arch/ive/ief (2000 - 2005)

De foto's van Karel Heirbaut hebben een hoge historische waarde. Het komt omdat hij veel gebeurtenissen meemaakt, omdat hij veel foto's maakt en omdat hij daarbij telkens op een interessante plek staat: dichtbij.

De foto's zijn niet alleen belangrijk voor de hechte groep lotgenoten die het allemaal meegemaakt hebben en ondertussen stilaan heren zijn van een respectabele leeftijd, maar voor iedereen die belang hecht aan de strijd die gevoerd wordt tegen leugenachtigheid, onrecht, pollutie en vettig winstbejag. Het zijn eenvoudige – schijnbaar naïeve lieden – die de strijd voeren en meestal ook verliezen, maar het zou beangstigend zijn moest die strijd ophouden.

Als arbeider bij de Boelwerf in Temse, als délégué, als staker, als vriend, als betoger tussen de betogers, als wereldreiziger met het trage vervoer, als bondgenoot, als man en als vader heeft hij deze foto's gemaakt, met niets dan interesse voor zijn onderwerp. Omdat de anderen zouden zien wat hij gezien heeft, met een heldere ongegeneerde blik, met een duidelijk motief. Daarbij stelde hij nooit zichzelf in de belangstelling maar de mensen die hij fotografeerde. Het zijn meestal mooie mensen die hij gewoon graag ziet : de vrouw van de wasserette, de Turken in Sint-Niklaas en in hun eigen land, de bonken van mannen, de man die zijn ‘plastron' recht trekt, de rijkswachters met hun verrekijker naast de vrouw die de ruiten zeemt.

Karel Heirbaut publiceerde zijn foto's in de talloze boeken die hij zelf uitgaf en zelf verkocht, telkens rond een gebeurtenis, telkens rond een verhaal. Het zijn onvergetelijke boeken met foto's, collages en woorden. Zijn makkers besloten dat er nu een tentoonstelling en een boek moest komen met een overzicht van dit werk en deze strijd. Het werd dan ook een grote tentoonstelling.

Karel Heirbaut heeft een aparte manier van fotograferen : frontaal en vanuit ooghoogte, hij houdt er niet van om door zijn knieën te zakken. Hij is niet geïnteresseerd in ‘artistieke' franjes : verleidelijke tegenlichtjes, zoeterige onscherpigheden en theatrale effecten. Uiteindelijk werd de ‘arbeitersfotografie' uit de jaren twintig, of de sociaal bewogen fotografie uit de Verenigde Staten in de jaren dertig een stijlbeweging, maar ook daar doet hij niet aan mee. Karel Heirbaut is een man van deze tijd en hij heeft onmiskenbaar zijn eigen manier van doen. Niemand moet zijn pollen vasthouden.

De foto's zijn meestal in zwart-wit, dat is om ze goedkoper te kunnen afdrukken in zijn boeken, maar er zijn ook kleurendia's. Met dit werk toont hij aan dat fotografie een democratisch medium kan zijn, voor relatief weinig geld kan een enkeling, staande op de grond, belangrijke gebeurtenissen op een genuanceerde en geloofwaardige manier in beeld brengen. Veel van de foto's die hij maakte werden ondertussen klassiekers. Beelden die staan, die niet alleen een anecdote weergeven maar tegelijk ook symbool staan voor een geëngageerde manier van leven.

Als deze foto's tentoongesteld worden in de academie voor schone kunsten van Sint-Niklaas is dat niet alleen omdat Karel Heirbaut er leerling was aan de afdeling fotografie maar vooral omdat de mensen van de academie trots zijn dat Karel Heirbaut zijn werk daar wil laten zien. Wat hij doet is tegelijk kwetsbaar, open en eerlijk. Deze houding past in een academie.

Maar Karel Heirbaut is meer dan dat, het is ook een poët die schitterend kan vertellen, die snoept van de volkse eigenheid, die haarscherp observeert. Deze poëzie, deze schoonheid is zichtbaar in zijn foto's. Ook daarom zijn het belangrijke foto's met een historische waarde.

Johan De Vos, directeur van de Academie voor Schone Kunsten te Sint-Niklaas