arch/ive/ief (2000 - 2005)

Dinsdag 21 Augustus 2001

'Amerikaanse toestanden bij privatisering gevangenissen'

Door Cees Maas


Den Haag _ Privatisering van de Nederlandse gevangenissen kan best, mits er een garantie komt dat de gevangenen humaan worden behandeld. Dat is het standpunt van algemeen directeur van de Stichting Reclassering Nederland T. van der Valk. Hij gaf gisteren een korte verklaring van die strekking uit naar aanleiding van het uitgelekte rapport van het Nederlands Economisch Instituut (NEI) waarin de overheid wordt aangeraden het gevangeniswezen over te doen aan bedrijven om de kosten te drukken.

De mening van de reclassering staat haaks op de opvatting van prof. J. Tulkens, emeritus-hoogleraar in de Strafkunde aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij wijst privatisering zonder meer af en waarschuwt voor 'Amerikaanse toestanden'. In de Verenigde Staten zijn al veel gevangenissen overgegaan in handen van bedrijven en de ervaringen daar zijn niet onverdeeld positief, onder meer omdat gevangenen er slechter worden behandeld dan in staatsgevangenissen.

Directeur Van der Valk liet gisteren via een woordvoerster weten dat het de reclassering niet uitmaakt of een gevangenis publiek of privaat is zolang de gevangenen maar fatsoenlijk worden behandeld.

Volgens Tulkens is het maar zeer de vraag of dat mogelijk is onder de huidige systemen. ,,Nee, de berichten uit Amerika, maar ook uit Australië waar dit ook speelt, zijn bepaald niet bemoedigend. Ik voorzie een eenvormigheid in de begeleiding van gevangenen die niet goed is. Gevangenen bestaan uit allerlei mensen, je hebt allochtonen, verslaafden, agressieven en psychisch gestoorden en die mensen moet je individueel aanpakken, in verschillende afdelingen. Onder een commercieel systeem wordt dat op een hoop geveegd want daar gaat het erom er geld aan te verdienen door kosten te drukken.''

Geld
Geld is de voornaamste reden dat er in Nederland al jarenlang stemmen opgaan om de bajes in handen van particuliere ondernemers te geven. Er zijn in Nederland naar schatting veertienduizend tot vijftienduizend gevangenen, inclusief de terbeschikkingstelling (tbs) en de jeugddetentie, en een gevangene kost de belastingbetaler gemiddeld 325 gulden per dag. ,,Ontstellend duur,'' noemt prof. Tulkens dat bedrag. ,,Maar die duurte zal blijven en voor een dubbeltje op de eerste rij zitten kan ook hier niet.''

Hij gelooft niet dat privatisering veel kosten zal besparen voor de overheid. ,,Want je kunt er donder op zeggen dat een bedrijf de gevangenissen die het meest productief zijn zal overnemen terwijl de overheid met de lastigste zal blijven zitten, wat dan extra geld gaat kosten.''

Volgens Tulkens zijn bezuinigingen in het gevangeniswezen mogelijk als alles in handen van de overheid blijft, maar het zullen geen enorme bezuinigingen zijn. Niet in de orde van honderd miljoen gulden per jaar, zoals het NEI in haar recente rapport beweert.

Een voorbeeld van 'Amerikaanse toestanden' waartegen de professor waarschuwt is de Amerikaanse onderneming Wackenhut, een bedrijf dat in de Verenigde Staten en op Curac¸ao de verschillende gevangenissen exploiteert maar diverse keren in opspraak is gekomen wegens schandalen. Medewerkers van het commerciële cipiersbedrijf worden beschuldigd van seksueel misbruik van gedetineerden en gewelddadigheden. Het bedrijf wordt verweten dat het onwettige ordemaatregelen toepast en onvoldoende aandacht schenkt aan de begeleiding van gedetineerden. Ook zou de onderneming haar werknemers slecht opleiden en onderbetalen.