arch/ive/ief (2000 - 2005)

Tien redenen om de Verenigde Staten niet te steunen in hun oorlogsretoriek na de recente terreuraanslagen.

* Tot nu toe heeft deze retoriek geen aanwijsbare positieve gevolgen gehad. Integendeel, ze heeft een massale vluchtelingenstroom in en uit Afghanistan met zich mee gebracht, met ook de nodige locale humanitaire rampen.
Het geld dat nu gespendeerd wordt aan de voorbereidingen van een militair treffen zou beter gaan naar projecten die een opvang bieden voor deze vluchtelingen of financiële steun aan armen elders. Armoede vormt trouwens een voedingsbodem voor godsdienstig fundamentalisme.

* Steeds weer worden grote militaire budgetten aangeprezen als middel om conflicten te doen ophouden. Militarisme mondt echter vaak uit in een neerwaartse spiraal van geweld. De talloze oorlogen die in de geschiedenis hebben plaatsgevonden geven dat aan. Rechts extremisme en gevaarlijk fanatisme teren op oorlogsretoriek.

* Methoden als geweldloze conflicthantering, het subsidiëren en aanprijzen van degelijk onderwijs, secularisatie van verschillende culturen, strijd tegen patriarchale samenlevingsvormen en andere systemen van overheersing en hiërarchie,... komen onvoldoende aan bod. Meer zelfs, het huidige maatschappelijke debat in de Verenigde Staten en, in mindere mate, Europa wordt vooral bepaald door media die de oorlogszucht mee ondersteunen, al dan niet openlijk.

* Steun aan de Verenigde Staten is geen konsekwente houding in de strijd tegen terreur, vermits de VS een lange traditie hebben van steun aan dictatoriale regimes, kortom staatsterreur. Een gekend historisch voorbeeld is het Chili van Pinochet, maar ook vandaag worden allerlei duidelijk ondemocratische regimes gesteund. Aanvallen op bepaalde regimes of vormen van terreur zijn dan ook willekeurig en schatplichtig aan economische belangen en de macht van de publieke opinie.

* Wie niet voor ons is, is tegen ons.", zegt George W. Bush. Daarmee poogt hij kritiek op zijn persoon en de Republikeinse partij te doen verstommen. Nochtans is het beleid van Bush op sommige vlakken anders dan verwacht. Met o.a. de verwerping van het Kyoto-protocol, een magere poging om het broeikaseffect terug te dringen, lapte hij de zo door hem geprezen democratische principes van de VS aan zijn laars. Zijn beleid wordt immers bekeken als één dat ver van het verwachte beleid van Al Gore staat, zijn Democratische rivaal bij de voorbije presidentsverkiezingen.
Enkel het Amerikaanse kiessysteem en een dosis geluk heeft er voor gezorgd dat Bush nu president is. De meerderheid van de kiezers wou hem niet als president, zeker niet het electoraatsdeel dat voor de groene kandidaat Ralph Nader stemde. Gore had zelfs meer stemmen dan Bush.

* George W. Bush spreekt steeds weer van een nieuwe soort van oorlog. Vermits de grote meerderheid van de Amerikanen achter oorlogsvoering staat, van meteen na de terreuraanslag, zonder goed te weten tegen wie dan wel oorlog gevoerd moet worden, sluit hij hier naadloos aan bij de emotionele reacties van de Amerikanen. Populisme heet dat.
Doordat men over oorlog begon te spreken is er een paniekreactie bij de Afghaanse bevolking ontstaan, die grote vluchtelingenstromen heeft teweeggebracht en nog meer armoede.

* Harde bewijzen over de betrokkenheid van Osama Bin Laden bij de aanslagen hefft men nog niet op tafel gelegd. Toch lijkt een oorlog tegen Afghanistan bijna onvermijdelijk. Ook al zeggen de Talibaanse leiders niet te weten waar Bin Laden is, waardoor ze hem niet eens kunnen uitleveren als ze dat zouden willen.
Voor Bin Laden en zijn naaste medewerkers wacht nu de doodstraf, wellicht zonder dat daar een Amerikaans gerechtshof aan te pas komt. Meer zelfs, ook voor een aantal onschuldige Afghanen wacht misschien de doodstraf. Een verhulde, gedeeltelijke legitimatie van het, sterk repressieve, Amerikaanse rechtsysteem? Dat is ook racistisch, er zitten immers heel wat zwarten in de gevangenissen. En de doodstraf wordt nog regelmatig uitgevoerd

* In dit klimaat gaat de verkeerde beeldvorming over Arabieren onverminderd voort. Zoals Edward Said een aantal jaren geleden stelde, worden Arabieren door de VS gediaboliseerd en ontmenselijkt. Ze worden afgebeeld als gewelddadige internationale terroristen die altijd op de uitkijk staan om moorden te kunnen plegen of tot bombardementen over te gaan. Er is een wens om bevestigd te worden in het eigen etnocentrisme.
Een goed staaltje daarvan vindt men in de woorden van de voormalige Amerikaanse staatssecretaresse Madeleine Albright, van bijna vijf jaar geleden, toen men haar om meer uitleg over de ecomomische sancties tegen Irak vroeg. Zij moest er immers voor zorgen dat ze gehandhaafd bleven. De maatregelen hadden al een half miljoen Iraakse kinderen het leven gekost op vijf jaar tijd. Volgens Albright was het een harde keuze, maar "we denken dat het de moeite loont", zei ze.
De notie van een Arabisch volk met eigen tradities en een eigen cultuur gaat er in de Verenigde Staten niet in. De massamedia spelen daar een belangrijke rol in, alsook traditionele Oriëntalisten. In feite weet de gemiddelde Westerling weinig of niets over de verschillende Arabische culturen.

* Ook de kritiek op Israël kan nu verstommen. Waarom zou men immers zelfbestuur aan de Palestijnen geven? Zouden daar dan ook niet meer terroristen onderdak kunnen vinden? Deze logica zal ongetwijfeld nog meer ingang krijgen, een erg jammere zaak. Daarmee kan de terreur van de Israëlische staat tegen Palestijnen en de behandeling ervan als tweederangsburgers, die minder recht hebben op een leven zonder armoede, en de beleving van een eigen cultuur, worden voortgezet.

* Militair ingrijpen van de VS of haar bondgenoot Israël in gebieden waar veel Palestijnen of Irakezen wonen heeft een irrationeel anti-Amerikanisme versterkt, waarbij de waarden van de Westerse Verlichting, zoals menselijkheid en secularisering, ook overboord gezet worden. Leden van de Arabische bourgeoisie hebben religieus extremisme en chauvinisme gestimuleerd om hun eigen machtsbelangen te vrijwaren. Door de onverschillige houding van het Westen tegenover de belangen van gewone Iraakse of Palestijnse burgers en de Arabische armen, was dat erg gemakkelijk.

Raf Grinfeld