter niet alles zelf houden dus verdeel je het voor een deel onder je Zalmetende vrienden. Dat heet lastenverlichting volgens de begrotingstechnieken van deze onvolprezen minister.

De beweging heeft dit beleid overleeft. Er waren demonstraties tegen het wereldgeloof van ultraliberalisering als nooit tevoren. Genua, Göteborg, Brussel en de vredesdemonstraties in Amsterdam houden de hoop voor 2002 levend. Een jaar waarin we over dit paarse kabinet moeten oordelen. Maar de kans dat we in de zomer met een kabinet CDA, VVD, Leefbaar Nederland zitten opgescheept is helaas levensgroot aanwezig.